Alþýðublaðið - 02.11.1973, Blaðsíða 5
Alþýðublaðsútgáfan hf. Stjórnmála-
ritstjóri Sighvatur Björgvinsson.
—- ■ r | Fréttastjóri Sigtryggur Sigtryggsson.
albýöU Ritstjórnarfulltrúi Bjarni Sigtryggs-
r ih iiiiiii nigiiiini son' R'tstjóri og ábyrgðarmaður
I m uTmíiI Freysteinn Jóhannsson. Aðsetur rit-
! § j n 111 I i 1 sti°rnar' Skipholti 19. Sími 86666. Af-
UlL ik J i Æ greiðsla: Hverfisgötu 8-10. Simi 14900.
Auglýsingar: Hverfisgötu 8-10. Sími
86660. Blaðaprent hf.
Hlutverk stjórnarandstöðu
Hvaða hlutverki eiga stjórnmálaflokkar að
gegna i stjórnarandstöðu? Svarið við þeirri
spurningu verður hver og einn flokkur að gera
upp við sig sjálfur. Hann veitir það svo með
hegðan sinni utan stjórnar hverju sinni.
Núverandi stjórnarflokkar voru i 12 ár sam-
fleytt utan rikisstjórnar. Hvaða svör gáfu þeir
þá um hlutverk stjórnarandstöðuflokka? Svarið
reyndist vera i stuttu máli þetta: stjórnarand-
stöðuflokkur á einungis að vera á móti rikis-
stjórn, sem situr. Segi rikisstjórn já á stjórnar-
andstaða að segja nei og jafnvel þótt stjórnar-
andstöðuflokkur kunni að vera sammála ríkis-
stjórn um eitthvert það mál, sem hún hefur á
prjónunum, þá á hann aldrei að láta það koma
fram, heldur tvistiga á milli játunar og neitunar
þannig, að hvergi fái neinn hönd á fest. Þannig
var hún t.d. tilkomin hin landsfræga já og nei
stefna Framsóknarflokksins frá stjórnarand-
stöðuárum hans. Jafnvel þegar hann var rikis-
stjórninni sammála, þá var hið neikvæða eðli
stjórnarandstöðunnar svo rótgróið i Fram-
sóknarflokknum, að heldur vildi hann skoðana-
laus vera, en að segja já með rikisstjórn i máli,
sem flokkurinn þó taldi vera bæði rétt og satt.
En getur almenningur sætt sig við þessa
túlkun núverandi stjórnarflokka á eðli stjórnar-
andstöðu? Getur almenningur sætt sig við það,
að hartnær helmingur kjörinna alþingismanna
þjóðarinnar þurfi vart annað á sig að leggja, en
að segja bara nei við öllum hugmyndum og
tillögum stjórnarliðs — þurfi bara að vera á
móti, en aldrei að leggja neitt raunhæft og gott
til málanna frá eigin brjósti? Vonandi getur
almenningur ekki sætt sig við slik vinnubrögð
kjörinna fulltrúa sinna á þingi. Alþýðu-
flokkurinn getur það a.m.k. ekki fyrir sitt leyti.
Svar hans við spurningunni: hvert á að vera
hlutverk stjórnararidstöðuflokks, er þveröfugt á
við svar það, sem núverandi stjórnarflokkar
gáfu i stjórnarandstöðutið sinni. Alþýðuflokkur-
inn telur að sjálfsögðu, að það sé hlutverk flokks
i stjórnarandstöðu að veita rikisstjórn andstöðu,
en sú andstaða á að vera jákvæð, en ekki nei-
kvæð — ekki miðast við það eitt að vera ávallt á
móti heldur við það að vera með i þeim málum,
sem viðkomandi flokkur telur til heilla horfa og
ef hann er á móti að benda þá um leið á þau
önnur úrræði, sem hann leggur til að notuð
verði.
Og þannig hefur Alþýðuflokkurinn einmitt
hagað sér i stjórnarandstöðunni. Hann hefur
vissulega veitt rikisstjórninni harða andstöðu og
aðhald i málum, sem hann hefur verið andvigur.
En hann hefur jafnframt hiklaust og hviklaust
stutt rikisstjórnina i málum, sem hann telur til
heilla horfa — og hefur þá ekki brugðið fyrir sig
tviskinnungshætti Framsóknarflokksins. Og i
stórmálum, þar sem Alþýðuflokkurinn hefur
ekki verið ánægður með störf rikisstjórnarinnar
og stefnu, hefur hann lagt fram raunhæfar og
gagnmerkar tillögur um önnur og réttari
úrræði, svo sem eins og i varnarmálunum og
skattamálunum.
Þannig hefur Alþýðuflokkurinn starfað i
stjórnarandstöðunni. Þannig telur hann, að
stjórnarandstöðuflokkar eigi að starfaþvi þannig
geta þeir best orðið umbjóðendum sinum og
þjóðinni að liði.
o
FINNUR TORFI STEFÁNSSON SKRIFAR UM FLOKKS-
ÞING BRESKA VERKAMANNAFLOKKSINS..
Þjóðnýting og
atvinnulýðræði
..Hagvöxtur Mr. Heaths er
öfugsnúinn vöxtur, sem fengist
hefur með þvi að aka áburði á
illgresið, en reita rósirnar og
hveitið". Eitthvað á þessa leið
mæltist Harold Wilson, leiðtoga
breska jafnaðarmanna, á lands-
þingi þeirra. sem haldið var i
þeirra, sem haldið var i Black-
pool 1.-5. okt. siðastliðinn. Þing
þetta er talið marka timamót i
þvi, að þar var samþykkt rót-
tækasta stefnuskrá, sem brezki
Verkamannaflokkurinn hefur
haft siðan 1945.
Meiri eining og samstaða rikti
á þinginu en verið hefur oftast
áður og þrátt fyrir heldur óhag-
stæðar niðurstöður skoðana-
kannananna nýlega, rikti bjart
sýni um sigur i næstu kosning-
um. Harold Wilson, sem átt
hefur nokkuð erfitt uppdráttar
bæði i flokki sinum og meðal
kjósenda almennt siðan 1970, er
rikisstjórn Verkamanna-
flokksins fóll i kosningum, er
talinn hafa styrkt mjög stöðu
sina á þessu þingi og endur-
heimt mikið af þvi trausti, sem
hann virtist hafa misst.
Hað sem mesta athygli hefur
vakið við hina nýju stefnuskrá
eru hin viðtæku þjóðnýtingar
áform sem staðfest voru. Allt
landið fyrir ný eðe endurskipu-
lögðiðnaðarsvæðiverður gert al-
mannaeign. Með þessu er ætiað
að koma i veg fyrir óheilbrigða
spákaupmennsku með land og
leysa vandræði bænda, sem
orðið hafa undir i samkeppni
um jarðarverð. Þá vilja Verka-
mannaflokkurinn þjóðnýta öll
námuverðmæti i jörðu og þetta
á einnig að ná til gassins og
oliunnar i Norðursjó. Allar
hafnir i landinu eiga að verða
þjóðareign og sama á að verða
um fyrirt. i skipasmiði og flug
vélasmiði. Einnig verður stefnt
að þjóðnýtingu ýmissa fyrir-
tækja i lyfjaiðnaði, vélverk-
færaiðnaði og i lagningu og við-
haldi vega. Mörg þeirra fyrir
tækja, sem stendur til að þjóð-
nýta njóta þegar mikils
stuðnings frá rikissjóði og yrðu
ekki rekin án þess og breskir
jafnaðarmenn vilja
að opinber stjórnvöld hafi að
sama skapi ihlutunarrétt um
stjórnun þeirra. Annars eru
megin rökin fyrir þjóð-
nýtingunni að minnka efna-
hagslegan ójöfnuð i landinu og
að tryggja rikisstjórn og þingi
völd til að stjórna efnahagslif-
inu og skipuleggja það.
Til að koma i veg fyrir sam-
þjöppun valds og rikiskapita-
lisma i kjölfar þjóð-
nýtingarinnar stefnir vérka-
mannaflokkurinn að viðtækri
uppbyggingu atvinnulýðræðis.
Fylgi við hugmyndir um at-
vinnulýðræði stafar einnig af
þvi að undanfarið hefur borið
mikið á firringu og starfsleiða
hjá verkamönnum, sem vinna
einhæf störf i fjöldaframleiðslu,
einkum i bilaiðnaðinum. Nýlega
lauk verkfalli hjá Ford verk-
smiðjunum bresku, sem hófst af
þessum orsökum.
Kröfurnar um aukna þjóð-
nýtingu áttu að sjálfsögðu rætur
sinar að rekja til vinstri arms
Verkamannaflokksins einkum
manna eins og Michael Foot og
Anthony Wedgewood Benn. Þeir
höfðu upphafl. sett fram
kröfu um þjóðnýtingu 25 stór-
fyrirtækja, en samkomulag
náðist, einkum fyrir milligöngu
Jack Jones, sem er formaður
stærsta verkalýðsfélagsins i
Bretlandi, um að binda áformin
ekki við ákveðna tölu, heldur
gefa væntanlegri rikisstjórn
Verkamannaflokksins færi á að
meta það eftir atvikum. Með
þessu samkomulagi var rutt úr
vegi stærstu hættunni á klofnigi
á þinginu. Varðandi aðild að
EBE, sem lengi hefur verið
mikið deilumál innan flokksins,
var staðfest sú stefna, sem áöur
hafði náðst samkomulag um.
Semja skal að nýju við EBE og
i byrjun októhermánaðar
var haldið i borginni Black-
pool i Knglandi flokksþing
brcska V e r k ama n n a-
flokksins. Kins og jafnan
áður bauð flokkurinn Al-
liýðuflokknum að senda
ábeyrnarfulltrúa til þingsins
og valdi Alþýðuflokkurinn
Finn Torfa Stefánsson, liig-
fræðing, sem er við nám I
Manchester, til fararinnar.
Var liann eini islendingur-
inn.se.m var gestur þingsins.
i grein þessari segir Kinn-
ur Torfi frá þinginu, seni var
á margan liált timamótaþing
i sögu breska Verkamanna-
flokksins.
siðan leggja málið undir dóm
kjósenda i þjóðaratkvæði eða
almennum kosningum.
Margir telja að hin nýja
vinstri stefna Verkamanna-
flokksins stali ekki einungis af
breytingum i valdahlullollum,
skoðanabreytingum eða nýju
mali á aðstæðum innan
flokksins heldur séu af laklisk-
um toga spunnar. Undanfarin
misseri hefur Frjálslyndi
flokkurinn verið i mikilli sókn i
Bretlandi og helur unnið góða
sigra i aukakosningum.
Skýringin á þessum Iramgangi
frjálslyndra er af mörgum
frekar talin vera almenn
óánægja kjósenda með stóru
flokkana tieldur en fylgi við
stefnu Frjálslynda flokksins i
sjálfu sér. Það er algeng gagn-
rýni að miðleitni stóru flokk-
anna hafi verið slik að ekki sé
lengur sjáanlegur munur á
rikisstjórnum Verkamanna-
flokksins og lhaldsflokksins.
Með þvi að taka upp skýra
sósialiska stefnu hefur Verka-
mannaflokkurinn gert val-
kostina ljósari og getur haldið
þvi fram að valið standi milli
hans og hinna borgaralegu
flokka. Wilson tók það skýrt
fram á þinginu að samsteypu-
stjórn Verkamannaflokksins og
frjálslyndra kæmi ekki til
greina. Eina samsteypustjórnin
sem hugsanleg væri, yrði rikis-
s t j ó r n „ihaldsliokkanna
tveggja, Ihaldssama ihalds-
flokksins og Frjálslynda ihalds-
flokksins”, eins og hann orðaði
það. Verkamannaflokkurinn
byggir mjög á starli sjálfboöa-
liða i flokksstarfi og kosninga-
vinnu og undanfarið hefur
honum reynst erfiðara að fá fólk
til slikra verka. llinni nýju
stefnuskrá er einnig ætlað að
bæta úr þessu og er einkum
vonast til að ungt fólk verði
fúsara að leggja fram kralla
sina. Þar sem Verkamanna-
flokkúrinri helur nú gengið svo
mjög á móts við óskir róttaiks
föiks i landinu er liklegt að dragi
úr heimasetu þess i kosningum,
en að sama skapi nær hann
sennilega ver til miðjufjóks sem
er auðvitað langstærsti hóður
kjósenda.
Eins og kunnugt er hafur
mikil verðbólga ríkti i Bretlandi
undanfarið og ,,Tvö skref" i að
gerðum Kdwards Ileaths til aö
vinna gegn henni er nú nýlokið.
Kauplagi helur verið haldið
niðri, en vöruverð allt hefur
hækkað mjög. Mikil óánægja
rikir meðal almennings vegna
þessa ástands og skoðana-
kannanir sýna að vinsældir
rikisstjórnar thaldsflokksins
eru ilágmarki. Hagvöxtur hefur
verið töluverður og eftirspurn
eftir fjármagni, sem er mikil,
hefur verið lullnægt með útgáfu
nýrra seðla. Ummæli Wilsons,
sem vitnað vár i i upphali, eiga
við þetla ásland. Einkum eru
það hækkanir á matvöru og hús-
næði, sem hafa vakið óánægju
fólks.en fyrrnefndu
hækkanirnar eiga að mmnsta
kosti að hluta rætur sinar að
rekja til verðhækkana á heims-
markaði og landbúnaðarslelnu
Efnahagsbandalagsins. Þá hef-
ur verkalýðshreyfingin barist
stöðugt lyrir þvi að endur-
heimta rétt sinn til að sémja um
kaup og kjör hömlulaúst.
Framhald á bls. 4
LANDHELGISMALIÐ OG
STJÓRNMÁLAVIÐHORFIN
Alþýðuflokksfélag Reykjavikur efnir til
fundar n.k. mánudagskvöld kl. 20,30 i
Iðnó.
Fundarefni:
GylfiÞ. Gislason, formaður Alþýðuflokks-
ins, ræðir um viðhorfin i stjórnmálunum
og i landhelgismálinu.
Félagar fjölmennið!
Stjórnin
Föstudagur 2. nóvember 1973