Alþýðublaðið - 20.12.1972, Síða 5

Alþýðublaðsútgáfan h.f. Ritstjóri Sig-
hvatur Björgvinsson (áb). Fréttastjóri
Bjarni Sigtryggsson. Aðsetur ritstjóm-
ar Hverfisgötu 8-10. — Sími 86666/)
Blaðaprent h.f^
BENT Á RÉTTA
VEGINN
,,Nú spyrja menn eflaust hvað minn flokkur
telji skynsamlegast að gera i þeim vanda, sem
við er að etja og við gerum okkur full-
ljósan”, þessari spurningu varpaði Gylfi Þ.
Gislason fram i ræðu sinni um gengisfellingu
rikisstjórnarinnar i umræðunum á Alþingi i
fyrradag. Og hann svaraði fyrir hönd þingflokks
Alþýðuflokksins: „Undir núverandi kringum-
stæðum með hliðsjón af ástandi og horfum i
efnahagsmálum, sem að sumu leyti eru mjög
góðar, þá hefði átt að gripa til ráðstafana, sem
hefðu verið svipaðar þeim, sem rikisstjórn
Emils Jónssonar greip til sumarið 1959. Þær
tókust vel og náðu tilskyldum árangri”.
Þessi yfirlýsing Gylfa Þ. Gislasonar um
úrræði Alþýðuflokksins er skýr og ótviræð. Hún
er einnig mjög merkileg fyrir þá sök, að þetta
mun vera i fyrsta sinn, a.m.k. á siðari árum,
sem stjórnarandstöðuflokkur lætur sér ekki
nægja að skamma rikisstjórn fyrir mistök,
heldur svarar um leið sjálfur þeirri spurningu:
Hvað viltu þú þá gera i staðinn?
Alþýðuflokkurinn hefur sagzt vera ábyrgur
flokkur og sem slikur hefur hann náð miklum
árangri þá hann hefur haft aðstöðu til með
stjórnarþátttöku. Alþýðuflokkurinn vill vera á
sama hátt ábyrgur flokkur i stjórnarandstöðu
og vonast til þess að geta einnig með þeim hætti
náð einhverjum árangri almenningi til hags-
bóta, þótt itök hans og áhrif séu eðlilega minni
utan stjórnar en i stjórn. Einmitt vegna þess að
Alþýðuflokkurinn hefur þessar skynsamlegu og
raunar sjálfsögðu vinnuaðferðir i heiðri þá
hefur hann nú skorið sig algerlega úr, ekki að-
eins frá núverandi stjórnarandstöðu heldur frá
störfum stjórnarandstöðuflokka yfirleitt, með
þvi að láta sér ekki nægja að atyrða rikisstjórn
fyrir að henni séu mislagðar hendur heldur
koma hreinskilnislega fram og segja: Svona
viljum við leysa málið.
Árið 1959 var við svipuð vandamál að etja og
nú að þvi leyti til, að þáverandi stjórnarflokkar
náðu ekki samstöðu um lausnir, sem dygðu til
að mæta til fulls þeim efnahagserfiðleikum, sem
þá steðjuðu að. Munurinn þá og nú er sá, að
þegar þetta var ljóst sagði þáverandi forsætis-
ráðherra, Hermann Jónasson, af sér, en nú-
verandi forsætisráðherra, Ólafur Jóhannesson,
vill umfram allt sitja á meðan sætt er jafnvel
þótt honum og öllum öðrum sé ljóst, að þær
ráðstafanir , sem málamyndasamkomulag
fékkst um i stjórninni, nægja ekki til lausnar á
vandanum.
Sumarið 1959, þegar stjórn Hermanns Jónas-
sonar hafði hrökklast frá völdum og forsætis-
ráðherra hennar kvatt með þeim orðum, að nú
stæði landið á barmi hyldýpisins, þá var það
minnihlutastjórn Alþýðuflokksins undir forsæti
Emils Jónssonar, sem lagði til atlögu við hin
geigvænlegu vandamál og störf hennar skiluðu
svo góðum árangri, að enn er i minnum haft.
Nú kemur Alþýðuflokkurinn fram og segir.
Lausn rikisstjórnarinnar dugar ekki. Allt verð-
ur aftur komið i sama kalda kolið innan fárra
mánaða. Aðstæður i þjóðfélaginu eru hins vegar
þannig, að Emilsleiðin gamla og góða á nú við.
Förum þvi þá leiðina. Og þjóðin veit, hvað
Alþýðuflokkurinn vill. Hann ávitar ekki bara
aðra fyrir mistök, eins og jafnan hefur verið
háttur stjórnarandstöðuflokka. Hann bendir
einnig á rétta veginn.
alþyðul
aðið
B
DAUÐASTRlB STIÖRN
ARINNAR ER HAFIÐ
t umræðunum á Alþingi i fyrra-
dag um gengislækkun rikisstjórn-
arinnar talaði Gylfi Þ. Gislason af
hálfu Alþýðuflokksins. Hann hélt
stutta ræðu þar sem hann lýsti
ásigkomulaginu i efnahagsmál-
unum, þeim úrræðum, sem Al-
þýðuflokkurinn myndi hafa viljað
gripa til og þeim átökum sem átt
hafa sér stað innan stjórnarflokk-
anna og á milli þeirra og afleið-
ingum þeirra átaka.
t upphafi ræðu sinnar sagði
Gylfi á þessa lund:
„Engri rikisstjórn á tslandi
hefur mistekizt jafn herfilega og
þeirri, sem setið hefur að völdum
undanfarið hálft annað ár. Hún
tók við i mesta góðæri, sem yfir
þessa þjóð hefur gengið. Að hálfu
öðru ári liðnu steðja nú að svo
hrikalegir efnahagserfiðleikar,
að a.m.k. tveir af stjórnarflokk-
unum hafa orðið að kingja 12 ára
gömlum fullyrðingum um skað-
semi gengislækkunar og sýnt i þvi
sambandi, að kokið á þeim er
býsna vitt.
Hvað var það, sem hæstvirt
rikisstjórn lofaði, þegar hún tók
við völdum fyrir hálfu öðru ári?
Hún gaf 3 meginloforð. Það fyrsta
var að grundvöllur útflutningsat-
vinnuveganna skildi treystur, lof-
orð 2, að hér skyldi ekki vera
meiri dýrtið en i nálægum lönd-
um, i 3. lagi, að kaupmáttur laun-
tekna skyldi hækka um 20% á
tveim árum.
Hverjar hafa orðið efndirnar á
þessum loforðum? Er rekstrar-
grundvöllur útflutningsatvinnu-
veganna traustur? Hver veit
ekki, að bátaflotinn i dag er rek-
inn með tapi, miklu tapi, hver veit
ekki, að togaraflotinn er rekinn
með tapi, hver veit ekki að frysti-
iðnaðurinn, mikilvægasta at-
vinnugrein Islendinga, er rekinn
með tapi? Allar þessar aðalgrein-
ar útflutningsatvinnuveganna
njóta nú þegar styrks úr rikissjóði
og halli þeirra mun fara stór vax-
andi á næsta ári. Hver hefur ekki
heyrt þann boðskap iðnrekenda,
bæði einkaiðnrekenda og sam-
vinnuiðnrekenda, að fyrirsjáan-
legtsé, að á næsta ári muni verða
stórkostlegur halli á rekstri iðn-
aðar á íslandi?
Er þetta að efna loforðið um
traustan grundvöll? Og hvernig
er með dýrtiðina? Hefur dýrtiðin
verið stöðvuð? Nei! Dýrtiðar-
vöxturinn hefur haldiö áfram og
enginn getur borið á móti þvi, að
dýrtið hafi hér undanfarið hálft
annað ár vaxið meira, en hún hef-
ur gert i nálægum löndum.
En hvernig er þá með 20%
kaupmáttaraukninguna, sem lof-
að var á tveimur árum? 1 kjara-
samningunum i des. 1971 var
samið um verulegar kauphækk^
anir, sem munu hafa aukið kaup-
mátt launa ef þær hefðu fengið að
haldast i um þaö bil 15%. En
rikisstjórnin hefur smám saman
verið að taka dálitiö af þessu
aftur, svipti launþega hluta af
þessari kauphækkun i sambandi
við skattalagabreytinguna þegar
hún breytti nefsköttunum i venju-
lega tekjuskatta. Nefsköttunum,
sem voru i visitölugrunninum,
þeim breytti hún i tekjuskatta,
sem voru ekki i visitölugrunnin-
um og hækkaði þess vegna verð á
landbúnaðarvörum, sem nam um
4—5 visitölustigum, án þess að
launþegar fengju þetta bætt i 9
mánuði og þá loks ekki nema að
nokkrum hluta. Enn gekk hún á
hlut launþeganna með bráða-
birgðalögum i júli s.l. þegar frest-
að framkvæmd 2,5 visitölu-
stigum, sem launþegar hafa orðið
að bera bótalaust á siðari hluta
þessa árs. Það er i dag ekki greitt
kaupgjald samkvæmt réttreikn-
aðri visitölu. Það er haldið fyrir
launþegunum 4—5 visitölustigum,
sem launþegar fá nú ekki bætt.
Með öðrum orðum rikisstjórnin
hefur i tvigang verið að taka aftur
hluta af kjarabótinni, sem laun-
þegasamtökin sömdu um i des.
1971. Og nú er þetta allt saman
kórónað með 11% gengislækkun,
sem auðvitað kemur til með að
valda kjaraskerðingu jafnvel þó
að visitölukerfið haldi áfram að
vera i gangi.
Þegar rætt er um það frv., sem
hér er til umræðu og ákvörðun
rikisstjórnarinnar og seðlabank-
ans um 11% gengislækkun þá er
vert að vekja sérstaka athygli á
þvi, sem ekki hefur verið undir-
strikað rækilega i umræðunum
fram að þessu, að úrræði rikis-
stjórnarinnar eru ekki nein af til-
lögum valkostanefndarinnar.
Hún benti á 3 leiðir eins og allir
vita, — á uppbótaleið, niður-
færsluleið og gengisbreytingar-
leið, ásamt ýmsum hliðarráðstöf-
unum. Um þær ráðstafanir, sagði
valkostanefndin og varð um það
sammála, að myndu ná tilætluð-
um árangri, myndu leysa vand-
ann. Enga þessara leiða hefur
hæstvirt rikisstjórn valið.
Ef valkostanefnd yrði spurð um
þaö, hvort þær ráðstafanir, sem
rikisstjórnin er nú að gera, muni
leysa þann vanda, sem við er að
etja i efnahagsmálum, þá er eng-
inn vafi á þvi að hún mundi svara
neitandi. Það er ekki nokkur vafi
á þvi, að dómur valkostanefndar-
innar, um þessar ráðstafanir
rikisstjórnarinnar yrði neikvæð-
ur, —m.ö.o. vandinn er óleystur
þrátt fyrir þessar ráðstafanir og
þetta er auðvitað mergur máls-
ins. Rikisstjórninni hefur ekki
tekizt að ná samkomulagi um að
beita sér fyrir þeim ráðstöfunum,
sem hún veit ef hún tekur mark á
sinumeigin sérfræðingum, að ein
ar myndu leysa vandann. Verð-
bólgan mun halda áfram og
rekstur útflutningsatvinnuveg-
anna mun ekki verða tryggður.
Þessar ráðstafanir, sem rikis-
stjórnin nú gripur til þær munu
eflaust duga til þess að fleyta
þjóðarskútunni áfram i nokkra
mánuði, kannski i 1/2 ár, en leng-
ur verður það ekki, þá strandar
hún, þá lendir rikisstjórnin i nýrri
kreppu. Hvort henni tekst að
leysa hana, það er ennþá óséð
mál.
Annars er það sögulegast við
þessa ákvörðun, að annað hvort
er hun röng eða þá að allt það,
sem núverandi stjórnarflokkar
hafa verið að segja um efnahags-
mál og gengismál i 12 ár, hefur
verið rangt. Það þriðja er ekki til
i dæminu.
Hafi verið snefill af sannleika i
þvi, sem forusta Framsóknar-
flokks og Albl. og SFV hefur hald-
ið fram varðandi grundvallar-
sjónarmiðið i efnahagsmálum
undanfarin 12 ár, þegar þeir hafa
undantekningarlaust fordæmt
þær gengisbreytingar sem þá
voru gerðar, — hafi verið snefill
aí sannleika i öllum þessum
málflutningi, þá áttu þeir auðvit-
að ekki að lækka gengið, — þá
hlýtur það lika að vera rangt, að
lækka gengiö núna. Svo að i raun
og veru er i þessari ráðstöfun
fólginn þungur áfellisdómur yfir
allan málflutning höfuðmálgagna
stjórnarflokkanna um efnahags-
mál i 12 ár. Og ég öfunda þá ekki á
næstu dögum og vikum, að þurfa
að gera grein fyrir þvi, hvers
vegna er gengislækkun, sem
hefur að þeirra dómi verið mesti
skaðvaldur á undanförnum ára-
tug nú allt i einu orðið heilbrigt og
heppilegt bjargráð.
Þessu næst ræddi Gylfi um mis-
munandi ástæður þeirra fjögurra
gengisbreytinga, sem gerðar
voru á viðreisnarárunum og
sagði, að þar hefði annað hvort
verið um kerfisbreytingu að ræða
— breytingu úr uppbótakerfi i
kerfi frjálsra viðskipta — ellegar
svörun við utanaðkomandi áföll-
um, eins og t.d. á árunum 1967 og
1968. Þvi næst sagði Gylfi:
Það hefur hins vegar aldrei áð-
ur komið fyrir i islenzkri hagsögu
að gengi krónunnar hafi verið
lækkað.þegar um góðæri og vax-
andi þjóðartekjur er að ræða,
nema þá um kerfisbreytingu sé
að ræða, sem ekki á sér stað
hérna. M.ö.o. orsakir þessarar
gengisbreytingar eru heimatil-
búnar, hún á rót sina að rekja til
óstjórnar og einskis annars en
óstjórnar að hálfu rikisstjórnar-
innar.
Nú spyrja menn eflaust hvað
minn flokkur telji skynsamlegast
að gera i þeim vanda, sem við er
að etja og við gerum okkur full-
ljósan . Ég tel að undir núver-
andi kringumstæðum með hlið-
sjón af ástandi efnahagsmálanna
og horfum i efnahagsmálum, sem
að sumu leyti eru mjög góðar, þá
hefði átt að gripa til ráðstafana,
sem hefðu verið áþekkar eða
svipaðar þeim, sem rikisstjórn
Emils Jónssonar greip til sum-
arið 1959. Þær tókust vel og náðu
tilskyldum árangri.
Meginkosturinn við slikar ráð-
stafanir eru einmitt að með þvi
væri vöxtur verðbólgunnar heft-
ur. En verðbólgan er auðvitað
megin vandinn, sem við er að
etja og þessi rikisstjórn hefur
siður en svo ráðið við, eins og
glöggt sést á afgreiðslu hennar á
fjárlögum, eins og glöggt sést á
þróun verölagsmálanna og núna
siðast en ekki sizt i þeirri gengis-
lækkun, sem búið er að taka
ákvörðun um.
1 lok ræðu sinnar fjallaði Gylfi
um þau átök, sem átt hafa sér
stað innan stjórnarinnar á undan-
förnum dögum um efnahagsúr-
ræði. Benti hann á, að hafnað hafi
verið báðum þeim leiðum, sem
stærstu flokkar stjórnarinnar og
þar á meðal flokkur sjálfs for-
sætisráðherra hefðu lagt til, en
þeir hafi neyðzt til að fallast á
kröfur minnsta flokksins um ráð.
Vakti Gylfi sérstaka athygli á þvi,
aö i þeim tillögum, sem Alþýðu-
bandalagið og Framsóknar-
flokkurinn hefðu lagt fram hefðu
falizt uppbóta- og haftakerfi og
sagði Gylfi það vera sönnun þess,
sem hann hefði haldið fram um
margra ára skeið, að i hjarta sinu
væri Framsóknarflokkurinn upp-
bóta og haftaflokkur, svo ekki
væri þá talað um Alþýðubanda-
lagið.
Siðan sagði Gylfi:
Deilurnar, sem háðar hafa ver-
ið um þessar ráðstafanir hafa
verið svo hatramar á milli stjórn-
arflokkanna og innan þeirra, að
útilokað er, að um heilsteypt
Framhald á bls. 8.
Kaflar úr ræðu Gylfa Þ. Gislasonar um gengisfellinguna
Miövikudagur 20. desember 1972
9