Alþýðublaðið - 11.04.1970, Qupperneq 8

8 Laugardagur 11. apríl 1970
FUGLALÍF
Jorðm sem við byggjum verður fátækari með
hverju árinu sem líður. [4 hverju ári deyr út ein eða
fleiri dýrategund ,í heiminum og hverfur fyrir fullt
og allt. Það er reyndar ekki jný bóla, að dýrategtmdir
deyi út, slíkt hefur alla tíð fylgt þróun lífsins á ;jörð-
unni. Náttúran sjálf (hefur 'haft (þetta |á valdi sínu,
ráðið þróuninni, gefið sumum tegundum líf, dæmt
aðrar til dauða og útslokknunar, — þangað til ímað-
urinn kom til sögtmnar og gerðist herra jarðarmn-
ar. Við tilkomu mannsins hefur gerzt mikil breyting
i þessum efnum. Nattúruvalið er horfið úr sögunni
og gildir ekki lengur. Með tæknivæðingunni ihefur
maðurinn tekið málin í sínar (hendur cg þróunin hef-
ur brðið sú, að íæ fleiri dýrategundir hafa orðið al-
dauða !og horfið fyrir fullt og allt. Mörgum stendur
stuggur iaf þessari þróun, énda ekki iséð fyrir (end-
ann á henni, ef ekkert verður að gert. ; '
Við íslendingar (kveinkum okkur alltaf dálítið, þeg-
ar þessi mál ber á |gcma eða ættum að iminnsta kosti
að gera það. Við höfum geirfuglinn á Isamvizkunni.
Síðustu einstsklmgar tegundarinnar í heiminum voru
lagðir að velli hér t'ið isuðurströndina um fmiðja síð-
ustu öld. Óhappamennirnir sem að verkinu stóð*
höfðu að vísu þá afsökun, ;að þeir vissu ekki hvað
þeir voru að gera, auk þess var hart í ári og iníkil
fátækt í landi.
Nú vita íslendingar hinsvegar, hvað þessum mál-
um hður og Igeta nokkurn veginn gert sér grein fyr-
ir þróuninni, hvert istefnir og hvað ber að varast.
Samt sem áður virðast ótrúlega imargir furðu skeyt-
ingarlausir um hvað uppi verður á teningmnn í þess-
um lefnum. Nægir að miirna á sinnuleysi margra pm
afdrif arnarstofnsins og áformaða eyðileggingu varp-
stöðva heiðagæsarinnar í Þjórsárverum, sem náttúru-
vemdiarmenn um heim allan láta sig miklu skipta.
Svo þiann að fa'ra, að við höfum fleira en geirfuglinn
á samvizkunni áður en lýkur, og hætt er við, að fátt
verði okkur til afsökunar, ef við vinnum óbætanlegt
tjón á fuglalífi landsins vitandi vits og alveg að nauð-
synjalausu. — GG.
Geirfuglinn
□ Ýmislegt bendir til 'þess,
að geirfugl hafi verið al'gengur
á íslandi, þegar hér hófst
byggð. T.d. 'kom í ljós talsvert
atf geirfuglsbeiirmm meðai ann-
arra maninvistairleifa, þegar
■grafið var fyrir grunni Steita-
dórsprents við Tjarnargötu 4
í Reykjavík árið 1944. Þessar
mannvistarleífar haifa veriffl
aldursgi1eind!ar og virðast verai
frá upphafi íslandsbyggðar. —
Þarna fanmst mikið af fuglá-
beinum, auk geirfuglsins komu,
þar viffl sögu liangvíai, lundi og
mávur, og leikur lítiil vafi á,
að beinin hafi veriíð úr fugli',
sem frumbyggjar l'amdsins hafa
veitt sér til matar eitahvers
staðar í nágrenninu.
Það væri með ólíkindum, ef
igejtafuglabafnih, sem þarna
komu upp, væru þau einu sem
rekja mætti til veiðiskapair
iandsmanna á þessum tíma. —
Hitt er semmilegra, laið hér hafi
þá verið mergð geirfugls, sem
frumbyggjarnir hafi veitt og
þótt gott búsílag, en, af því fara
auðvitað enigar sögur. Aftur á
móti er vitað, að hér við suð-
ui-ströndina er geirfugliadráp
Líkan jaf igeirfugli á Náttúrugripasafninu.
stundað seint á öidum og það
er ekki fyrr en rétt fyrir miðja
síðustu öld eða nánar tiltekið
1844, sem síðasti' geirfuglinn
var lagður að velli.
Geirfuglinn var álkutegund
og svipaðu'r henni í útliiti, en
miklu stærri eða á stærð viffl
gæs. Vænginnit vore hinsvegar
mjög situttir, svo að hann var
ófleygur og varp þess vegn'a
á lágum eyjum og skerjum, þar
sem auðvelt var uppgönigu. —
Þetta mun hafa orðið honum
afdrifaríkt, þegar maðurinn
kom til sögunnar, en þar við
bættist, að hann þótti lafbragðs
góður til átu, og er tahffl, að
erlendir sjómenn hafi gert tölu
verðan skurk í geirfugla'byggð-
inni auk ÍBlendinga sjálfea. —
Síðast hafðist hann aða'llega
við á GeirfuglaiS'keri úti fyrir
Reykjaniesi, en það mun h'afa
sokkið í sjó við eldsumbrot
eimbverntíma nálægt 1836 eða
þar um bil og hefur þaið vafia-
laust orðið til að flýta fyrir
útrýmingu þeirra fáu geirfugla
sem eftir voru. Þegar hér var
komið sögu, var gEirfuglimm
allsstafflar útdauður1 nema við
ísliamd og buðu erleudir safn-
amir stórfé fyrir geirfuglshami
og geirfuglsegg og bætti þiaffl
ekki úr skák. Síðustu geirfugls-
hjónin, sem vitað er um, voru
drepin við Eldey og fanrnst þar
jafnframt egg, sem . brotnaiði í
meðförunum og var fíeygt.
Þar með var sögu geirfu'glsitas
lokiffl, ek'ki aðeins á fisiliandi,
heldur í heiminum öllum, og
einni fuglategund færria á jörð-
Beinagrind og egg
á Nátiúrugripa-
safninu
□ í sambandi viffl geitafuiglinn
og upprifjunina um útrýmingu
hans, þá datt okkur í hug að
forvitnast um, hvorf Náttúru-
griþasafniið ætti í fórum sínum
geirfugl eða geirfuglsegg. Við
hringdum þess ve'gnia í dr. 'Fitan
Guðmundsson, fuglafræðing,
og áttum 'öratutt iviffltal við
hann um þessa hluti.
— Eigið þiffl geirfugl þarna
á safninu?
— Við eigum geirfuglsbeina-
grind.
— Ekki uppstoppaðan fugl?
— Nei, það eru áttatíu fugl-
ar til í heiminum og við eig-
um enigam þeirra. Þeita voru
allir komnir úr landi löngu
Beinagrind af geirfugli í
áður en hér var stcfnað náttúru
gripasafn.
— En eigið þiffl nokkurt egg?
— Við eigum hérnia í sýn-
ingarsalnum módel sem var
gert af fugli og eggi, eftMík-
inigu. En ég vair á ferð í Banda-
ríkjunum 1953 og kom þá í
náttúrugripasafn Harvardhá-
skóla í Boston og þeir áttu
heila skúffu iaf geiirfuglseggj-
um, ýmsir auðmenn höfðu á
sínum tíma keypt ialllt sem þeir
gátu náð í af sl'íku, og það var
einn rnaður, sem hafði gefið
safninu þetta, þeir áttu lífca
beiniagrindur fl'eiri' en eina og
féllust á að láta okkuir fá eitt
egg og eina beinagrind fyrir
vægt verð, nánast sem greiffla,
við borguðum smávegis fyrir
það. Við eigum eitt egg og
beinagrind. Beinaigrindin er tiil
sýnis á safninu, en eggiffl höfum
viffl ekki haft til sýnis.
— Hvar var geirfuglitan að-
allega áður en honum var út-
rýmt, annarsstaðar en á ís-
landi?
— Stærstu geirfuglabýggð-
irn.ar voru viffl Nýfundna'Iand,
sérstalklega stærsta byggðin,
sem vitað er um, hún var á
eyju viffl Nýfuindnailand, sem
heitir Funik-ísland. En þar var
geirfuglinium útrýmt l'öngu
áður en honum var útrýmt hér.
Þá stunduðu Frakkar, Spán-
verjar .og Portúgaiair rriiikiffl fi'sk