Frjáls verslun - 01.06.1958, Blaðsíða 11

Hugsunin að baki röksemdanna fyrir skatt-
lagningu á útgjöld eða kostnað er nánast sú,
að sérhverju fyrirtæki beri að greiða skatt í
hlutfalli við hagnýtingu þess á framleiðsluöflum
landsins. Þá er horfið frá þeirri hefðbundnu skoð-
un, að ríki og sveitarfélög eigi tilkall til nokk-
urs hluta af rekstrarafganginum. Það er tvímæla-
laust áþreifanlegur kostur, að fyrirtæki njóti
góðs af bættum afköstum. Það verður eftirsókn-
arverðara en við skattlagningu á hreinar tekjur
að lækka útgjöldin og auka ágóða, sem fyrir-
tækið getur 1‘engið að lialda. Slíkt skattakerfi
mun frekar örva til framleiðniaukningar en
skattlagning hreinna tekna.
Augljóst er, að breyting yfir í brúttóskatt-
lagningu yrði að eiga sér stað á nokkuð löng-
um tíma, sennilega ekki skemmri en 5 árum.
Brúttóskattlagning getur nefnilega leitt til lægri
skatta en nú fyrir viss fyrirtæki og vissar at-
vinnugreinar og öfugt. Fyrirtækin verða því
að eiga kost á að laga sig eftir hinu nýja kerfi.
Ríkisvaldið virðist ekki eiga að aftra því, að
brúttóskattinum sé velt yfir á neytendur, og
verðlagseftirlit á því að leggjast alveg niður eða
breytast í það horf, að leyfilega sé að telja
skattinn til kostnaðar, jafngildan öðrum kostn-
aði fyrirtækja.
í þingsályktunartillögu hefur verið lagt til
nýlega, að athugað verði, hvort ekki beri að
leggja alveg niður tekjuskattinn og innheimta
skatt á annan hátt. Óljóst er enn með hvaða
hætti þetta ætti að eiga sér stað. Flutnings-
menn frumvarpsins hafa væntanlega haft í huga,
að breyta skuli skattlagningu fyrirtækja í brúttó-
skattlagningu af einhverju tagi. Eg hef ekki að-
stöðu til að meta, hvort slík breyting mundi stuðla
að framvindu atvinnufyrirtækja á Islandi. Þar
sem núverandi skattreglur hljóta frá ýmsum
sjónarmiðum að teljast ófullnægjandi, get-
ur þó hugsazt, að róttæk breyting yfir í út-
gjalda- eða kostnaðarskattlagningu væri bezta
lausnin. Ég vildi því mega mæla með því, að
framkvæmd yrði sú athugun, sem tillagan fjall-
ar um, og að hún næði til skattlagningar bæði
ríkis og sveitarfélaga.
G. ÆSKILEGAR BREYTINGAR Á NÚVERANDI
SKATTAKERFI
Ef það reynist ekki hagkvæmt að taka upp
brúttóskattlagningu í stað núverandi skattakerf-
is, er það að mínu áliti nauðsynlegt að taka
þetta kerfi til gaumgæfilegrar endurskoðunar,
ef ekki á að hamla gegn þróun atvinnuveganna.
Jafnvel þótt áhugi sé á breytingu yfir í
brúttóskattlagningu, er eins og áður segir ekki
unnt að koma henni á í skyndi. Vissar endur-
bætur á núverandi skattakerfi ættu því undir
öllum kringumstæðum að koma til framkvæmda.
1. Samræming á skattlagningu ríkis og sveitar-
íélaga
Yfirlit í kafla B hér að framan sýnir, að
skattlagning ríkis og sveitarfélaga er að mörgu
leyti byggð upp á gjörólíkan hátt. Þar sem
ekki mun unnt að færa fram nolckur rök fyrir
því, að fyrirtæki skattleggist á einn hátt af
ríki og á annan hátt af sveitarfélögum, virðist
réttast, að skattlagningu sveitarfélaga verði
breytt til betra samræmis við skattlagningu
ríkisins.
Heimild sveitarfélaganna samkvæmt ákvæði
litsvarslaganna um skatt „eftir efnum og ástæð-
um“ getur ekki talizt viðeigandi. Það get-
ur að mínu áliti ekki verið sanngjarnt að eftir-
láta sveitarfélögunum t. d. að skipta skatta-
byrðinni milli einstaklinga og fyrirtækja, taka
ákvarðanir um skattlagningu alls í senn, tekna,
eigna og veltu fyrirtækjanna, ákvarða sjálf
stighækkandi skattstiga o. s. frv. Ráðstafanir
sveitarfélaganna í þessum efnum geta vald-
ið veigamiklum breyt.ingum á efnahagsaðstöðu
skattþegnanna, breytingum, sem sveitarfélögun-
um ber ekki að taka ábyrgð á, þar sem þær geta
haft áhrif á þjóðarbúskapinn í heild.
Þessi meginregla um sjálfsákvörðunarrétt
sveitarfélaganna varðandi skattlagningu mun
vera eftirlega frá sambandi íslands við Dan-
mörku. Þar í landi liafa sveitarfélögin nefnilega
enn vissan ákvörðunarrétt um skattakerfi. í
Kaupmannahöfn, Frederiksborg og Gentofte eru
skattarnir nú reiknaðir samkvæmt fastákveðn-
um skattstigum, sem eru byggðir á sömu reglum
og skattstigar ríkisins, en í öllum öðrum sveitar-
félögum gildir regla útsvarslaganna um skatt
„efter formue og lejlighed“. Viðleitni í þá átt að
koma á samræmdara skattakerfi hefur ekki enn
leitt til árangurs. I Svíþjóð hafa hins vegar verið í
gildi síðan 1928 útsvarslög með ýtarlegum regl-
um um ákvörðun skattskyldra tekna. Þessar
reglur eru með fáum undantekningum nákvæm-
lega eins og reglurnar um skattlagningu ríkisins.
Samræming á skattlagningu sveitarfélaga og
FRJÁI.S VERZLUN
11