Helgarpósturinn - 15.05.1996, Blaðsíða 25

MtÐVIKUDAGUR 15. MAÍ1996
vb25
ívar Bjarklind spilar knattspyrnu meö ÍBV og leggur
stund á heimspekinám:
Fótboltaheimspekingur?
Einn af þeim ungu og
fríðu piltum sem hófu
nám í heimspeki um síð-
ustu áramót er ívar Bjark-
lind. ívar er reyndar
landskunnur fyrir tuðru-
spark með ÍBV og því ligg-
ur beinast við að spyija
fyrst: Hvað er svona
„sportidjót“ að gera í
heimspeki?
„Ég byrjaði í íslensku síðast-
liðið haust, en var ekki nógu
ánægður með námið og hætti.
Ég fann mig aftur á móti helvíti
vel í fílunni. Þar fékk ég smjör-
þefinn af heimspekinni, þannig
að það lá vel við að prófa hana
— og ég sé ekki eftir því. Reynd-
ar tók ég tvo áfanga í heimspeki
við Menntaskólann á Akureyri
á sínum tíma, en fagið heillaði
mig ekki þá.“
I þessari könnun á högum
heimspekinga segir nú ekkert
um íþróttamenn, en fer þetta
tvennt saman: heimspeki og
sport?
„Eg beiti heimspekinni að
minnsta kosti fremur lítið inni á
vellinum og hef ekki lent í heim-
spekilegum rökræðum við
dómarann. Enda er tæplega
boðið upp á slíkt. Að öllu gamni
slepptu held ég að það fari
ágætlega saman að vera í
íþróttum og að hugsa — sér-
staklega um heimspekileg mál-
efni. Allt annað er bara goð-
sögn.“
Hvernig líst þér á fram-
lialdið, heldurðu að þú verð-
ir frœðimaður eða skáld?
„Nei, ég á nú ekki von á því. heimspekingur, en ætla að taka
Ég er ekki svona hreinræktaður heimspekina til 30 eininga eða
jafnvel 60. Maður er bara rétt
að komast inn í þennan heim-
spekilega hugsunarhátt. Ég er
að minnsta kosti búinn að skrá
mig áfram á næsta ár. Þetta er
mjög góður grunnur undir ann-
að.“
Hefurðu í hyggju að lœra
meira eftir að þú útskrifast
úr heimspekinni?
„Já, stefnan er læra eitthvað
frekar og þá halda mig við þetta
húmaníska svið áfram. Ég held
mig langi mest í sálfræði. Mér
finnst hitt allt svo þurrt og leið-
inlegt; viðskiptafræði, raun-
greihár og þetta dót.“
Ein að lokum: Heldurðu að
heimspekinámið eigi eftir að
hafa áhrif á hin víðfrœgu
„fögn “ Eyjamanna í sumar?
„Já, ég efast ekki um það. Við
munum gera hvað getum til að
ná meiri dýpt í fögnin."
Varaþingmaöurinn Magnús Arns Magnússon hefur lagt stund
á nám í leiklist, heimspeki og hagfræöi:
„Maður gerir allan fjandann“
Magnús Ámi Magnús-
son er maður sem
hefur prófað ýmislegt
þrátt fyrir ungan aldur.
Bakgmnnur hans spannar
allt frá leiklistamámi yfir í
hagfræði, sem hann les
við Háskóla íslands um
þessar mundir. í millitíð-
inni stundaði Magnús Ámi
heimspekinám við Háskól-
ann og þeir sem fylgast
með stjómmálaumræð-
unni kannast líka við
nafnið í tengslum við störf
hans innan Alþýðuflokks-
ins.
Hvernig líkaði þér heim-
spekin?
„Það var mjög gaman að
vera í heimspeki og fá tækifæri
til að glíma þar við hin fjöl-
breytilegustu verkefni. Eftir
því sem maður eldist þá beinir
maður viðfangsefnum sínum í
auknum mæli inn á sértæk
áhugasvið. Til dæmis sat ég
alla kúrsa sem í boði voru hjá
Gunnari Harðarsyni um mið-
aldaheimspeki og hafði afar
gaman af. Ég skemmti mér
einnig konunglega í kúrsi sem
ég tók hjá Erlendi Jónssyni
um Schopenhauer. Það var
gríðarlega áhugaverður kúrs
og þar skrifaði ég ritgerð um
tengsl Schopenhauers við
búddisma, sem voru talsverð.
Þetta var sennilega eitt
skemmtilegasta verkefnið í
heimspekinni.“
Varstu kannski aðallega í
heimspeki til að hafa gaman
af?
„Ég veit það nú ekki... Hvað
gerir maður með BA-próf í
heimspeki? Þeir sem læra
heimspeki geta starfað síðar
við allt mögulegt; blaða-
mennsku, kennslu og svo fram-
vegis. En það sem súmmerar
þetta próf kannski einna best
upp er að það gefur þér ekkert
sérstakt forskot í einhverri
starfsgrein umfram önnur
próf. Þótt ekki sé farið út í
hreina fræðimennsku í heim-
speki, þá er þetta mjög gott
nám með einhverju öðru. í
gamla daga var heimspeki-
deildin til dæmis aðfarargrein í
Háskólanum; það er að segja
fyrir læknisfræði, lögfræði og
guðfræði — svipað og kannski
menntaskólar í dag. Heimspek-
in er traustur bakgrunnur, en
BA-prófið eitt og sér er varla
nægilegt til að byggja síðan á
þátttöku sína á vinnumarkaði.
Ég valdi hagfræðina þar sem
ég hef brennandi áhuga á þjóð-
félagsmálum og er virkur í
stjórnmálum. Á þeim slóðum
er hagfræðiumræðan yfirgnæf-
aridi og mér fannst nauðsyn-
legt að hafa einhverja fræði-
lega þekkingu á henni.“
Hvað finnst þér um þœr
skoðanir fólks að heimspeki
geti varla verið eitthvað sem
fólk hefur í sig og á með?
„Menn verða að skilja
tvennt: Annars vegar er það að
læra og lesa heimspeki; nokk-
uð sem er öllum gagnlegt.
Heimspeki fyrir börn er til
dæmis einstaklega gott mál; að
láta börnin kynnast snemma
hinni heimspekilegu hugsun
og samræðu er brýnt fyrir
þroska mannsins. Hins vegar
er það að vera heimspekingur
fræðimaður sem ieitast við að
ferðast út að endimörkum
mannlegrar hugsunar og út-
víkka þau. Á þessu tvennu
verður að gera mjög skýran
greinarmun. Heimspekin er
ekki ávísun á neitt ákveðið og
Birna Bragadóttir varð
stúdent frá Mennta-
skólanum við Hamrahlíð
árið 1985. Þar lauk hún
námi á eðlissviði og vant-
aði einn áfanga upp á að
hún lyki einnig félags-
sviði. Eftir það var hún í
tæpt ár í stærðfræði við
Háskóla íslands. Hún seg-
ist vera mjög hlynnt því að
tengja meira saman mann-
vísindi og raunvísindi —
þannig að báðar greinar
hagnist á því. Hún gifti sig
og eignaðist dóttur, en á
menntabrautinni lá leiðin
næst í Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands, þaðan
sem hún lauk prófi og hef-
ur haldið eina einkasýn-
ingu. Birna var í Hamra-
hlíðarkómum lengi eftir
að hún lauk MH og segist
vera líkamlega háð tónlist-
inni: „Það er eitthvað kem-
ískt sem gerist innt í
manni“. I dag er Bima svo
að ljúka 60 einingum í
heimspeki og er auk þess
á flamengó-námskeiði.
umræðan er svolítið á þann
veg — sérstaklega með aukinni
sérhæfingu í samfélaginu — að
menn eigi að stefna í ákveðinn
farveg. Þegar menn læra heim-
speki þá enda þeir ekki endi-
lega sem heimspekingar. Bá-
biljur og ekki bábiljur. Ég tel
þetta nám fyrst og fremst vera
mikilvægt fyrir þroska manns-
ins sem einstaklings og það
skilar sér á þann hátt út í sam-
félagið."
Þú talar um kröfuna um
sérhœfingu. Það kemur fram
í könnun á högum heimspek-
inga að enginn þeirra er án
atvinnu á sama tíma og at-
vinnuleysi er viðvarandi í
ýmsum öðrum háskólastétt-
um...
„Þarna kemurðu að kjarna
málsins. Heimspekingar geta
farið að starfa við allan fjand-
ann meðan lögfræðingar eiga
erfitt með að finna störf við sitt
Var það leit að einhverju
nýju eða framandi sem leiddi
þig í heimspekina?
„Nei, hið framandi í þessu
sambandi er kannski bara inni í
okkur — eða að minnsta kosti
ekkert svo langt í burtu. Heim-
spekin er ein leið til þess að
verða heill og fá svör við grund-
vallarspurningum um lífið.
Annars hef ég miklu mótaðri
hugmyndir um hvað ég vil gera
við þetta nám í dag en ég hafði
fyrir tveimur árum þegar ég fór
út í þetta. Upphaflega var það
til þess að dýpka menntun
mína í myndlist sem ég fór í
hæfi. Og hagfræðingar geta
kannski helst fengið vinnu í
Seðlabankanum eða við sér-
hæfðar hagfræðirannsóknir.
Hér er einfaldlega ólíku saman
að jafna.“
Hverjar eru framtíðarhorf-
ur þínar — ertu hugsanlega
á leiðinni inn á þing?
„Það er í sjálfu sér allt opið
ennþá. Ég er náttúrlega í
stjórnmálum og er varaþing-
maður Alþýðuflokksins í
Reykjavík á þessu kjörtímabili
— þannig að ég gæti svo sem
alveg dottið inn á þing. Annars
eru stjórnmálin afar vafasamur
vettvangur til að veðja á um at-
vinnu í framtíðinni og ekki heil-
brigt fyrir unga menn að stefna
á hann eingöngu. Ég tel mig að
vísu hafa ákveðna köllun og
hugsjónir fram að færa, enda
væri ég ekki í þessu öðuvísi.
En ég hefði alveg eins mikinn
áhuga á að starfa hjá einkafyr-
heimspekina; til að gera mynd-
Iistina akademískari. Raunar
ætti Myndlista- og handíðaskól-
inn einfaldlega að heita Hand-
verksskóli íslands — með fullri
virðingu fyrir handverkinu.
Námið þar beinist aðallega að
stíl, yfirborði og útfærslu á
kostnað grundvallarspurninga
á borð við: Hver er ég? Hvað
hef ég að segja? eða: I hvaða
samhengi er ég? Ef þetta vantar
getur maður alveg eins verið að
tálga eitthvað út eða mála á
striga og sagt síðan bara búið,
án þess að nokkuð liggi að baki.
Annað sem vakti áhuga minn á
irtæki sem er að berjast á
markaðnum og stuðla að upp-
gangi þeim megin við borðið.
Svo veit maður ekkert hvernig
þetta endar. Þess vegna gæti
heimspeki er að það einkennir
mörg framsækin fyrirtæki í
heiminum í dag að hafa á sín-
um snærum mikið af húman-
ískt menntuðu fólki. Þetta fólk
nálgast vandamálin ekki á eins
lærðan og aðferðafræðilegan
hátt og til dæmis margt þröng-
lega tæknimenntað fólk og fær
þannig nýstárlegri og djarfari
lausnir. Hér er sennilega komin
upp á yfirborðið kveikjan að
því að ég fór í þetta nám. Ég
vildi breikka bakgrunn minn al-
mennt."
Fékkstu yfir þig spurning-
ar um hvað þú vœrir eigin-
lega að hugsa með heim-
spekináminu?
„Já, að sjálfsögðu, og svarið
reynir á fólk. Ég svara því þann-
ig, að það vanti andsvar við
þröngu tækninámi — með fullri
virðingu fyrir tækninni. Alls
staðar vantar fólk sem fær hug-
myndir á annan hátt en þennan
þrönga tillærða. Þetta er and-
svar við því að einhver ein leið
sé rétt eða geti gefið tæmandi
svör við spurningum. Heint-
spekin er ekki afmörkuð heldur
yfirsjáandi. Hún lýsir upp innan
frá — eða hún kemur alls stað-
ar að líkt og dagsbirtan en ekki
frá einni lilið eins og Ijóskast-
ari. Heimspekin er líka leið til
þess að endurskoða hugmynd-
ir okkar um giidismat, til dæm-
is í siðferðismálum, þar sem
tæknin ýtir okkur sífellt lengra
án þess að fólk hafi fengið tíma
til að staldra við til að taka af-
stöðu til nýrra siðferðislegra
spurninga. Heimurinn er í stöð-
ugri endurnýjun og því íylgja
nýjar spurningar sem fólk þarf
að spyrja sig.“
Myndirðu vilja sjá
veg heimspekinnar aukinn
kennsla eða eitthvað annað
orðið ofan á. í bili stefni þó ég
á að fara í framhaldsnám er-
lendis eftir að ég hef lokið við
hagfræðina hér heima.“
innan veggja Háskólans?
„Ég heyrði það frá kennara
sem kenndi fíluna í lagadeild
og læknadeild að þegar verið
var að spá í hversu langt ætti
að ganga í nytjahyggju — til
dæmis hvort það væri í lagi að
taka lifrina úr deyjandi manni
til að setja hana í næsta mann
við hliðina — þá væri svarið
bara JÁ. Og einnig að það væri
í lagi að taka líf eins til að
bjarga mörgum: fórna einum
fyrir fjöldann. Þetta er mjög
öfgafuíl nytjahyggja þar sem
grundvallarmannréttindi
gleymast þegar verið er að
hugsa um hag fjöldans. Ef þetta
er að gerast í fílunni — ein-
hverjum kúrs sem fólk tekur
með hundshaus — þá segir
það sína sögu. Það ætti
kannski að taka inn í forspjalls-
vísindin rökfræði, siðfræði og
hugmyndasögu. Það yrði að
vísu örugglega ekki vinsælt,
enda er námið í þessum deild-
um nógu langt fyrir. Annars er
þessi spurning svolítið eins og
hvort það eigi ekki að gefa öll-
um lýsi vegna þess hvað það er
hollt. Ég ætla ekkert að svara
þessu frekar. Annars er ég ný-
byrjuð að taka lýsi á hverjum
inorgni. Heimspekikennslan
ætti ekki að hefjast í háskólum
eða menntaskólum. Hún ætti
að hefjast fyrr, og hún hefst
miklu fyrr. Ég er hér að tala um
framkomu okkar við börn. Að
hvetja þau til að takast á við
spurningar sem snerta þau
sjálf, uppruna þeirra. Ef barn
elst upp við að hugsa á gagn-
rýnin hátt og er hvatt til þess
að taka sjálfstæðar ákvarðanir
ætti ekki að þurfa að örvænta
með einhverja fílu hjá lækna-
nemum."
Birna Bragadóttir hefur lært eðlisfræði, félagsfræði,
stærðfræði, myndlist — og heimspeki:
Myndlistarheimspekingur
á flamengónámskeiði