Alþýðublaðið - 20.04.1971, Page 7

□ Hverjuim ber eignaréttur á
haísbotninum? Og .hverjum
ber — iþar a:C leiðandi — eigna
réttur á þ'eim íiská, jurtagróðri
og svifi, sem hafið hefur að
geyma? Á hvert land íV5 eiga
sitt tiltekna hafsvæði — eða
eiga höfin að vera aljþjóðleg
eign, eins og nú er? Þessar
spurningar eru nú til umræðu
innan Sameinuðu þjóðanna, og
árið 1973 stendur til íið haida
raðstefnu mikla varðandi þær,
og skera úr um hvernig hafs-
botninum verði skipt. Og þetta
eru spurningar, sem að kveður,
því að svar mannkvnsins við
hinni miklu fólksfjölgun, sem
nú er fram undan, er að jnikiu
leyti fólgiði hafinu. Þ:yð getur
orðið svar, sem ræður lífi eða
dauða, ef farið verður að
skipta hafinu og einhver verð-
ur útundan.
Sjónarmiðin ieru eftirfar-
andi:
Perú: Margar strand- og ey-
þjóðir hafa nú víkkað út lög-
ss@narsvæð{ s>n og fiskveiði-
lögsögu, og þess vegna er réit
ast að skipta öllu haf nu.
Sv.lþjóð: Hal-da verður eins
stnrum hafsvæðum og frek--si
er unnt undir alþjóðlegu eílir-
liti.
Bandaríkin: Við höfum af-
saliið okkur öllu s.væði, sem
líggur á meira en 200 m dýpi.
Við það miðast svo svæðis-
króifur okkar. Við legg.jum ttl-
að hin ým-su strandríki. s?m
l'ggja að' 'hc'i. fái um -áðaréi.t
á hafsbotninum ftá þvt á 200
m dýpi og að marbakka Casta-
lands'ns (þar sem hafdýp'ð
nerrair 3—4 km).
Enn .get.ur enginn um það
snáð hvaða s.iónr\rm.iS ve-'ði nf
an á. Þarna er etnfaldlega 71%
af yfirborði jarða-innai' að
tefla. Og þnð mun mega áæt • ■
að það sé svinaður hundraðs-
Muti af l’æðubi-rgSam heims-
inr. samningarnir f!a a
um.
Nytjun hafsins eykst stöðugt.
Frá árinu 1955 hefur sjófang
auikizt úr 24 mili.jónum smá-
lesta í 48 milljón smálestir.
Með öðrum orðum tvöfaldazt.
Og 90% ai' þessu s.jófangi var
fiskur, en aðeins '9% skelíisk-
ur. humar og aðrar krabbateg-
undir, og loks 1% selir. þang
og annar gróður. Það er svo
allt annað mál, að þessar 48
milljón smálestir af sjófangi
fullnægja aðeins 2% af aliri
hitaeininganeyzlu mannkyns-
ins, en 12% af porteinneyzl-
unni. Ekki kemur ll.íki.neyzlan
sami jafnt á fálkið yfivleiít.
Upi 600 millj.ónir manna-neyta
2/3 liluta allrar kjöt- og mjólk
urframleiðslu í heimi-num, eða
með iiðrum orðunt hinar vest-
rænu þjóðir. en mannkyntð að
öðru leyti, eða um 1.500 millj-
ónir manna, verða að láta sér
nægja 1/3 hlutann. Aftur á
móti er það þetta fólk, sem
etur mestan hlutann af fisk-
framleiðslunni. Með öðrum orð
um. þá er fis'kurinn lífshauð-
syn Xyrir mikinn • meiri' hiutá
mannkynsins.
Það er því einhver al'Váy’eg-
asfa spurningin í þessu sám-
b’.ndi, 'hvort nóg verði áí fiski
í hafinu bnn'-la .þ’r-«*ui fólki —
e'nkum þegar tekið er tillií til
þess að v.erulega vi rðist hafa
genMfs £ ýmsa fiskistofna að
un'danförnu — og- ekki fíður
hvort v«rði að háldn, fólks.fíólg
uninni að einhveriu levti f
skeiíJKn. Eins og er, -þá 1 elzt
t'iöfdi f«lks á jörðunni um 2 5
milljarðar. Ufn aídamók'n 1800
nam fóiik'sf.jöMinn- ekki nema
■einum milljsvði. Hal'di þvf á-
fnm sem börfir. verður fölics-
fíö'dinn komfnn'í 7 m:1l,j’arða
uni næstu aldamót. Sé'-f 'æð-
ingar. s"'vi íi.anf'. á veguro S >rn
e!n i þiáðaann. reikna þó
d'r'm;ð bar’a'g. að takíiKt,'maai
að hamla gegn fólksf jölguaiani
að vorulegu leyti um 1985. eí
núverandi fjölskylduáætlunum
verði fylgt, og um leið að kom-
izt verði þá hjá hungursnieyð
el þær áætlanir, sem gerðarr
hafa vierið um skiplagða nýt-
ingu hafsins sem íæðugjafa,
heppmist eins og að er stefnt.
Danski haffræðingurinn,
Jörgen Christensen, gerir grs.m
fyrir þessu máli í aðalatriðum
í bóik sinni: „Hafið sem fæ.ðu-
gjvfi“.
SVIF OG ÞANG EKKI
FRAMTÍÐARLAUSNIN
Til mála hefur komið að hafja
tilraunfr m'eð ræktun þangs og
svifs, qg með það fyrir augum
að vinna úr þeim næringare.fni,
en þær tilraunir hafa ekki
r-eynzt bera hagnýtan árangur,
enn sem komið er. Allt bendir
því til að það verði enn um
langt skeið fiskurinn og skal-
dýrin, sem við verðum að
binda allar okkar voair v;ð. Og
þá er það vandamákð að
tryggja viðhv’.d' hinha’é^ns'.öku '
nytjaíiskstofna, — og ef takast
mætti að auká þ.i og eíia.
Draumurinn um áð rækta
•hafið, á svipaðan hátt og þurr-
lendl.ð, er ævcgamall. Ensid
fbkveiðaefti'rlilsmáðurinn,
Frank Buckkahd, sem uppi -var
á-s/ðári helmingi 19. aldar, ól
með • sér þær húgmyndir að
bráyta -mælti stúrum háfsvæð-
wn '— eins og íil dæmis.’ No»'ð-
urs.iónum — í stóra fiski-
:.pá*'ðk'“. þar sem tmfllj'. fiska
lifðu og æxluðust í girtum hólf
um: 'Sjávarbotninn væri radktáð
ur þa.ngi og öðru-m nnjagróf
-með aðsfcjð neðan.siávarakur-
yrk.itivéla; eínitíg gérði' hann
ráð fyriT einhye-nkb-ö • m • 1 ’á
bústöðum neðonsi')'•;)•• H a
tækpilegu skilvrði fv.-i- b\ ' • ð
sF'kur draumur rnet; rætrs ,
aukast og' batna dag' fr.i degi.
Ár;ð 1960 rnr ekki t'l að ■-) -ef'a
usina einum kafbát. ,sem un:i-
ið gat að rannsóknum á mi'klu
dýpi — nú eru þeir orðnir yfir
40 talsins, Gerðar hafa ver ð
tilraunir með að láta fól'k haf-
ast vfið í neðansjávarhíbýlum,
og það heíur sýnt sig að menn
geta unnið þann.ig klukkustund
um saman á hafsbotni, klæddir
froskköfunarbúningi.
Þær tilraunir sem þegar hafa
verið gerðar til að auka og •e.í'la
fiskstofnana, hafa miðast við
klak fiskseiða. Ekki hafur- hisig-
að til reynzt kleJft að færa
sönnur á það visindalega, að
þær hafi borið tílæUáðan ár-
artgur — þegar allt kemur til
alls, er það ekki fýrst o,g
frems.t fjöldi fiskseiðanna, se,m
ræður úrslitum, heldur hita-
stig.Ið og önnur skilvrði í haf-
inu. Var.t getur nieiri sóu.n, en
í sambandi við 'æxlun fisk-
stoí'nanno. Rauðspretlah gýt-
ur 200.000 hrognum og iþorsk-
urinn 1.000.000. en ekki þarf
nema tvö hrogn verði að fiski
t:l þess að stofninn haldi sér.
Og fcú gefur auga leið að
rr'.nnstu máli skiptir hvort
f'skseiðin eru e;nn mill.jnrður
talsins eða aðeins 100 niill.jón-
ir. Það eru uppeldiSsldlyrð'n,
s:m öllu varða.
FISKIRÆKT
Hins vegar hefur.ræktun H-kj
ar í afgirtu vatni — t.jörnum,
vötnum eða iokuðum fjö ðum
gefið beztan ára'ngur. En þó
því aðeins að flskirium *sé hald
ið á f'nu i.nníiokaða svæði. Sé
'.•hoiuni 'bleýpt út þaðan. er
ck":í unnt að h=;Ca nelít eft.i ••'í
með bonum. Mnrgt b.endir og
t'l þess. að fiskur, siem þann'g
er uop c’.lnn á „vernduðu
svæði“ sé 'elcki •e?->s fær um
rð b.iaí'ga sir í :hali ><Sg f'sku'-,
-"m 2i' k’ak;:nn og upp alinn
þar.
HITtJiy JIAFPTNS
MEÍ) KJARNORKU
Fiskirækun á aígirtum svæð-
um — eða breyting vaxtarsik.il
yiðanna í hafinu virðasi þvi
nærtækustu ráðin.
Bf.ida rísku r vísi n dam a ð ur
vann fyrir fáum árum að l'ram
drátt.um að sííkum framkvæ'.r.d
um fyrir bandarískalþjóðþing-
ið. Hann ge.rði það meðal a:nn-
ars að tillögú'sinriþ' a'ð kjavna-
ofrii yrði komið fyrir á hrf-s-
botni tíl'að hita upp sjóinn. Það
hefði þau áhr'í að. sföðug hrevf
ing yrði á vatninu, heita valoið
úr djúpunum streymdi upp .á
sólbjart yfirborðið, en þa'ö
þýddí um leið stöðugan fiutri-
ing næringareína til tfisJktetöfa-
‘ anna í efivi lögum sjávÞr:m.
Þau breyttu -nærjngarskilyrði
hefðu i för með sér að fisk'n-
um í.jölgaði að miklum muw-
En þangað til þeim fram-
kvæmdum verður hrundið af
stað, er eftirllt' með fiskv?;-S-
unum ama tiltæka ráðifS.-Haí-
fræðingar hafa unnið.að. því
um margra ára skeið að rn.nn-
saka lífsvenjur einstakra fríki-
stofna, fjöldcnn er unnt að
re'kna'út nr.kkurn veginn. og
iþá .um leið hve m'k.ið má v.eiða
án þess. að ganai ú slofnmn. s~
rnenn vjlja viðhalda honum-á
því stigi. En það þýðir að v'ss
ar þjóðir verða að g'f'.'a mað
sér •samk' -riulrg. SFkt. syro-
komulag ge!u<- k -aCi- . þe s- ”5
þ'öð. ss-m vs;ðiv fkkjnn- áðuv
en hann e - Cíillvar' a-n. 'hæ’tí
þv' og Vsvfi f:jk;num að vo-ð i
lU-llstrivum. evh f.-s-h B >ð
kunn; að íeiðá t'i *»8 riyv i
vecði há v'7: J■•’ur ri ''sk’rí' v <m
pnn.-.-.,-av þióðar. Þa- rn?ð e.'
. það rr <i o’-ðið =.t' 'V’
Og þá v'kinm '•:ð /
Sameinaðu þ.ió'ðunum. Alla-■
fc: • rrr fn r'T '" ••'v ■■" "1 : V ' i-
cir FTV l'*'*7 ^ ° ]r1rT" npfi 'T-'m'J
,b °:: r v. .V ' ° ~ -' i m h •) rS . 15 ’ ' -
rjT o';e V.'OÍ.m » *‘$
ii'rn h ° C I " mr’T' ' *‘r‘ —
k'VTn - - *-j To-n
— frHr ma.íin'k-T’-r^ '
— Úr Akiu(’.y„

Hver á að eiga hafs
Það verður ákveðið
ÞriSjudagur 20. apríl 1971 7
liHjfí JT íi