Vísbending - 18.12.1997, Blaðsíða 29

V
ísbending
Góð og vond hagfræði
Dr. Þorvaldur Gylfason, prófessor, veltir fyrir sér muninum á góðri og vondri hagfrœði og nefnir nöfn
Hagfræði getur verið bæði góð og vond eins og gefur að
skilja. Læknisfræði og lögfræði eru alveg eins að þessu
leyti. Það er ekki alltaf auðvelt fyrir leikmenn að greina
góð fræði frá vondum. Þess vegna reisa landslög skorður við
skottulækningum. Þetta er gert ekki aðeins til að fírra grun-
lausan almenning því heilsutjóni, sem röng meðferð getur haft
í för með sér, heldur einnig til að hamla fjárplógsstarfsemi.
Með sömu rökum er ólöglærðum mönnum óheimilt að stunda
málflutnings- og dómarastörf. Og nú færist það nokkuð í vöxt,
að ráðgjafarfyrirtæki rekstrarhagfræðinga þurfi að tryggja
sig gegn þeim skaða, sem viðskiptavinir geta orðið fyrir, ef
ráðin reynast röng. Þetta er spurning um neytendavernd.
Hvernig getur leikmaður greint góða og vonda hagfræði í
sundur? Því er ekki auðvelt að svara, einkum í landi sem þessu,
þar sem hagfræðimenntun hefur setið á hakanum í skólakerf-
inu. I Bandaríkjunum, þar sem almenn menntun í hagfræði er
miklu meiri en hér, er vandinn miklu minni, en þó nokkur.
Tveir góðir
Byrjum fyrir vestan. Góða hagfræðinga getur greint á urn efnahagsmál. Ég
nefni tvo af fremstu hagfræðingum Bandaríkjanna af yngri kynslóðinni,
Paul Krugman, prófessor við MIT, og Jeffrey Sachs, prófessor við Harvardhá-
skóla. Þeir tveir hafa ólíkar skoðanir á ýmsu, t.d. á styrkleika og hagvaxtarhorfum
Asíulandanna. Krugman hefur lýst efasemdum um áframhald örs hagvaxtar
þama austur frá, og hefur jafnvel nefnt sovézkan vöxt í því sambandi, en Sachs
telur á hinn bóginn, að undirstaða efnahagslífsins í undralöndunum í Asíu sé
sterk og miklar líkur séu því til þess, að hagkerfin þarna haldi áfram að vaxa
hratt. Þetta er eðlilegur ágreiningur. Góða eðlisfræðinga getur einnig greint á
uin eðli hlutanna, ekki vantar það. Skiptar skoðanir varpa engum skugga á
viðfangsefnið, heldur geta þvert á móti vitnað um grósku.
Hagfræðingar hafa ólíkan stíl eins og annað fólk. Bæði Krugman og Sachs
leggja mikla rækt við almannafræðslu, og Sachs er þar að auki einn umsvifa- og
áhrifamesti efnahagsráðgjafi, sem sögur fara af. Frumleiki Krugmans nýtur sín
hins vegar bezt í fræðilegum ritgerðum hans og bókum. Báðir geta þeir verið
harðir í horn að taka. Krugman gerir grín að hagfræðingum og öðrum, sem hann
telur færa veik rök að rnáli sínu, einkum
þegar honum sýnast þeir vera að rey na
að koma sér í mjúkinn hjá stjórnvöld-
um eða vera á mála hjá sérhagsmuna-
hópum: hann dregurþásundurog sam-
an í háði. Sachs vílar það ekki heldur
fyrirséraðsegjamönnumtilsyndanna,
þegar það á við: hann hellti sér t.d. yfir
rússnesku ríkisstjórnina, eftir að hann
sagði af sérsem ráðgjafi Jeltsíns forseta
1994. Hann hefur einnig gagnrýnt Al-
þjóðagjaldeyrissjóðinn og Bandaríkja-
stjórn fyrir að gera ekki nóg fyrir Aust-
ur-Evrópulöndin í tæka tíð. Hann henti
garnan að því á sínum tíma, þegar um-
bótastarfið í Moskvu var að fara í gang,
að hann, strákurinn, væri með fleiri
ráðgjafa á sínum snærunt myrkranna á
milli í Moskvu en Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn. Nú stýrir hann Harvard
Instituteof International Development
og er nýbúinn að gefa út, ásamt öðrum,
efnismikla og afar fróðlega skýrslu urn
hagvöxt í Asíu á vegum Asíuþróunar-
bankans. Hann er væntanlegur hingað
til íslands í febrúar n.k. í tengslum við
60 ára afrnæli Félags viðskiptafræð-
inga og hagfræðinga.
Góðir hagfræðingar, eins og t.d.
þessir tveir Bandaríkjamenn, sem ég
hef lýst að framan, eru yfirleitt auð-
þekktir, þótt þeir séu iðulega einnig
umdeildir. Vondir hagfræðingar villa
hins vegar stundum á sér heimildir, því
að margt af því, sem þeir hafa fram að
færa, getur verið fullboðlegt, svo að
menn eiga þá verr með að sjá í gegn
urn grillur þeirra.
29