Alþýðublaðið - 29.05.1971, Blaðsíða 4

LAND-
HELGIN
[3 Víðátta landhelginnar í
heiminum séð í ljósi sögunn-
ar. — A þessum kosnirtgahita-
vordögum er viðeigandi að
skyggnast lítfflega um í þjóða-
réttinum og li'ta þar á sögu
landhelginnar í heiminum al-
mennt fram til oklkar daga.
Lokað úthaf og frjálst úthaf.
— í páfabréíum frá 1493 og
1506 var h!eimsihöfunum skipt
á rmlli Spánrverja og Portú-
gala, og lýsir slí'kt einkar vel
þeirri viðleitni manna fyrir
ntíkkrum öldum að vilja lbka
sjálfu úthafinu að m'eira eða
minna leyt.i. Blómaslkeið kenn-
ingarinnar um lokað úthaf var
'þó á 17. öld, og gerðu Danir
þá t. d. kröfur til hafsivæðis-
ins milli Noregs annars vegar
og íslands og Grænlands hins
vegar. Arið 1609 kom á hinn
bógiinn frrm toenningin um
frjálst úthaf í riti hins fræga
h-C'.llenzka iþjóðrébtarfræðing's
Hugo Grotius, er nefndur hef-
ur verið faðir þjóðaréttarins,
en kienning hans sigraði ekki
fyrr en á 18. öld og hefur
hsldfið velli síðan að mestu
leyti.
Afmörkun landhelginnar í
f'yrstu. — A 17. öld kom fra.m
'klenningin um að takmarka
landhelgina — sjávarbeiti
meðfram strönd rfkis og háð
yfirráðarétti þess — við þá
•v-egailengd, sem augað eygði á
'heiðskírum degi, en 1702 kom
hollenzki lögfraeðingurinn
Bynkershoek fram mieð sína.
frægu kenningu um að miða
hana við langdrægni fa'Hbyssu
á ströndinni. Mörkin voru því
óljós. ítalinn Galiani vildi
bæta hér um og miða mörik
landhelginnar við 3 sjómílur,
og tóku rí'.ki upp frá því að
h.- Ma sér að 3 mrlna reglunni,
,sf* var eiginíiega útfærsla á
fa’dbyssureglunni. Sjómflan er
1E52 m.
Ör þróun á síðustu áratug-
um. — A tímum Þjóðabanda-
'lagsins- var haidin alþjóðaréð-
stefna í Haag í Iloilandi árið
1930 nánar tiltekið, og hölluð-
ust flest þátttölk'Urílkin þar að
3 mfflna reglunni, en þar kom
£r*m, að sum ríiki fóru fram á
v'ðbótar.hafsvæði af ýmsum
sökum. Nú á tímum mun hins
•vu«ar lfLdhl. minnihluti rílkja
hallast . að 3 análna regl-
unni, en mieirihlutinn hins veg-
EFTIR
JÓN ÖGMUNO
ÞORMÓÐSSON
13.
grein
ar vera fylgjandi 6 eða 12
mílum eða annarri víðáttu að
hærra markinu. Þannig hafa
styi'kleikahilutföllin breylzt á
tæpum 4 áratugum. Á vissu
skieiði sfðasta, áratugs gerðu
þannig 75 riki kröfur ti'l 12
mo'lna landhelgi eða minna, en
aðeins 7 kröfðust þá vfðáttu-
meiri landbelgi, og voru þær
kröfur af mismunandi toga
spunnar.
Þáttur þjóðréttarneíndíu-
innar og alþjóðaráðstefna. —
En hvað hafði gerzt? Þjóð-
réttarnefnd Sameinuðu þjóð-
anna hafði m. a. beikið máiið
upp á sínum vetbvangi, og
taldi nefndiin, að þjóðarétíur-
inn heimilaði eklki víðari land-
h'slgi (a. m. k. 1956) en 12
mílur, og ýtbi niðurstaðan á
e'ftir ríkjum að færa landbeigi
sína út í þau mörk. S'ðan var
hald.in a'lþjóðleg hafréttarráð-
sbefna í Gení í Sviss. 1958, og
var þar gengið frá 4 alþjóðar
samþyikik'tum um rétt'arreglur
ú hafinu, m. a. um landheilg-
ina og aðliggjandi hafsvæði,
og höfðu 30 ríki gierzt a.ðilar
að samþykktinni í maí 1966,
Á. T-áðstefnunni, er fullt'-úa-- 85
r'kja sóbtu, náð'st ek'ki sam-
líonTulag um víðáttu landhieilg,
innar og heldur ekiki á annarri
."''áttc/rráðstefnunni í Genf
1960. þar sem ætlunin var að
finna lau.sn á víðáttuvanda-
rmfflinu. Munaði þá aðeins 1
atkivæði, að fram næði að
ganga t'llaga Bar.daríkja-
manna og Kanadame.nna um
6 m 'lna landWelgi og 12 mílna
fi.'kiveiðilandihielgi, en einnig
var i tillögunni gert ráð fyrir
forrétt.indum strandrfkja til
fiskiveiða semtavæmt nánari
ékvörðun sérstajkrar nefndar.
Tillaea Soivétríkianna og 16
Afríku- og Asíuríikja auk
Mex.'kó og Vlenezúela þess efn-
is, að 12 mfflna mörkin væru
frjóllstæk, var félld mieð 39 at-
kvæðum gegn 36, en 13 sátu
hjá
Alþjcðleg hafréttarráffstefna
á næstunni. — í landhelgis-
samiþykktinni frá 1958, er
gefck í gffldi 10. september
1964, sagði, að aðilar að sam-
þykktinn.i gætu að 5 árum
liðnum frá gildistölcu hennar
íarið fram á það í tiilkynn-
ingu til aðalírejmkvæmda-
Framh. á bls. 8.
NÝ SÓKN..
um þess^r mundir. Að hvaða
framkvaEjmdum er nú unniff í
sambandí við sjúkrahúsa-
byggingir og' hvað hafið þið
undirbúið í þeim efnum því
til viðbótar?
„Um ■ fram'kvæmdir við
sjúkrahúsbyggirugar utan
Reykjavíkur er það að segja,
að á Akranesi og á Húsavík
má siegja, að verið sé að
leggja síðústu hönd á áfanga
í sjúkrahúsabygginigum, og
hiafa ráðherra og ráð.uneytis-
stjóri heimsótt þ'essar stöðvar
undanfarið. — í Vestmanna-
eyjum stendur yfir bygging
sjúkrahúss, sem á þó nokkuð
í land . ennþá að komast í
fulla notkun.
Hvað nýjum tillögum ráðu-
n'eytisins um fríekari fram-
kvæmdir í sjúkrahúsabygg-
ingum utan R eykjavíkur líður,
þá eru þær helztar, að ráðu-
neytið hefur gert tillögu til
fjárlaga- og hagsýffflu-stofn-
unar um það, að nýjar teikn-
ingar af fyrirhuguðu sjúkra-
húsi á Selfossi verði viður-
kan.ndar fullnægja ákvæðum
laga um skipan opinberra
mála. En heimilað er að hefja
framkvæmdir nú þegar. Fé ,er
fyrir bendi til að hefja fram-
kvæmdir.
Einnig hefur verið ákveðin
framtíðaráætlun um Fjói'ð-
ungs:júki-ahúsið á Akureyri
og verði það stækkað um
helming í 240 legurúm í 2
áföngum Og gert að fullkomnu
sérdeildarskiptu sjúkráhúsi,
og vara^júkrahúsi Landspít-
alans.
í Reykjaví'k eru í gangi ýms
ar framkvæmdir bæði á veg-
um borgar og ríkis. Má nefna
viðbyggingar Landspítaia,
Kleppsspítala o.g Borgar-
sjúkrahúss. Ennfremur hjúkr-
unarheimili á vegum bor.gar
og sérdeild fyrir bai'nageð-
lækniingar á vegum ríkisins,
sem tók til starfa 1970 í sér-
stökum húsakynnum. Viðbót-
arbyggingarframkvæmdir eru
hafnar við Kleppsspítala og
er þar verið að reisa um 1700
fermetra hús fyrir lækninga-
o.g rannsóknarstofur.
Þessu skyld mál, gem einnig
vai-ða sérstaklega sjúkrahúss-
mál Reykjavíkur og ráðun'eyt-
ið hefur tekið til úrlauSnar
á síðustu mánuðum, eru, að
eftir síðustu áramót beitti
ráðuneytið sér fyrir aðgerðum
sem eiga að bæta afkomu
Landakotsspítala, en hann var
rekinn með tugmiilíljóna tapi
síðast'liðin 2 ár. Nú er
því rekstur spítalans tryggð-
ur og halli undanfarinna ára
mun vinnast upp. Þá hetfur
einnig verið komið á fót „sam-
stjórn sjúkrahúsa í Reykja-
vfk“ með þátttöku Landspít-
ala, Borgai'spítala, St. Jósíefs-
spítala og læknadeildar auk
ráðuneytdsins, sem skipa for-
mann og varaformann stjórn-
arinnar.“
— Þessar auknu fram-
kvæmdir hljóta að hafa.kost-
aff mjög auknar fjárveitingar
hins opinbera til byggingar
sjúkrahúsa. Hverjar hafa þess-
ar fjárveitingar veriff á síð-
ustu árum?
„Til byggingu s.iúlkrahúsa
amnarra en rikisísjúkrahúsa,
voru veittar á fjárlögum
1970 kr. 46,7 mllljónir og 1971
kr. 71,8 milljónir. Árið 1969
nam þetta 35,9 milljónum og
1968 kr. 28,2 miHjónuni. Fram
lög ríkisins til sjúkrahúsa-
MEIRA AÐ...
fjallaS um eitt af mikilvægustu
félagslegu málefnum íslenzks al-
mennings, — húsnæðismál. Þú
hefur ekki aðeins kynnzt þeim
málaflokki heldur ekki síður því
fólki, sem þar á hagsmuna að
gæta. Hvað vilt þú segja um þau
verkefni, sem vinna þarf að á
sviði húsnæðismálanna og hús-
byfl'ejendurna, sem þeirra eiga að
njóta?
,.Ég h.ef í starfi mínu und-
an.farin ár kynnzt miklium
fjclda manna, þótt flest þau
kynni hafi af eðlilegum ástæð-
um orðið skammvinn. Af þeim
hefur mér samt orðið ljósara
en fyrr, a'ð með þersari þjóð
hýr miktll kraftur, kjarkur og
Margoft haf ég verið
fuliur aðdáunar yfir þeim grett
ist ökim. er msnn hafa lyít, er
þe'r hafa verið að koma húsi
yf r sig og fjöiskyldu síTiai Þar
hafur maxgt kraftaverkið ver-
ið rnnið. Ég tel húsnæðismálin,
vera svo mikilvægt þjóðlífs-
svið, að nauðsynllegt sé, að
þau séu sífellt í endurskioðúin.
Að framföru'm í þsim efnum
myndi ég vinna, eigi það fyrir
mér að Mggja að sitja á þingi.
Meðal þess, sem ég tel að
þurfi sem allra fyrst að sinna
í húsnæðismálunum, er skipu
leg útrýming óhæfra íbúða í
landinu; hatfi ríkisvaldið for-
göngu. ,uim það og framkvæmd-
ir. Þá er nauðsynlegt að setja
ný húsaleigul’ög, það er óhjá-
kvæmilegt að tryggja hJut allra
þeirra möi'gu, sem búa í leigu
'húsnæði. Þar er fyrst og fnemst
uim að ræða efnalítið barna-
fólk, sem harf öðru freimur á
því að halda, að gætt sé hags-
muna þess. í þriðja lagi er ó-
hjákvæmilegt að taka verð-
tryggingar íbúðarlána Bygg-
ingasjóðs ríkisins tiil algjörr-
ar endiurskoðunar og setja
henni a. m. k. viss takmörk,
ekki sízt imeðan svo horfir, að
íbúðarlánin eru einu verð-
tryggðu lánin í I.andiniu. Lofcs
er nauðsynlegt að etfla mjög
(af 6)
bygginga hafa því aukizt um
43,6 millj. á þessum árum, og
þar af um 25,1 milljón frá
því ég tók við stjórn þessara
mála. Auk þesiiia voru veittar
núna 11 miUjónir í ár iil
bygginga læ'knisbústaða.11
— Læknaskortur hefur
Iengi verið eitt af allra al-
varlegustu vandamálum fólks-
ins í dreifbýlinu. Ýmsar hug-
myndir hafa verið uppi um
lausn þess. Dreifbýlisbúar
hafa sjálfir mjög stutt hug-
myndirnar um læknamíff’-
stöffvar og taliff slíkar miff-
stöffvar geta leyst mikinn
vanda. Hvaff hefur veriff gert
i þeim málum af ráðuneytis-
ins hálfu?
„Eins og áður hefur komiS
fram í blöSum h!efur heil-
brigSisráðuneytiS sett framl
ýtarlegar tiUögur m. a. um
lausn þess vandamáls, sem
læknaskortur hefur skapað, í-
búum dreifbýlisirus. Þessar til-
lögur eru rnjög ýtarlegar og
viðamiklar og mun ég því ekki
rekja þær hér, enda er
skammt um liðið síS'an frá
þeim var skýrt í blöðum.
Um nýjar framíkvæmdir I
málefnum lækniamið'stöðva
ber einkum að netfn'a þessar:
Um áramóti-n Ii969—1970
var ákveðið að setja á stofn
læknamiðstöð á Egilsstöðum
og veittar til þess 3 milljónir
króna á fjárlögum li970 en 6
milljónii' 1971. Þar er nú ver-
ið að byggja tvfaggja hæða
hús, sem á að rúma lækna-
móttöku 2j a—3j a héraðslækna
auk ýmiss konar húsrýmis fyr-
ir aðra hei 1 b ri gðjs’starf s e m i,
sem nauðsynlegt er taUð að
hafa í slíkri stöð.
(af 6)
fjáröflun til Byggingasjóðs rik
isins, í óefni stafnir ef ekki
Verðúr að gert.“ ,
— Þú ræddir sérstaklega um
hlutskipti láglaunafólksins í grein
í Aiþýffublaðinu nýlega. Hvað vilt
þú ieggja áherzlu á að gert verSi
þessu fólki til affstoffar?
,,Það er rétt, að ég gerði það
að umtalsefni á döigunum. að
nauðsynlegt væri að taka föst
uim tökum hlutskipti allra
þeirra mörgu imanna, sem
hljóta að teljast Mglaunaimenn.
Eg þekki það val úr mínu
starfi, að þeir enu ótrúlega
miargir og búa við skertan hlut.
Þar er aðallega um að ræða
M'glaunað iðnverkafclk, lág-
launað skrifstofu- cg verzlun-
arfólk, sjómenn og verka-
menn. Etf til vill rennur mór
mest til rifja ltvað einstæðar
mæð rr búa sýnilaga við afar
léiegt hilutski'Pti. Eg hef kynnzt
þeim mörgU'm í starfi mínu
undantfarÍTi ár og þykist sann-
Fraimh, á næstu síðu.
4 laugardagur 29. maf 1971