Alþýðublaðið - 17.01.1972, Blaðsíða 7

ffiMEM)
Útg. AlþýCuflokkarinu
Ritstjórl:
Sighvatur BJörgvinsson
Friðrik IX
láfinn
Friðrik IX. konungur Danmerkur, er
Siktinn. Hann fékk hægt andlát í sjúkra-
húsi í Kaupmannahöfn að kvöldi föstu-
dagsins 14. janúar s.l. eftir erfið veik-
indi.
Friðrik IX. naut mikillar virðingar
tsem þjóðhöfðingi bæði heima og erlend-
is. Hann hafði mikla ást á öllu því, sem
'danskt var og var mjög ástsæll meðal
þjóðar sinnar.
Hánn var maður vel menntaður og
listhneigður og átti sér mörg áhugamál
a þeim vettvangi, m a. tónlist, en Frið-
j?ik kom iðulega fram sem hljómsveit-
arstjórnandi og hafði mikið yndi af.
Friðrik IX. var síðasti krónprins ís-
lands. Hann kom nokkrum sinnum hing-
að, m. a. sem ungur maður á meðan hann
Sítarfaði í danska sjóhernum, og þau
Itonungshjónin höfðu þegið boð um að
koma í opinbera heimsókn hingað til
lands í sumar. Friðrik IX. átti því marga
vini á íslandi og naut hér, sem annars-
staðar, mikillar virðingar. Við andlát
lians- sendir íslenzka þjóðin Ðönum ein-
lægar samúðarkveðjur.;
Farmanna-
samningarnir
Farmannadeilan er leyst. Sjómenn og
uívegsmenn samþykktu sáttatillögu,
sem fram var lögð sl* finHntudag.
Verkfall farmanna hafði þá staðið
nokkuð á annan mánuð. Áhrifa þess var
mjög farið að gæta, ekkl hvað sízt í
sambandi við útflutningsverzlun lands-
manna, en afurðir, sem áttu að fara á
martoaði erlendis, höfðu hrannazt upp í
íslenzkum höfnum.
Aúðséð var, að mikils taugaóstyrks
var farið að gæta í stjórnarherbúðunum
er á verkfallið Ieið. í forystugrein Tím-
ans s.l. miðvikudag og í Nýju landi,
blaði frjálslyndra, sem út kom 1 þeirri
viku, kom þessi taugaóstyrkur greíni-
lega í Ijós. Þar var farmönnum beinlín-
is hótað því, að ríkisstjómin myndi setja
á þá lög til lausnar deilunni og að hún
myndi „höggva á hnútinn", eins og Tím-
inn tók til orða.
Til allrar hamingju urðu hótanir þess-
ar ekki nema orðin ein. Farmenn leystu
sín mál sjálfir. En það er þó lærdóms-
ríkt fyrir þá, sem aðra launþega, að hót-
unin um „lausn“ verkfallsmála með
lagasetningu var sett fram.
STRÍfi STJÓRNARI
Vlfi RÍKISSTARFSN
□ Um hvaS er deilt milli fjár-
málaráðiherra og BSRB? Um
launamál . Mikið rétt. En deil-
an er samt ekki venjulsgt launa
stríð milli atvinnurekenda og
starfsfólks. Meginatriði deil-
unnar stendur um ákvæði, sem
er nú þegar í samningum ríkis-
ins og BSRB. Opinberir s-tarfs-
m®nn viija, að við það ákvæði
sé sta'ðið. Fjármálaráðherra vili
skjóta sér undan því. Vlegna
þess hefur hann komið fram
með ýmsar tyiiliástæður alit frá
því að segjþ, að engin ástæða sé
th viðræðn og til þess. að rang
færa ýmislegt í máLflutningi
BSRB. Hefur ráðherra jafnvel
gengið svo langt að fara vfsvit-
andi m!eð bein ósannindi um
kröfuatriði BSRÐ til þess eins,
að því er virðist, að reyna að
fá almenningsálitið upp á móti
máilstað sam-takanna með því
að rangfæra veigamikii atriði i
máilflutningi þeirra. Þá virðist
rikisivaldið einnnig róa að þvi
öllum árum að reka fleyg á
miiRi launlþega, sem starfa hjá
hipu opinbera annars vegar og
launþega, sem starfa á hinum
frjálsa vinmimarkaði hins veg^
ar.
En miergurinn málsins í deil-
unni sjólfri, aðalat'lí ðið, sem
ráðherra reynir að fela með all^
kyns vafningum og útúrsnún-
ingum er sem sagt það, að deil-
an sýnist um ákvæði sem þeg-
ar er bundið í samningum milii
BSRÍB og n’kisins. ÍBSRB vill a”
þrvi ákvæði sé fylgt. Fjármála
róðhierra vill skjóta sér undan
því.
★ Samningum fylgt
En hvert er þá þetta ákivæði?
Það er á þann veg. að BSRE
hafi rétt tíl þess að krefjasit end
urskoðunar á kaup- og kjara-
atriðum samninganna áður fin
samningstfmabiiinu lýkur, ef
hæiktkanir Verða á hinum frjálsa
vinnumarkaði. Þetta ákvæði er
ótvírætt fes.t í þá samninga, sem
gerðir voru ijnilli ríkisins og
BSRB haustið 1970. BSRB
krefsfc þess, að hafnar verði við
ræður milli þess og rfkisvalds-
ins um endurskoðun samning-
anna með hiliðsjón af nýg'.erðum
kauphækkunum í landinu og til
s-amræmis við þær. Þessu neitar
fjánmálaráðiherra á þeim grund
velli, að í fyrsta lagi sé elcki á-
stæða tll viðræðna vegna þess,
að engar almennar og vieruleg-
ar kauþhækkanir hafi orðið.
Kauphækfcunin, sem samið var
um í desemþer hafi verið ,,ó-
veruleg“, svo notuð séu eigin
orð ráðherrans. Og í öðru lagi
vegna þess, að ríkisstarfsrnienn
hafi borið úr býtum meiri launa
hækfcun, heldur en samið var
upphaflega um og þurfi enga
friekari jöfnun við aðra, þótt aðr
ir. hafi fiengið hækkun á saran-
ingstímabilinu.
★ Ósvífni
í fynsta lagi er það vitaskuld
eindæma ósvífni af ráðherra,
að neita gersamltega að ræða
málið við BSRB. Hefui- slíkt
cldrei komið fyrir áður í sam-
skiptum ríkisvaldsinfe og starfs
nianria þess. Svo galillhörð at-
vi n nurekendasj ónarmið, að
vi’lja ekki einu sinni ræða við
istarfsfólk sitt um kaup og kjör,
þekkist hvergi nokkurs staðar
á landinu í dag, nema hjá rík-
isstjórn Ólafs Jóhannesisonar.
í öðru lagi eiga þær afsakan
ir, sem ráðherra ber fyrir sig
er hann neitar viðræðunum,
ekki við nokkur rök að styðjast.
í fyrsta lagi segir ráðh'errann.
að kauphækkunin í haust hafi
verið „óveruleg". Vissulega er
það rétt, að hún var syo sem
ekki stónmannleg. En hyert var;
álit ríkisstjórnarinnar sjálfrar
á þessaxi kauphæfckun í desem-
ber, um það leyti, sem samn-
ingar höfðu verið undirskrifað-
ír? Ég man efcki betur, en rílc-
isstjórnin og stuðningsifloldcar
hennar hafi þá hrópað húrra
hver í kapp við annan yfir
þeirri mifelu kjarabót, semi unnt
hefði verið að láta almenningi
í té. Svo kemur ráðherra nú,
nokkrum vikum seinna, og fleyg
ir því storkandi framan í for-
ystumenn Verkalýðsfélaganna,
að kauphækkunin, sem þeir
ráðu fram í löngum og erfiðum
samningaviðræðum, hafi verið
svo óveruleg, a'ð það tæki ekki
einu sinni því, að um hana sé
rætt! Ef þetta er ekki að segja
eitt í dag og annað á mlorgun,
þá veit ég ekki hvernig slíkt
á að gera. En öllum er þó ljóst,
að þessi afcökun ráðherr,a fyrir
því að vilja ebki ræða við
BSRB er a.m.k. harla léttvæg.
★ Vitlaust reiknað
Þá er það hín áfetæðan hjá
ráðherranum. Að rílkisstarfs-
menn séu búnir að „taka for-
skot á sæluna“. Að kauphækk-
unin til þeirra hafi reynzt
meiri, en samningarnir gcrou
ráð fyrir og þess vegna þurfi
ekM að endurskoða þá til jöfn-
unar út frá þeirri kauphækkun,
sem aðrar stéttir hafa fengið.
Og hvernig styður svo ráð-
herrann þessa fullyrðingu sína?
Honum er það jú mætavel
kunnugt, að engar breytingar
hafa verið gerðar á samningn-
um frá þvi hann var gerður.
En hvemig gat þá kauphækk-
un til starfsmanna ríkisins
reynzt meiri,.en samningamir
gerðu ráð fyrir?
Jú, ráðherra etyður þá fuiLl-
yrðingu sína með þvi að benda
á, og með réttu, að útgjöld hins
opinbera vegna nýrra kjara-
samniniga vtð BSRB hafi reynzt
rn'eiri, en ráð var fyrir gert.
En það er ekki vegna þess, að
kaupið sem greitt var, hafi ver
ið hærra, en um var samið.
Það er vegna þ'ess, a'ð ráðu-
neyttð reiknaði ekki rétt út,
hvað kauphæklcunin samkvæmt
samningum myndi þýða í heild
arút.eja'ldaaukningu hjá rikinu.
Spáin, sem gerð var um það í
upbhafi árs, reyndist lægri, en
raunveruleg útgjaldaaukning
varð.
Það er vitaiskuld hreinasta
fjrastæða að halda því fram að
ef atvinnurekandi reiknar við
upphaf árs vitlaust út, hvað
nýir kjarasamningar þýða, og
hei-ld’Srútgjöldin við lok ársins
reynast því meiri, en upphaf-
lega var áætlað, þá hafi það
gerzt vegna þöss, að Verkafólk-
ið hafi fengið meiri kauphækk-
un. en um var samið. Atvinnu-
rekandi getur ekki kennt starfs
fólki sínu um, ef launaikostn-
aðarútreikningar hans exu rang
ir. Oe bað er meiri fjarstæða
en tali tekur að halda því
fram. að með þvi að áætla
launakövtnað sinn lægri en
hrpn revnist vera, þá hatfi at-
vinlnurekandinn hælckað kaupið
við verkafólk sitt á tímabilinu
mieir. en samningar segja til
um Væri sú raunin á væri auð-
velt fvrir verkafólk að fá fram
kaunbækkanir. Þá væri bara
nóg. að atvinnurckandinn væri
ekki spámannlega vaxinn.
4 ^mniiígarnir 1970
En þest3i síðari afsökun ráð-
heiTans felur einnig annað í
sér, — sem sagt það, að ríkis-
starfl-'imenn hafi nú hagstæðan
iaunasamjöfnuð við launþega á
frjákum vinnumarkaði. Og það
ei ekki laust við það, að ýmsir
forsvarsm’enn almennra verka-
lýðl-:tféla.ga vilji láta í það sama
skína. Með þessu móti ér verið
að reka fleyg milli launþega-
hópa. sem eiga þó allt sameigin
legt. En eru þessar fullyrðing-
ar réttar? Er samanburðurinn
hagstæður fyrir opinbera starfs
raenn? Til að svara þeirri spurn
ingu þarf að fara nokkuð aftur
í tímann.
Haustið 1970 vóru í fyrsta
isinn gerðir kjarasamningar
milli ríkisins og BSRB án þess
að ti’l afskipta kj aradóms þyrfti
að koma. Þeir sarnningar áttu
eér langa og mierkileg forsögu.
Þegar árið 1967 varð að sam-
komulagi milli ríkisvaldsins og
BSRB að taka upp starfsmat,
sem legigja ætti til grundvallar
við gerð kjara/samninga. Um
langa hríð höfðu ríkisstarfs-
mtenn gert kröfu til þess, *að
njóta sambærilegra launa og
fólk í samte konar störfum á
hinuim frjálsa markaði. Vitað
var, að við slikan samanburð
var ekki hægt að treysta á
kauptaxtaskrár, þar sem í
mörgum atvinnugreinum, ekki
hvað sizt í hvers konar þjón-
ustustarfsemi, tíðkuðust veru-
legar yfirborganir. 'Til þeBs að
launasamanburður yrði raun-
hæfur vafið því að bera saman
raunveruleg laun fóHks í skyld
urn störfum hjá því opinbera
c.nnars vegar og úti á frjálsum
vinnumarkaði hins vegar. Var
á þetta sjónarmið falli/:t af rik-
isvaldinu, enda var það og er í
fyllsta máta eðlilegt.
I öðru lagi varð að fá ein-
hvern raunVerulegan saman-
burð á störfum. Til þess þurfti
að setja á stofn starfsmat. Var
það gert með samtkomuilaginu
1967. Nokkrar deilur stóðu um
hríð mi-lli BSRB og ríkisins
um, hvernig starfsmat þetta
skyldi framkvæma. Náðifet þó
að lokum samkomulag um það
og voru notaðir við Startfsmatið
7 þæíttir, sem látnir voru vega
mismunandi mikið. Var þar tefc
íö tillit til atriða, eins og mennt
Samanburður á milli launa ríkis-
starfsmanna og raunverulegra
launa í sambærilegum störfum á
binum frjálsa vinnumarkaði. Söfn
un síðarnefndu upplýsingarrna
annaðist fjármálaráðunéytið
sjálft. Samanburðurinn miðast
við laun ríkisstarfsmanna, eíns
og þau verða, þegar samningur-
inn frá 1970 er kominn til fullra
framkvæmda og við laun á hin
um frjálsa vinnumarkaði eins og
þau voru, áður en kaupið hækk-
aði þar í kjölfar samninganna frá
því í desember.
í flestum opinberum stofnunum
eru bæði starfandi menn á góð
um launum og líka mjög iágum.
Þegar talað er um hinar íægst
launuðu stéttir má ekki gieyma
þeim. — Myndin sem hér fylgir
með er úr voldugri opinberri
stofnun: Seðlabankanum.
unarþarfar, reynislu,. ábyrgðar
o fl. þ.h.
Þ’egar starfsmatinu var lokið
var næst komið að því að gera
&amanburðinn við skyld störf
á hinum frjállsa vinnumarkaði
og fá upplýöingar um, hvaða
raunveruleg laun væru greidd
j þeim starfsgreinum. Voru við-
miðunarstörfin fyrst valin og
uppiýsingum síðan safnað um
þau raunverulegu laun, sem
greidd voru fyrir þau störf á
hinum frjálsa markaði. Og það
er ástæða til að benda á, að þá
gagnasöfnun annaðist fjármála-
ráðuneytið sjálft. Það, „vinnu-
veitandi" hinna opinbe'ru starfs
manna, safnaði öllum upplýs-
ingunum um hin raunverulegu
vlnnulaun á frjálsa markaöin-
um, sem lög® voru til grund-
vallar að samningagerðinni
haustið 1970,

★ Ráðuneytið bar ábyrgðina
Þegar þessari gagnasöfnun
var lokið voru svo samningam-
ir gerðir. Með þeim átti að
nást jöfnuður milli starfsmana
hins opinbera og starflsfóiiks á
frjálsa markaðinum. Og það
var fjármátlaráðunteytið sjálft,
sem bar ábyrgðina á þýðingar-
mestu upplýsingunum í því sam
bandi, — sötfnun hinna raun-
verulegu launa, sem greidd
voru á frjálsa markaðinum'. —
Þessu til viðbötar má svo bæta
því við, að samningarnir voi-u
gerðir á þann hátt, að umrædd-
um launajöfnuði náðu starfs-
menn hins opinbera ekki nema
í átföngum. Laun þeirra áttu að
hækka smátt og smátt unz
fullum jöfnuði væri náð í árs-
lok 1972.
Sú láúnaupphæð, sem opin-
berir friarfsmenn hafa enn elcki
fengiö til fulls, var því sam-
bærileg við það kaup, sem þeg-
ar var greitt á hinum frjálsa
markaði árið 1970. Kemur það
vel í ljós, ef athugað er linurit,
sem grein þessari. fylgir. Sýnir
það raunveruilíeg laun á hinum
frjálsa markaði, viðmiðunar-
launin, eins og þau voru haust-
ið 1970 og laun ríkisstarfs-
nnanna, eins og þau myndu
koma til með að verða í árs-
lok 1972. Og mieginábyrgðina
af þessum samanburði bar fjár-
málaráðuneytið sjáLft!
Það fer því efckert á milli
máJa, að ríkisstar&menn haifa
ekiki tekið neitt „forskot á sæ'l-
m“. Laun þeirra voru miðuo
við laun á frjáfcum marlcaði og
áttu auk þess ekki að ná þeim
jöfnuði, fyrr en í árslok 1972.
4 jölituðurinn fallinn
Nú hetfur kaupið á hinum
Framh. á bls. 11.
tourist;^
FERÐASKRIFSTOFA
KANARIEYJAR
beint i'lug eða mn Kau pmamiaÍHÍín.
MALLORKA
íveggja, fjögurra og sex vikna ferðir.
ALLTR FLUGFARSEÐLAít — IT — FERÐIR
íIÓPFERÐIR — FJÖLSKYLDUFAR GJÖLD.
»** Lokaðist inni í lyftu.
Er möguleiki á því að ein-
hver lokist inn í lyftu í 14
daga án þess nokkur viti af
því? Jú, og þaff komst 48 ára
gömul finnsk hreingerninga -
kona að á dögunum 1 Hels-
inki. Martha- Sirola fór inn á
aðra af tveimur lyftum ölgerð
ar með kústinn sinn og vatns-
fötu og lyftan stöðvaðist milli
fyrstu og annarar hæffar húss-
ins. Hún kom henni ekki af
síað aftur og óp hennar
drukknuðu í hávaða vélanna.
Fjórtán dögum síffair fannst
hún meðvitundarlaus og alls
nakin . vegna hins mikla hita
og noklcru af fötunum hafði
hún vafið fyrir augun til þess
að losna við hina miklu birtu
í iyftunni allan sólarhringinn.
Hún hafffi drukkið allt vatnið
úr fötu sinni og það, ásamt
þvi, að Sírola var í góðunt
hoidum, hafði haldið' í henni
lífinu. Enginn hafffi tekið eftir
þvi að lyftan gekk ekki fyrr
en á fjórtanda degi vegna
þess, að ailir tóku þá lyftu,
sem fyrst kom — og enginn
hafffi saknað Mörthu. Hún á
enga vini og átti til að hverfa
á stundum. Hún er nú á
sjúkrahúsi — alva'rlega veik
á sál og líkama. —
*** Banna söng
um drottningu.
Lag og ljóð um Englands-
irottningu heífur Verið bann-
að í fransfca útvarpinu, sem
ríkið rekur eftir að stöðinni
höfðu borizt mótmæli vegna
textans við lagið. Lagið „I
love the Que:en“ er sunigið á
enslku atf franska leikaranum
Jacques Higeliín. Textinn hlljóð
ar þannig í lauslegri ístfenzkri
þýðingu.
— Ég elska Elisabetu di-ottn
ingu. í fyrramálið mun ég
borða morgunmat með Elísa-'’
betu drottningu. Á etftir mun
ég í lska. ELísabetu drotltningu
af því ég er ásöfanginn aí
Elísabetu drottningu.
Brezkir útvarpshlustendur
hlsyrðu lagið, þsgar því var
útvarpað í stöðinn France.
Intér fýi'ra ' cunaiudag íþætt-
inum „Top otf the Pops“ Oig
urðu lítt hrifnir. Tálsmaðui,
stöðvarinnar sagði, að ekki
mundu berast meiri mótmæli
frá Brfetlandi, þar sam álkveð-
ið hefði verið að banna að
flytj,a lagið í útvarpi — og
rieyndar áður en það var leik-
ið hafði það verið á lista yfir
lölg, is;em plötusnúðar ættu
helzt ekki að leika. —
& 55 þúsund
útlendingar í Noregi.
í ársbyrjun höfðu 55.354
þúsund litlendingar atvinnu-
leyfi í Noregi og voru tæplega
25 þúsund þeirra frá liinum
Norðuriöndunum. Þetta er
attkning um 3000 frá áramót-
Frh. á bls. 11.
/j-ÚL
6 Mánudagur 17. janúar 1972
Mánudagur 17. janúar 1972 7