Frjáls verslun - 01.06.1958, Blaðsíða 12

ríkis hefur einnig í för með sér hagnýta kosti við
niðurjöfnunina (sjá kaflann hér í lokin um fram-
talseftirlit).
2. Skcrttlagning eigna
Skattar eru venjulega lagðir á tekjur og eignir.
Röksemdin fyrir almennum eignarskatti er
venjulega sú, að tekjur af höfuðstóli geti borið
hærri skatt en aðrar tekjur. Það verður þá að
líta á eignarskattinn sem viðauka við skattinn
af þeim tekjum, sem eignin gefur af sér.
Þessi röksemdafærsla getur verið rétt varð-
andi einstaklinga, sem geta haft margs konar
tekjur. Hún á þó tæplega við um fyrirtæki, sem
hafa einungis tekjur af rekstri. Það er vandséð,
að tekjur fyrirtækis geti borið meiri skatta sök-
um þess, að fyrirtækið á miklar eignir. Skatt-
þolið virðist verða að metast einungis út frá
tekjunum.
I Svíþjóð greiða einstaklingar skatt til ríkisins
bæði af tekjum og eignum (þó ekki af eignum
undir 80.000 sænskum kr.), en til sveitarfélaga
greiða þeir einungis skatt af tekjum. Hlutafélög
og samvinnufélög greiða einungis skatt af tekjum
og ekki af eignum. Til eigna einstaklinga teljast
einnig verðmæti hlutabréfa, sem ákvarðast sam-
kvæmt sérstöku mati, nema um sé að ræða kaup-
hallarskráð hlutabréf, sem skattleggjast sam-
kvæmt verðskráningu.
Að mínu áliti ætti einnig að fella niður á fs-
landi skattlagningu á eignir fyrirtækja, bæði
til ríkis og sveitarfélaga.
3. Veltuútsvarið
í kafla B er getið þess sérkennilega skatts,
veltuútsvarsins, sem lagt er á veltu fyrirtækj-
anna. Ókostir slcattakerfis sveitarfélaganna, sem
drepið var á hér rétt áður, eiga sérstaklega við
um þennan skatt. Mér virðist hann vera alger-
lega ósamræmanlegur skattkerfi, sem byggist á
þeirri meginreglu að skattleggja hreinar tekjur.
f kafla D er sýnt, að þetta veltuútsvar nemur
í vissum atvinnugreinum verulega hærri upp-
hæð en skattskyldar tekjur, en við ákvörðun
þeirra má ekki draga frá veltuútsvarið. Það vek-
ur undrun, að þetta skuli ekki hafa verið talið
brjóta í bága við regluna um skatt „eftir efn-
um og ástæðum“.
Með því að leggja á þennan veltuskatt geta
sveitarstjórnirnar hamlað verulega þróun fyrir-
tækja og gert vissar atvinnugreinar algerlega
óarðbærar. Skattlagning á veltu virðist hafa
slíkar efnahagslegar afleiðingar, að sveitarfélög-
unum ætti ekki að vera heimilt að beita henni.
4. Hlutfallsleg skattlagning á tekjur
Eins og getur í kafla B, er skattlagning ríkis-
ins á tekjur fyrirtækja ört stighækkandi, en
skattur sveitarfélaganna fyrst stighækkandi og
síðan stiglækkandi, þegar kemur yfir 100.000 kr.
og nær ekki til tekna umfram 200.000 kr. Sam-
kvæmt stjórnarfrumvarpinu á tekjuskattur til
ríkisins að verða hlutfallslegur.
í Svíþjóð var í gildi fram til 1938 afbrigði af
stighækkandi skattlagningu á hlutafélög, sem
var þannig uppbyggt, að skatturinn til ríkisins
ákvarðaðist af hlutfalli ágóðans af samanlögðu
hlutafé og varasjóði, með stighækkandi skatt-
stiga. í Danmörku er slíkt afbrigði enn í gildi.
Það er rökstutt með því, að tekjur fyrirtækis
með hlutfallslega háan ágóða miðað við eignir
hafi meira skattþol en tekjur fyrirtækis með
hlutfallslega lágan ágóða.
Ef yfirleitt á að leggja stighækkandi skatta á
fyrirtæki, virðist eina raunhæfa aðferðin vera að
miða skattinn við hlutfallslegan ágóða. Að miða
einungis við krónutölu ágóðans, eins og nú er
gert á íslandi, getur á engan hátt talizt viðeig-
andi. Þetta felur í sér, að stór fyrirtæki greiða
hærri skatt en smá, jafnvel þótt hlutfallslegur
ágóði sé ekki hærri. Reglan er greinilega sniðin
eftir ákvæðunum um skattlagningu einstaklinga,
sem réttmætt getur verið að krefja um stig-
hækkandi skatta með tilliti til þess, að hátekju-
menn eiga auðveldara með að láta af hendi tekj-
ur frá neyzlu en lágtekjumenn. Þegar um er að
ræða ágóða fyrirtækja, á slík röksemdafærsla
sýnilega ekki við, og mér virðist það því fjar-
stæða að láta stighækkandi skattstiga gilda um
fyrirtæki á sama hátt og fyrir einstaklinga.
Þótt færa megi rök fyrir aðferðinni að miða
stighækkandi skattstiga við hlutfallslegan ágóða,
hefur hún þó þann ókost, að skatturinn verður
mestur á dugmiklum fyrirtækjum. Þar sem hár
hlutfallslegur ágóði er oft tákn þess, að fyrir-
tækið sé vel rekið, getur stighækkandi skattur
af hlutfallslegum ágóða sljóvgað áhuga á end-
urbótum í rekstri og framleiðniaukningu. Bein
hlutfallsleg skattlagning virðist frá þessu sjónar-
miði vera ákjósanlegri en stighækkandi skatt-
ar af hvaða afbrigði, sem vera kann.
Breytingin, sem lögð hefur verið til um skatt-
12
FRJÁLS VERZLUN