Frjáls verslun - 01.08.1970, Qupperneq 22

2 □
FRJÁLB VERZLUN
Verðlagsmál
Kröfur neytenda og hagsmunir
neytenda — og frjálst verðlag
Viðtal við Sigurð IVIagnússon framkvæmdastjora um verðlagsmál hér og
í nágrannalöndunum
í hart nær 20 ára sögu
frjálsrar verðmyndunar hjá
frændþjóðum okkar í Skandi-
navíu, eru þess ekki dæmi að
grípa hafi þurft til valdboðs-
vegna óeðlilegrar verðmyndun-
ar og einu opinberu aðgerðirn-
ar í verðlagsmálum hafa verið
tímabundnar verðstöðvanir.
Skýrslur um þróun verðlags-
mála hjá þessum þjóðum, mið-
að við fyrri tíma, sýna svart á
hvítu, að hin frjálsa verðmynd-
un hefur verið verzlun og
þjónusta í viðkomandi löndum,
sá grundvöllur, sem nauðsyn-
legur er til að geta uppfyllt ósk-
ir neytendanna og þjónað hags-
munum þeirra varðandi bæði
vöruverð og þjónustu.
Á þessa leið m. a. fórust Sig-
urði Magnússyni framkvæmda-
stjóra Kaupmannasamtakanna
orð, er FV ræddi við hann um
nokkur atriði verðlagsmála hér
og í nágrannalöndunum, til
þess að varpa nokkru ljósi á
þessi mál, sem eru í brennidepli
einmitt á þessu ári. Sigurður
svaraði spurningum FV á þessa
leið:
Opinberar verðákvarðanir.
Það tíðkast enn hér á landi,
að opinber nefnd taki ákvarð-
anir um verðmyndun. Það ger-
ir hún eftir mismunandi regl-
um, en meginreglan er sú, að
nefndin ákveður prósentuálagn-
ingu fyrir hverja tegund vöru
og þjónustu fyrir sig, og er þá
ekkert tillit tekið til innkaups-
verðsins. Frávik eru frá þessu,
m. a. að sett er hámarks-
verð í krónutölu á nokkrar teg-
undir, og álagning þá reiknuð
inn í verðið, og loks er í fáein-
um tilfellum leyfð frjáls verð-
myndun.
Það sjónarmið er ríkjandi við
þær ákvarðanir, sem nefndin
tekur, að takmarka sérstaklega
álagningu á nokkrar þær vöru-
tegundir, sem teljast til helztu
lífsnauðsynja, en hærri álagn-
ingu á aðrar tegundir er ætlað
að bæta það upp. Þetta er sér-
íslenzkt fyrirbæri, vafalaust bú-
ið til í þeim tilgangi að halda
niðri framfærsluvísitölunni.
Hér eru sem sé bæði almenn
verðlagshöft og sérstök miðl-
unarákvæði um tiltekna stóra
vömflokka. Það er yfirlýst af
hálfu þeirra, sem að þessu
standa, að markmiðið sé að
halda verðlagi í skefjum,
tryggja sem mestan kaupmátt
launa og loks að hamla gegn
verðbólgu. Nú er óþarfi að fjöl-
Sigurður Magnússon.
yrða um það, að engum á Vest-
urlöndum hefur tekizt miður að
ná þessum markmiðum en okk-
ur íslendingum, og frændþjóð-
ir okkar í Skandinavíu standa
þar langt um framar. Þessi
staðreynd getur tæplega. talizt
góð meðmæli með þeim ráðum,
sem við beitum. Þær þjóðir,
sem við viljum miða við lífs-
kjör okkar, vita og viðurkenna
að verðlagshöft eru úrelt og
skaðleg stjórntæki, og má
segja að það sé vert að veita
því athygli, að meðal þessara
þjóða, og einna fremstar í
flokki eru frændþjóðir okkar,
eru þær, sem lengst hafa búið
við sósíaliska stjórn. En það
eru einmitt sósíölsku öflin, sem
staðið hafa fyrir verðlagshöft-
unum hér á landi.
Ef litið er á meginniðurstöð-
ur af beitingu verðlagshafta
hér á landi, eru þær þessar:
Framkvæmd verðlagshaft-
anna er eins óraun'hæf og hugs-
azt getur. Þeir sem ráða úrslit-
um um verðákvarðanir nefndar
þeirrar, sem stjórnar höftunum,
eru að verulegum hluta póli-
tiskir fulltrúar án nokkurrar
sérstakrar þekkingar á verzlun,
þjónustu, atvinnurekstri yfir-
leitt — eða hagsmunum neyt-
enda. Sjónarmiðin sem verðá-
kvarðanir þeirra grundvallast
á, eru meira og minna blönduð
pólitík og öðrum lítt eða óskyld-
um atriðum. Það kemur í sama
stað niður, þótt þetta séu góðir
og gengnir menn hver á sína
vísu, þeim er falið þetta verk-
efni af pólitískum öflum, og
kerfið býður einfaldlega upp á
það. Þetta þýðir vitaskuld, að
markmið verðákvarðananna
vilja týnast og raunin er sú, að
verðákvarðanirnar beinast
jafnvel í þveröfuga átt, til
tjóns fyrir þjóðfélagið í heild.