Alþýðublaðið - 13.12.1972, Blaðsíða 6

Fyrir nokkrum
vikum flutti Al-
þýðublaðið
greinaflokk um
niðurstöður nýj-
ustu rannsókna á
áhrifum pillunnar.
Þessar rannsóknir
sýndu m.a. að
efnaverkanir pill-
unnar geta haft i
för með sér stór-
hættulegar auka-
verkanir fyrir
konur, — blóð-
tappa og jafnvel ó-
frjósemi. Þessum
fréttum hefur ver-
ið slegið mikið upp
i erlendum blöðum
og hafa þær m.a.
valdið þvi, að si-
fellt fleiri konur
hafa snúið frá pill-
unni og leitað ann-
ara aðferða til að
varna getnaði.
Stór hópur
islenzkra kvenna
— ekki er vitað
hversu stór — not-
ar að jafnaði pill-
una. Samt sem áð-
ur er allt varðandi
hana hálfgert
feimnismál hér á
landi. Urðum við
Alþýðublaðsmenn
nokkuð varir við
þetta þegar við
birtum greina-
flokkinn um pill-
una sem minnzt
var á hér að fram-
an. En við urðum
jafnframt varir
við, að konur lásu
þessar greinar
með miklum á-
huga, vegna þess
að þær eiga fáum
upplýsingum að
fagna um áhrif
slikra lyfja og
meðala, sem
margar þeirra
nota daglega. Og
furðanlega erum
við íslendingar
innstilltir i sið-
ferðismálum, ef
það er dónaiegt að
upplýsa á prenti
um hættur sam-
fara notkun hor-
mónalyfs, sem
kannski 60—70%
islenzkra kvenna
notar daglega.
Svoleiðis ,,sið-
gæði” er ekki sið-
gæði, heldur
hættulegir for-
dómar.
En fyrst pillurnar geta
verið svona hættulegar,
eins og Alþýðublaðið hef-
ur m.a. lýst, — hvað á þá
að koma i staðinn, ef kon-
ur vilja forðast þessa
hættu? Það er sjálfsagt
að reyna að svara þvi. f
miðfylgjandi grein, sem
fengin er úr sama riti og
upplýsingarnar um auka-
verkanir pillunnar, er
lýst mun hættuminni að-
ferð, sem konur geta
gripið til vilji þær komast
hjá þvi að eignast börn.
Hún er að visu ekki alveg
eins örugg og pillan, — en
mun hættuminni.
Þvi miður vitum við
ekki, hvort þær lykkju-
tegundir, sem rætt er um
i greininni, eru til, eða
leyfðar, hér á landi. En
um það getur konan ráðg-
ast við heimilislækni sinn.
Nú virðist vera, að á
markaðinn sé að koma
nýtt tæki til að varna
barneignum, sem tekur
pillunni langtum fram.
Þar er um að ræða nýja
gerð af lykkjunni,' sem
flestár konur kannast við,
en hefur ekki verið talin
nægilega örugg til þessa.
Rannsóknir hafa leitt i
i ljós, að hin gormlaga lög-
un gömlu lykkjunnar
hentaði ekki sem bezt til
þeirra hluta, sem lykkjan
átti að vinna. Þar að auki
hafði notkun lykkjunnar i
för meðeséí' ýmsar auka-
verkanirji sem sumar
konur þoldu alls ekki. I
þriðja lagi gátu ungar
stúlkur og raunar sumar
eldri konur einnig ekki
notað lykkjuna með
gormlaginu vegna þess,
að hún vildi losna og gerði
losunin sjaldnast nein boð
á undan sér. Það olli þvi
m.a., að lykkjan var ekki
eins örugg og t.d. pillan.
Lykkjan með nýja lag-
inu hefur sýnt sig að vera
í fyrsta lagi miklu ör-
uggari en sú gamla, i öðru
lagi hefur hún ekki þær
aukaverkanir, sem oft
fylgdu notkun þeirrar
gömlu og i þriðja lagi er
litil hætta á að hún losni
úr leginu og er það hinni
nýju lögun að þakka, en
nýja lykkjan er látin laga
sig eftir lögun legsins.
Dalkon-skjöldurinn,
sem er ein gerð af þessum
nýju lykkjum er litið
skjaldarlaga stykki úr
dauðhreinsuðu plasti og
lagar sig að stærð og gerð
eftir leginu. Skjöldurinn
kemur i veg fyrir getnað
á þann hátt, að hann losar
um eggið og veldur þvi,
að það leysist upp og
hverfur úr likamanum á
sama hátt og við blæðing-
ar. Þessi tegund lykkju
hefur verið i notkun i tvö
ár, nýtur alþjóðlegar við-
urkenningar læknasam-
taka og taliðer, að u.þ.b. i
1 milljón kvenna noti
hann.
150 gerðir
Talið er, að um þessar
mundir séu i umferð alls
150 gerðir af lykkjunni,
ef það nafn er notað
sem samheiti allra þess-
ara litlu hluta, sem meö
þvi að vera settir i leg
kvenna hindra getnað án
þess þó að valda konunni
skaða. Ein nýjasta gerðin
er koparlykkja, ýmist i
laginu eins og T eða tölu-
stafurinn 7, og hafa heil-
brigðisyfirvöld i Sviþjóð
nýlega mælt með notkun
hennar. Einn af kostum
þessarar lykkju er m.a.
sá, að þær konur, sem
ekki hafaáttbörn,eiga að
geta notað hana með góð-
um árangri, en sliku var
ekki að treysta um eldri
gerðirnar. Báðum þess-
um gerðum — Dalkon-
skildinum og koparlykkj-
unni — geta heimilislækn-
ar komið fyrir i legi
kvenna á aðeins tveim
minútum og án þess að
það valdi viðkomandi
konu minnstu ,óþægind-
um.
Efnabreyting
Það er ekki aðeins log-
un hinnar nýju kopar-
lykkju, sem kemur i veg
fyrir getnaðinn, heldur
einnig efnaverkanir frá
lykkjunni. Lykkjan er bú-
in til úr plasti, en utan um
plastleggina er undið ör-
mjóum koparþræði, —
þar af nafnið koparlykkj-
an. Þessir koparvafning-
ar valda þvi, að á ári
hverju leysast upp u.þ.b.
10 milligrömm af kopar
úr lykkjunni og efna-
verkanir koparsins i leg-
inu hafa þau áhrif á slim-
húðirnar, að eggið getur
alls ekki festst þar við. Þó
er kopar magnið að áliti
sérfræðinga það litið, að
engin hætta er á, að það
valdi skaðlegum auka-
verkunum. Hefur þetta
sérstaklega verið rann-
sakað i Sviþjóð og sænsk-
ir læknar staðfest þessar
niðurstöður. Voru 2000
sænskar konur látnar
ganga með koparlykkj-
una i eitt ár og stöðugt
hafðar undir lækniseftir-
liti. Engar þeirra urðu
ófriskar og engin eftir-
köst var að merkja vegna
notkunarinnar á kopar-
lykkjunni.
99 prósent
öruggar
Hinar óvæntu og
óhugnanlegu niðurstöður
af ýtarlegum rannsókn-
um á áhrifum pillunotk-
unarinnar, sem m.a. var
sagt frá i greinaflokki i
Alþýðublaðinu ekki alls
fyrir löngu, hafa valdið
þvi, að mjög hefur dregið
úr notkun pillunnar i
grannlöndunum, — en
eins og kunnugt er sýndu
þessar rannsóknir, að
mikil hætta á blóðtappa
og ófrjósemi fylgdi notk-
un pillunnar. Er nú svo
komið t.d. i Danmörku,
að u.þ.b. tvöfalt fleiri
konur nota lykkjur en
pilluna og fer fyrrnefndi
hópurinn mjög ört stækk-
andi vegna upplýsing-
anna um þá heilsufars-
legu hættu, sem pillunni
fylgir. Hafa læknar i Dan-
mörku og Sviþjóð ýtt
mjög undir þessa þróun
með þvi að mæla frekar
með þvi við konur, að þær
reyni lykkjuna — sem
fáar eða engar aukaverk-
anir fylgja — en pilluna,
sem komið getur af stað
hættulegum efnaskiptum
ilikamanum. Sérstaklega
eru það þó konur, sem
notað hafa pilluna tals-
vert lengi — 2—3 ár —
sem hafa viljað skipta
vegna óttans við auka-
verkanir, en þær koma
einmitt einna helzt fram
eftir að pillan hefur verið
notuð um talsvert langan
tima.
Það er einmitt i slikum
tijvikum, sem lykkjan
leysir úr vanda og þvi
hafa visindamenn lagt si-
fellt meiri áherzlu á að
fullkomna þessa
varnaðaraðferð. Þeim er
nú ljóst, að allur vandi er
ekki leystur með tilkomu
pillunnar. Hún er þvert á
móti stórhættuleg ýmsum
konum og þvi er nauðsyn-
legt að finna nýjar leiðir
til varnar getnaði, sem
eru ekki eins hættulegar
heilbrigði konunnar. Þar
hafa menn ekki dottið of-
an á betri aðferðir en
lykkjuna og þvi er sífellt
verið að fullkomna þá að-
ferð.
Að visu er pillan ennþá
öruggari, — gleymi konan
aldrei að taka sina pillu,
þá á hún að njóta 100% ör-
yggis. Beztu lykkjurnar
veita aðeins 99% öryggi.
En á móti þessu eina
prósenti, sem á vantar, fá
þó konurnar bæði eitt og
annað. Þær fá vissu fyrir
þvi, að þurfa ekki að
hætta á höfuðverk, van-
liðan, þunglyndi, fitu,
blóðtappa og ófrjósemi,
— en allt þetta eru auka-
verkanir, sem sannað er,
að pillan getur valdið.
Koparlykkjan er eins og
talan 7 i laginu, fylgir
lögun iegsins.
Algengasta gerð gömlu
iykkjunnar. Hún gaf
ekki nægiiega góða vörn
gegn þungun.
Nýja koparlykkjan,
sem um þessar mundir
er verið að setja á
markað i Sviþjóð. Hún
er i laginu eins og bók-
stafurinn T.
BROS
— Þér komið
of seint á hverj-
um degi og þér
vinnið aðeins
örfáa tima á
dag. Hver hald-
ið þér ciginlega,
að þér séuð?
Forstjórinn eða
hvað?
. . . og i þokkabót erum
við orðnar þreyttar á því,
að þér skulið alltaf tala
um Guð sem HANN. . .
BÆKUR TIL
ISi55 wtm
• „Kópamaros” eftir Þrá-
inn Bertelsson, er ný útkomin
hjá Helgafelli. Nefnir höfundur
bókina, skáldsögu um óunnin
sigur. Heitið „Kópamaros er
dregið af Tubamaros, upp-
reisnarflokki i Suður-Ameriku.
Aðalpersóna sögunnar, er
skólapiltur i sjötta bekk
menntaskóla, forystumaður i
fimm' manna kliku unglinga
með bækistöð á kunnum veit-
ingarstað i borginni. Þetta unga
fólk talar i vigorðum, en hver
með sinum hætti, þvi að hver
hefur sinar óljósu ástæður til
uppreisnar, enda reynast félag-
arnir illa samtaka þegar á
hólminn kemur. Tekst hópnum
að stela sprengiefni í Kópavogi.
Er þjófnaðurinn eftirmynd af
frægum atburði, sem gerðist
hérlendis ekki alls fyrir löngu.
Bókin er 237 bls. og hefur Alfreð
Flóki teiknað kápumynd.
• Nýjar bækur frá Hörpuút-
gáfunni á Akranesi:
Konan sem lá úti, islenzkir
frásöguþættir eftir Guðmund
Böðvarsson, skáld á Kirkjubóli I
Hvitársiðu. — Sá þáttur, sem
þessi bók dregur nafn sitt af, er
frásögn af slysför Kristinar
Kjartansdóttur frá Sigmundar-
stöðum i Hálsasveit, sem á átt-
ugasta ári sinu lá i fimm dægur
stórslösuð á bersvæði, i rysjóttu
veðri á þorranum 1949. Þar seg-
ir frá ótrúlegu viðnámsþreki og
þvi jafnvægi hugans, sem ekk-
ert fær raskað. — Hörpuútgáfan
sendi frá sér i fyrra frásögu-
’pætti Guðmundar, ATREIFÚR
og aðrir fuglar, sem hlutu mjög
góðar viðtökur. —
• „Vippi vinur okkar” eftir
Jón H. Guðmundsson, fyrrv. rit-
stjóra Vikunnar. — Sögurnar af
órabelgnum Vippa birtust fyrst
i Vlkunm. Þaer voru lesnar i
barnatima útvarpsins og birtast
nú vegna fjölmargra óska um
endurútgáfu þeirra. Þessi nýja
útgáfa er prentuð með stóru,
greinilegu letri, og myndskreytt
á fjörlegan hátt af listamannin-
um Halldóri Péturssyni. — Bók-
in er prentuð i Prentverki Akra-
ness hf. og bundið i Bókbindar-
anum hf. Myndamót eru gerð i
Myndamótum hf.
• Ég elska aðeins þig — eft-
ir Bodil Forsberg.
Aður eru komnar út eftir
sama höfund bækurnar Vald
ástarinnar, Hróp hjartans og
Ast og ótti. — 1 þessari bók segir
frá þvi, að ung stúlka i brúðar-
kjól fannst meðvitundarlaus á
þjóðveginum nálægt Stokk-
hólmi. Hún var flutt á sjúkra-
hús. Yfirlæknirinn rannsakaði
stúlkuna, en fann engin merki
um áverka eða annað, sem hefði
getaðorsakað meðvitundarlevsi
hennar. Var hún kannski undir
áhrifum eiturlyfja? Eina merk-
ið, sem hún bar, var armband
með gullplötu merktir stöfunum
V.T.
• 1 eldlinunni — eftir
Francis Clifford er enn ein
snilldarfrásögnin skráð af
meistara frásagnarinnar
Francis Clifford, er skrifaði
bækurnar Njósnari á yztu nöf,
Njósnari i neyð, Gildra njósnar-
ans og Flótti i skjóli nætur, en
þær hafa allar komið út á is-
lenzku. „Neal Forrester er
enskur verkfræðingur. t striðinu
starfaði hann sem sprengju-
fræðingur. Hann er i sumarleyfi
á ítaliu og^ gerir tilraun til að
bjarga norskri stúlku, Inger
Lindeman, úr landi. A flótta
þeirra til flugvallarins ráðast
skæruliðar á þau, og at-
burðarásin tekur nýja stefnu.
Sprengjusérfræðingurinn er
neyddur til að beita kunnáttu
sinni til ólöglegra verka”.
Þessi bók hlaut 1. verðlaun
„Crime Writers’ Association”
fyrir árið 1969. —
• „Okkar einlægur Geir
fugl” nefnist bók eftir ungan
mann, Jón Axel Egils, sem kom
nýlega út og kallar hann hana
barnabók fyrir fullorðna. Þetta
er gamansöm saga i máli og
teikningum, sem hvorttveggja
er eftir Jón Axel, um hann Geir
fugl, sem vaknar i kistu úti á
hafi eftir að hafa verið útdauður
i meira en hundrað ár.
Kistan með hinum áður út-
dauða Geir fugli berst að landi á
Brimey, og þar hittir hann fyrir
ýmsa aðra fugla. Geir fugls bið-
ur nú stórt og mikið verkefni,
nefnilega að veita hinum fugl-
unum forystu i baráttunni gegn
mengunardólpum sem koma að
eyjunni á oliuskipi.
— Þessi persona, geirfuglinn,
fór að mótast, þegar ég reiknaði
myndasögu um hinn fræga fugl,
sem var keyptur til landsins á
sinum tima, saagði Jón Axel,
þegar Alþýðublaðið spjallaði við
hann um bókina fyrir
skemmstu. Og ég losnaði ekki
við hann, héjt Jón áfram, þótt
hann hafi tekið miklum breyt-
ingum þangað til hann kom i
bókina.
— Þetta er barnabók fyrir
fullorðna, hvað meinarðu með
þvi?
— Ég álit, að öll fjölskyldan
eigi að geta haft gaman af
henni, — minnstu börnin geta
fylgt þræðinum með þvi að
skoða myndirnar. Þau börn sem
eru orðin læs skilja kannski ekki
allt sem i henni stendur, og
spyrji þau getur það komið af
stað umræðum innan fjölskyld-
unnar. Ég hef verið spurður að
þvi, hvort sagan sé pólitisk, en
svarið við þvi er, að „sinum
augum litur hver á silfrið” —
menn geta reynt að lesa likingar
út úr henni, ef þeir vilja.
Bókin er offsetprentuð og gef-
in út á kostnað höfundar, og
annaðist hann jafnframt sjálfur
allar myndatökur og filmu-
vinnu.
• „Að laufferjum”, er heiti
á nýrri ljóðabók eftir Ólaf Jó-
hann Sigurðsson. Útgefandi er
Helgafell. Ljóðabók höfundar
hefur að geyma 30 ljóð og segir
höfundur að flest ljóðanna hafi
orðið til i tómstundum á árunum
1958—68 og birtust þá sum i
timaritum, en rétt þyki að taka
fram, að i bókinni er ljóðunum
ekki raðað eftir aldri, heldur
geðþótta. Útgefandi bókarinnar
segir m.a. á bakhlið hennar:
„Að laufferjum” er fágætlega
vandaður skáldskapur eins og
vænta má af höfundi. Ljóðin
bera vitni sterkri rækt máls,
hreinni skynjun og djúpri til-
finningu.
• út er komin hjá Helgafelli,
Ritsafn Jóns Sigurðssonar frá
Kaldaðarnesi.
Kristján Albertsson hefur
safnað til bessarar úteáfu frum-
sömdum verkum hans, en þau
voru áður á tvistringi eöa óbirt:
ljóð, saga og ritgerðir. Enn-
fremur hefur bókin að geyma
valdar þýðingar stuttra verka
eftir ýmsa höfunda, Hamsun,
Johannes V. Jensen, Maxim
Gorki og fleiri. Framan við út-
gáfuna eru greinar eftir önnu
Guðmundsdóttir Sigurð Nordal
og Kristján Albertsson.
Jón Sigurðsson frá Kaldaðar-
nesi naut mikillar virðingar og
almennra vinsælda fyrir þýð-
ingar sinar, fyrst og fremst sög-
ur Hamsuns.
Ritsafn Jóns skiptist i þrjá
flokka: I. Ljóð og saga, II. Rit-
gerðir og ræður, III. Þýðingar.
• Bókaútgáfan Vörðufell
hefurgefiðút bókina „tsbúrið”,
eftir brezka höfundinn Cuncan
Kyle.
Ungum brezkum skurðlækni,
dr. John Edwards, sem staddur
er i Bandarikjunum, berst
dularfullt bréf. Brátt verður
ljóst, að bréfið var ætlað öðrum
manni, prófessor Ed. Ward, er
siðan finnst myrtur. Jafnskjótt
og Edward hefur fengið bréfið i
hendur, er hann hundeltur af
leyniþjónustu Rússa, KGB, sem
reynir að koma honum fyrir
kattarnef. Málið kemst i hendur
leyniþjónustunni, bandarisku
CIA, og senn verður ljóst að
bréfið er haglega dulbúnar upp-
lýsingar um það, að visinda-
maðurinn, Komarov, sé enn á
lifi, og sé i strangri gæzlu og
einnig að verið sé að neyða hann
til einhverra aðgerða.
Bókin er 216 bls. og þýðandi er
Ólafur Einarsson.
O
Miövikudagur 13. desember 1972
Miðvikudagur 13. desember 1972
o