Alþýðublaðið - 08.03.1971, Qupperneq 7

Útg. Alþýðuflokkurinn
Ritstj'óri:
Sighv. Björgvinsson (áb.)
Jöfnun á
hitunarkostnaði
Fyrir' skömmu voru gerðir samningar
yið helztu olíuframleiðslulöndin um
miklár verðhækkanir á olíu. Mun sú
verðhækkun verða um heim allan og nú
•irman skamms hingað til lands. Þá munu
hækka allar vörur unnar úr olíu og þá
um leið olía til húshitunar. Mun þá enn
aukast kostnaðurinn við upphitun húsa
hjá þeim ,sem olíukyndingu hafa og mun
feá kostnaðurinn milli þeirrar hitunar
annars vegar og hitaveitukyndingar hins
vegar vaxa enn.
£ tilefni af þessum fréttum hefur Bene
dikt Gröndal, alþm. lagt fram á Alþingi
feingsályktunartillögu um- upphitun
húsa. I tillögunni segir, að ríkisstjórn-
•inni verði falið að láta fara fram sér-
íræðilega athugun á leiðum til að gera
upphitun húsa ódýrari utan núverandi
hitaveitusvæða til að jafna hitunarkostn
að landsmanna. Verði niðurstöður athug
ananna lagðar fyrir næsta Alþingi.
í greinargerð með tillögunni segir
Benedikt Gröndal:
Fregnir frá Teheran herma, að vænta
megi allmikillar hækkunar á olíuverði.
Mun sú hækkun án efa ná til þeirrar
olíu, sem íslendingar kaupa, áður en
langt líður.
Þessi tíðindi mættu verða íslending-
um tilefni til að íhuga, hversu háð þjóðin
er innfluttum olíum og benzíni. Ef flutn
ingur á þessu eldsneyti til landsins
stöðvaðist nokkrar vikur, mundi sam-
göngukerfi þjóðarinnar lamast, útgerð
og. margvíslegur annar atvinnurekstur
fálla niður, en þúsundir heimila og ann-
atra bygginga yrðu án upphitunar.
„Nokkur hluti þjóðarinnar býr við
upphítun með jarðhita og nýtur allmiklu
betri kjara á því sviði en hinir, sem verða
að nota aðflutta olíu. Vegna gengisbreyt
inga, pfriðar í austurlöndum nær og ann
arra aðstæðna á olíumarkaði hefur hit-
unarkostnaður þessa fólks hér uppi á Is-
lándi hækkað mjög mikið og er orðinn
einn þyngsti útgjaldaliður hjá mörgum
fjölskyldum.
Með tillögu þessari er farið fram á, að
gerð sé heildarathugun á þessum mál-
um í þeim tilgangi að finna leiðir til að
lækka hitunarkostnað þessa fólks, jafna
þár með aðstöðu landsmanna og draga
úr gjaldeyriskostnaði vegna innflutnings
eldsneytis. Hefur allmikið verið um þessi
mál f jallað, og eru ýmsar álitsgerðir þeg-
ar tiL Kemur helzt til greina að stórauka
notkun heita vatnsins og athuga, hvort
unnt er að flytja það meiri vegalengdir
en hingað til hefur verið gert, en að öðr-
um kosti að nota raforku frá stórum
orkuverum til upphitunar.
Þetta mál hefur mikla þjóðhagslega
þýðingu. Það snertir misrétti, sem lands-
ntenn búa við, og afkomu þúsunda af
hteimilúm".
Þetta eru þær leikkonurnar Ingrid
Bergman og Maggie Smith. Þar
standa á leiksviSi í London, ekki
eru þær þó aS leika, heldur var
Ingrid aS afhenda Maggie verS-
laun fyrir bezta leik ársins 1970.
Þau verSlaun fékk hún fyrir aS
lerka Heddu Gabler. —
Kaupmannahöfn að versna?
★ Kaupmannahöfn hefiu-
bneytzt mjög, og margir segja
til hins verra. Danska blaðið
Aktuelt hefur vakið athygli á
því að mjög þrengi nú að öll-
um smærri verzlunum í borg-
inni og séu hundruð ef ekki
þúsundir þeirra til sölu. Fast-
eignasalair í borginni vilja ekki
taka verzlanir til sölu nema
ársveltan sé Vz milljón danskra
króna eða meir, og þeir segja
að litlu verzlanirnaiT í hliðar-
götunum sem hafi 3—400 þús.
króna ársveltu séu óseljanleg-
ar. Þessar verzlanir breytast því
yfirleitt í leiguhúsnaeði, enda
þótít þær séu ekki vel til þess
fallnar. Það eru ýrnsar lifs-
venjubrieytingar, sem valda því
að þessar litlu verzlanir eru
dæmdar úr leik.
HANN GET
UR ALLT
□ I HOLLYWOOD er ársins
1965 ennþá minnzt sem ,Lee
Marvins ársins', en það ár vann
þessi stórkostlegi leikari nær
öll verðlaun sem vert var að
vinna, þar á meðal Oscarsverð-
laun fyrir leik sinn í Cat Bal-
Iow.
Nú er það orðin tímabær
spurning hvort árið 1970 ætlar
ekki að verða annað ,Lee Mar-
vins ár‘, en hann er nú að.leika
í myndinni ,Paint your 'W’agon‘
og sem meðleikara hefur hann
m.a. fólk eins og Jiean Seeberg
og Clint Bastwood, svo að bú-
ast má við einhverju góðu.
Myndin „Paint your wagon“
er gerð eítir samnjefndum söng-
leik sem hlaut mjög góða dóma,
'enda eru þarna á ferðinni sömu
sniilingamir og gerðu My Fair
Lady og er búizt við að myndin
hljóti jafnvel enn betri dóma
en söngleikurinn á sínum tíma.
Söguþráðurinn er fenginn frá
hinum gömlu góðu og erfiðu
guilæðistímum. Ben Rumson
(Lee Marvin) er drykkfelldun
liðsforingi frá suðurríkjunum
og fær sér félaga sem hann
býr með í konulausu frum-
byggj aSamfélagi þar til þangað
kemur maður sem á tvær kon-
ur, en önnur þeirra er ung og
falteg (Jean Seeberg) en hin
er eldri og ekki eins athyglis-
verð. Ben kaupir nú þá yngri
fyrir 800 dollara, en hún tekur
þá uppá að verða ástfangin í
félaganum og finnst það i
hæsta máta réttlætanlegt þó að
hún eigi tvo menn, þar sem
fyrri maður hennar átti tvær
konur. —
Amerískur gagnrýnandi sagði
’68 um Marvin: „Hann virðist
hafa tekið það fyrir að sýna
heiminum að hann geti allt og
það sem mieira er, hann gebur
það sannarlega". En eftir að
hafa séð „Paint your wágon“
verða líklega flestir sammála
um að Marvin kann sitt hvað
fyrir sér.
Marvin fjölskyldan kom upp-
hafl'ega frá Englandi árið 1634
og er Lee afkomandi Rosg G.
Marvin, sem fórst með Peary
í heimskautsleiðangurinum ár-
ið 1909. Láe er fæddur í New
York árið 1924 og valr faðir
hans auglýsingasérfræðingur
en eini bróðir hans er frægur
málari.
Lee gerðist _ sjálfboðaliði í
hamum 1943, en þá hafði hann
verið í skóla í Floiida, einum
af mörgum sem hann hafði Ver-
ið í þar til hann var rekinn. f
stríðinu særðist hann nokkuð
í viðureigninni við Japani og
var þá sendur til Bandaríkj-
anna aftur. Hann dvaldi hjá
fjölskyldu sinni í New Yorfc á
meðan hann var að ná sér aft-
ur, en þar kynntist hann manni
sem átti lítið leikhús og réði sá
Marvin í sm'áhlutverk sem varð
til þess að hann ákvað að Verða
leikari. Hann notfærði sér þá
styrk ssm hann gat fengið fyrir
þátttöku sína í stríðinu og fór
að stunda nám við thé Amleri-
ean Theatre Wing‘ og eftir að
hafa svo leikið nokkur smáhlut
veirk hér og þar, fékik hann
aðailhlutverkið í ,Billy Budd‘
á Broadway, en þar fékk hann
svo góða dóma að fólk fór að
veita honum athyggli.
Það var um þetta teyti að
mikið var farið að táka upp
leikrit og sýna þau í sjónvarpi
og þá fékk Marvin nóg að gera
því hann var orðinn ,nafn‘. —
Gróflega talað hefur hann leik-
ið í 300 sjánvarpisdagskrám,
bæði við beinar útsendingar og
í myndum, en einnig ferðaðist
hann um Bandarikin með leik-
flokkum.
Fyrsta hlutverkið sem hann
fékk í kvikmynd var í mynd-
inni ,YouTe in the Army now‘
og lék hann þar með Gary Coop
er, en leikstjórinn tók hann
með sér til Hollywood að upp-
tökunni lokinni til þess að
„prufu“ mynda hann, og hefur
Marvin yerið þar síðan.
Það tók Marvin 13 ár og
leik í ótal sjónvarps- og kvik-
myndum að komast raunveru-
lega uppá stjörnuhimininn. —
Árið ’65 fékk hamn sín fyrstu
Oscars verðlaun eins og áður
er getið, en síðan er hann orð-
inn einn af þeim stóru sem all-
ir vilja horfa á svo að þolin-
mæði hans vair ekki til einskis.
Hann er stórkostlegur persónu-
túlkari, sem lifir sig á einstæð-
Framh. á bls. 2.
PÖLITlSKT POPP - TlMARIT IÞÝZKALANDI
□ PÓLITÍSKT pöpptímarit
fyrir ungt fólk hefur Vérið á
boðstólum í Vestur þýzkalandi
í þrjá mánuði. Það heitir Ran,
eða SkéLIum Okkur í lauslegri
þýðingu, og er gefið út af þýzka
alþýðusambandinu. Viðbrögð
manna við þessu nýja mynd-
skreytta tímariti eru á ýmsan
veg. Yfirleitt hrellir tímaritið
verkalýðsleiðtogana en ungt
fólk, sem skrifað hefur ritinu
virðist mjög ánægt með þetta
nýja málgagn, sem hefur niu-
tíu þúsund eintaka upplag.
„Að því er virðist, tekur kyn-
æði ykkar og klámfengnar hug-
myndir svo mikið rúm í blað-
inu, að engir dálkar eru af-
gangs fyrir menningargréinar
frá verkalýðsfélögunum“, sagði
<einn meðlimur miðstjómar al-
þýðusambandsins á fundi með
hinum ungu blaðamönnum. —
Það, sem olli þessum mótmœl-
um, var mynd af tveimur aðlað-
andi berbrjósta stúlkum, sem
birzt hafði í fyrsta heftinu. Og
stjórnarmaðurinn bætti við:
„Þið getið verið viss um, að
svona lagað eyðileggur verka-
lýðshreyfinguna. Ef við hefðum
útbýtt blaðinu í okkar vérka-
lýðsfélagi, þá hefði fjöldi
manns sargt sig úr félaginu.“
Og þannig héldu þeir áfram:
„Hlífið okkur við vitleysunni
í ykkur. Við höfum engán, á-
huga á kláminU ykkar, þégiði
yfir pólitísfcúm skoðunum ykk-
ar og reynið ekki aðjtélja okk-
ur trú um að þið getið gefið
út rit fyrir úngt “fótk“. ''' .
Ritstjórinn .Dinter- Sehmidt,
33 ára gamall, sóm vinnur að
blaðinu úsamt tveimur öðrum,
kærir sig kollóttan um svona
predikanir.
Ran á að ganga fram af full-
orðna fólkinu og afstaða starfs
liðsins er þannig, að tímaritið
ætti ekki að kafna undan naíni.
Dieter Schmidt er með nægar
hugmýndir til næstu fimm ára
eða svo segir hann, en þá verð-
ur líka einhver ann'ar að taka
við. í fyrstu blöðunum hóf rit-
ið baráttu gegn hassi ogheroini.
Einnig rekur það áróður gégn
endalausri þvtelunni í einka-
útvarpsstoðvum, sem þrífaSt á
auglýsingum, það hefur barizt
gegn misnotkun á lærlingum,
ágjömum húseigéndum og svo
ér rftfð; éindrégið' fylgjándi
Ruuðsokkahœyfingunni.
Að því er Ran segir, þá er
það svo um margar einhteyp-
ar stúlkur, sem eru peninga-
lausar í mánaðarlokin og eiga
eftir að borga húsaleiguna, að
þær neyðast til að fara á etræt-
in og selja blíðu sína.
Ritið hefur mikla fyrirlitn-
ingu á þýzkum plötusnúðum,
„sem fylla milljónir fólks með
þvaðrí og óþverra og misnota
sér tilfinningar og vonir al-
swenniga i samvinnu við fram-
kvæmdastjóra sína. Plötusnuð-
ar útvarpsstöðvanna eru ópíum
fólksins. Ran reynir að gera
ungu verkafólki grein fyrir því,
hvemig svokallaðar stjörnur
blekkja það og hafa af því fé.
Ritið heldur því fram, að popp-
iðnaðurinn geri ungt fólk að
neyzludýrem og ráðleggur lær-
lingum og ungu vinnandi fólki
að eyða tíma og peningum í
'eitthvað skynsamlegra. í þess-
um tilgangi hefur ritið birt
fjölda hlutlægra athugana á
neyzluvarningi.
Þar sem Ran gerir ekki ráð
fyrir því, að neinir lesenda
eigi Mercedesbíl, gerðu blaða-
mennirnir athugun á ljóta and-
arunga bílaheimsins, sem en
2CV. Fyrir unglingsstúlkur í
. verksmiðjum og skrifstofums
birti Ram athugun á nælonsokfc
um. og stretchbuxum. Einnig
hefur ritið barizt gegn brögð-
um tízkuteiknarapg léttíáhyggj
um af margri ungri konu, þeg-
ar vissar tegundir gétnaðar-
vamapillna . vom teknar ióof.
r markaðinum. — ' : "
6'.' MANUDAGUR 8. MARZ 1971
GYLFI Þ. GÍSLASON SKRIFAR
□ ABALGREIN Timans
fyrra sunnudag er um þróun
kaupgj aldsmála á undanförn-
um áratug og er eftir aðal-
ritstjóra þessa næststærsta
blaðs íslendinga, Þórarin Þór-
arinsson, alþingismann. Aðal-
efni greinarinnar er það, að
lífskjör ísledinga hafi v.ersn-
að á liðnurn áratug, þótt kjör*
manna hafi farið batnandi í
öllum nálægum löndum, og
séu lífskjör þjóðarinnar nú
mun lakari en þatu voru 1958,
þegar ríkisstjórn Bermanns
Jónassonar hafi farið frá völd
um .Fyrir þessari staðhæfingu
eru færð þau rök, að ýmsar
vörur hafi hækkað meira i
verði en ákveðnir taxtar Dags
brúnar. Auk þess er bent á,
að vísitala byggingairkostnað-
ar hafi hækkað meira en þ'ess
ir sömu Dagsbrúnartaxtar.
Öllum, sem er ljós nauðsyn
frjálsrar blaðamennsku og
gera sér grein fyrir mikilvægi
þess, að hún sé heiðarlég, hlýt
ur að hafa ofboðið við lestur
þessarar greinar. Skyldi í
raun. og veru nokfcur fslend-
ingur vera í vafa um, að lífs-
kjör íslendinga séu nú b'etri
en þau voru fyrir rúmum ára-
tug? Það er alkunn, auigljós
og viðurkennd Staðrteynd, að
þjóðin býr nú við betri kjör
en hún gerði fyrir rúmum
áratug. Auðvitað geta verið
til einstaklingar og jafnvel
hópar, sem hafa nú úr minna
að spila en þeir höfðu fyrir
tíu árum. En það er hafið
yfir allan efa, að þjóðin i
heild býr nú við betri hag en
hún gerði áður. Hitt er annað
mál, að mikill vandi er að
mæla lífskjarabreytinguna
nákvæmltega. Ýmsir mæli-
kvarðar og ýmsar aðferðir
koma til grieina og geta leitt
til dálítið ólíkrar niðurstöðu.
Öllum viti bornum mönnum
er þó væntanlega ljóst,
að t. d. samanburður á mjólk-
urverði og ákveðnum Dags-
brúnartaxta nú. annars víegar
og fyrir tíu áinim hins vegar
gefur enga vísb'endingu um
. breytingu á lifsktjörum. En
þetta er aðferðin, sem aðal-
ritstjóri næststærsta blaðs
landsins. notar í grein, sem
tekur meira en heíla síðu
, blaðsins. Það er auðvitað ekki
verðbríeytjngin á einni vöru,
né heldur. á 10 vörum, sem
máli skiptir í sambandi við
lifskjörin, heldur vegin með-
altalsbreyting á öllum vörum
og allri þjónustu, sem m'enn
kaupa og nota. Til þess að
mæla þessar h'eildarbreyting-
ar reiknar Kauplagsnefnd og
Hagstofa íslands út vísitölu
framfærslukostnaðar og hef-
ur gert lengi. Þess er hvergi
getið í hinni löngu grein, að
slík vísitala sé til, og þá auð-
vitað ekki heldur neitt tillit
tekið til hennar. Allir viti
bornir menn hljóta einnig. að
gera sér það Ijóst, að breyt-
ing á krónutölu kaupgjalds
samkvæmt tilteknum töxtuim
Dagsbrúnar segir næsta lítið
um breytingar á lífskjörum
Dagsbrúnarmannsins, ekki
hvað sizt þegar um heilan ái"a
tug er að ræða, þar eð í hverj-
um nýjum kjarasamningi e.ru
gerðar ýmsar tilfærslur á
töxtum, breyting verður á
yfirvinnutöxtum, hækkun,
Verður vegna starfsaldux*s, or-
loflsfé vex o.s.frv. Vilji menn
gera sér grein fyrir breyt-
ingum á launum Dagsbrúnar-
mannsins, verður að athuga
breytinguna á meðaltíma-
kaupi hans. Þess er hvergi
getið í hinni löngu grein Tim-
ans, að til séu vísitölur um
þróun meðaltímakaupsins, en
þær eru til og hafa verið
birtar opinberlega. Vilji m'enn
vita, hvort hækkun meðal-
tímakaupsins í krónum hafi
fært Dagsbrúnarmanninum
raunverulega lífskjaraibót, —
verður að bera vísitölu meðal
kaupsins saman við vísitölu
framfærslukoetnaðarins og fá
þannig breytinguna á kaup-
mætti meðaltímakaupsins, og
við þetta bætist, að í þjóð-
félaginu eru fleiri launamenn
en Dagsbrúnarmenn. Ekki er
víst að brteyting á kjörum
Dagsbrúnarmanna segi allan
sannleikann um breytingu á
lífskjörum „almennings“ eða
þjóðarinnar.
Varla er hægt að hugsa sér,
að nokkrum, sem lætur sig
'þj óðfé'lagsméil éliruh vter j u
skipta, sé ekki ljóst, að með
þessum einföldu virmuaðferð-
um og þeim einum er liægt
að mynda sér rökstudda skoð-
un á þvi, hvort lifskjör á til-
teknu árabili hafi verið að
batna eða versna. Aðailrit-
ferðúm ekki, heldur niefnir
einstök dæmi um verðhækk-
anir og taxtahækkanir. Að-
ferð hans er hliðstæð því, ef
efni bókar væri endux-isagt
mleð því að bafa yfir eina setn
ingu af hverri síðu bókarinn-
ar. Auðvitað' mundi sá, sem
setningarnar heyrði, ekki
hafa hugmynd um efni bók-
arinnar. Dæmin, sem Þónar-
inn Þórarinsson, nefnir í
grein sinni, segja líka heldur
e.kki neitt um breytingar á
líf-'kjörum launastétta síðan
1958. En þær bafa Iieitt rit-
stjórann í þá freistni að fara
með staðhæfingu, sem öll þjóð
in veit, að er rönig: Að Lífekjör
þjóð’a.rinnar sélui verri nú en
þau voru fyrir rúmu'm áratuig.
Ég gat þess áðan, að ýmsar
aðferðir megi hafa til þesis að
mæla lífskjarabreytingar frá
ári til árs. Ein ,er sú að bera
saman breytingaa' á meðal-
tímiakaupi tirlteki(n,na stéf.ta.
Önnur er sú að bera saman
br.eytingu atvinnute'knannai
Framli. á bls. 2.
KAUPMÁTTXJR MEÐALTÍMAKAUPS OG ATVINNU- OG RÁÐSTÖF
UNARTEKNA <1. febr.)
1960=100 Vísítölur, miðað við verðlag hvers árs. Meðaltímakaup verkafólks 1958 1959 1960 1966 1967 1969 1970 1971
og- iðnaðarmanna \tvinnutekjur sjómanna, 97,2 101,3 100,0 238,6 250,9 303,1 374,9 419,9
verkamanna og iðnaðarm. Ráðstöfunartekjur verkam. 87,8 94,9 100,0 310.9 293,7 351,4 442,8 509,2
sjómanna og iðnaffarmanna. 83,9 87,5 100,0 296,3 268,5 332,3 420,7 481,3
V erðvísitölur 1958 1959 1960 1966 1967 1969 1970 1 1971
i’ísitala framfærslukostn. 96,8 98,1 100,0 186,4 193,3 265,8 299,2 315,9
Físitala neyzluvöruverðlags. 90,7 Vísitölur kaupmáttar. miðaff viff vísit. framfærsluk, Meffaltímakaup verkafólks 91,3 100,0 202,3 210,5 297,3 339,1 359,3
og iðnaðármanna. Atvinnutekjur verkamanna, 104,4 103,3 100,0 128,0 129,8 114,0 125,3 132,9
sjójmanna og iffnaffarmanna Ráffstöfnnartekjur verkam. 90,7 96,7 100,0 166,8 151,9 132,2 148,0 161,2
sjómanna og iffnaðarmanna Vísitölur kaupmáttar miffað viff vísitölu neyzluvöruv. 86,7 88,8 100,0 159,0 138,9 125,0 140,6 152,4
Ráðstöfunartekjur 92,5 95,4 100,0 146,5 127,6 111,8 124,1 134,0
MÁNUDAGUR 8. MARZ 1971 7