Alþýðublaðið - 08.05.1975, Blaðsíða 7

ingar i þvi sambandi. Siöast en
ekki sist skal Jafnlaunaráð taka
við ábendingum um brot á
ákvæðum laga þessara og rann-
saka málið af þvi tilefni og senda
að rannsókn lokinni málsskjöl til
þeirra aðila, sem málið snertir.
Þetta ákvæði er mjög mikilvægt,
þvi að hér getur hver sem er, ein-
staklingur jafnt sem félag, gefið
slikar ábendingar og fengið málið
rannsakað. Telji Jafnlaunaráð að
starfskjör tiltekins starfsmanns
fari i bága við fyrirmæli laganna,
beinir það tilmælum um breyt-
ingar til viðkomandi atvinnurek-
enda. Fallist atvinnurekandinn
ekki á tilmæli ráðsins er þvi
heimilt i samráöi við starfsmann-
inn, að höfða mál i umboði hans
fyrir almennum dómstólum, til
að freista þess að hann nái rétti
sinum.
Af þvi, sem hér hefur verið rak-
ið, má ljóst vera, að samkvæmt
lögum rikir launajafnrétti á ts-
landi, og ættu þá ekki allir að vera
ánægðir? En málið er þvi miður
ekki svona einfalt. Lög eru eitt og
framkvæmd laga er annaö.
Kannanir, sem geröar hafa verið
á undanförnum árum, sýna að
mikill meirihluti kvenna er i lágt
launuðum störfum. Sem dæmi má
nefna, að i könnun, sem gerð var
1971 á skipan um 700 félagsmanna
i Verzlunarmannafélagi Reykja-
vikur i launaflokka kom i ljós, að
70% kvennanna voru i 1.—4. lfl.,
en i þeim flokkum voru aðeins
11% karlanna. t 5.-7. lfl. voru
11% karlanna en 20% kvennanna
og i 8.—11. lfl. voru 78% karl-
mannanna en aðeins 10% kvenn-
anna. 44% karla gátu samið sjálf-
ir um laun sin, en aðeins 1%
kvennanna. Þetta dæmi sýnir vel
hvernig ástandið raunverulega
er. Getur það verið, að konur velji
sér i svo miklum mæli einföld og
ábyrgðarlitil störf? Nei, sannleik-
urinn er sá, að i alltof mörgum til-
vikum er starf metið eftir þvi
hver leysir það af hendi en ekki
eftir þvi hvert er inntak og eðli
starfsins sjálfs. Þetta vanmat á
störfum kvenna tel ég vera höfuð-
óvin raunverulegs launajafnrétt-
is.
Flest þekkjum við dæmin um
starfsheitin, sem notuð erú til að
fara i kringum ákvæðin um
launajafnrétti. Starfsheiti eins og
ritari og skrifstofustúlka sliga
skrifstofustörfin þegar konur eiga
i hlut, en karlmenn ráða sig vart
til skrifstofustarfa, nema að fá
fulltrúatitil i það minnsta. Þegar
sömu starfsheitin eru til i mis-
munandi launaflokkum, gengur
karlmönnum yfirleitt mun betur
að sem ja um hærri laun og á þetta
sérstaklega við á hinum almenna
vinnumarkaði. 1 verksmiðju- og
verslunarstörfum eru lágmarks-
laun samkvæmt samningum
frekar lág. Karlmenn eru oftast
yfirborgaðir gjarnan á þeirri for-
sendu, að þeir hafi fyrir heimili
að sjá, og það geti engin fjöl-
skytda lifaðaf svo lágum launum.
Tökum dæmi: Karl og kona unnu
saman i verksmiðju. Þau unnu
hlið við hlið og höfðu umsjón með
vélasamstæðu i verksmiöjunni.
Störf þeirra voru þvi alveg sam-
bærileg. Þegar keyptar voru nýj-
ar vélar, lærðu þau bæði meðferð
þeirra og unnu áfram sömu störf.
Karlmaðurinn fékk greiddar 7.000
kr. umfram grunnlaun, og á það
visitölubætur og hærri yfirvinnu.
Konan fékk greiddar 452 kr. um-
fram grunnlaun. Rökin fyrir
þessu misrétti voru: Hann hefur
fyrir heimili aö sjá. Er þetta rétt-
látt? Og hvað um einstæðar mæð-
ur og aðrar konur, sem eru fyrir-
vinnur heimila? Það er ekki oft,
sem þær fá yfirborgun á þeim for-
sendum.
Þessi fyrirvinnurök ásamt
ýmsum öðrum standast ekki, ef
litið er til þeirra alþjóðasam-
þykkta, sem raktar voru hér áðan
og fsland hefur skuldbundið sig
að starfa eftir. Samkvæmt þeim
samþykktum á að meta störfin
sjálf, en ekki þá, sem þeim gegna.
Eitt er það, sem konur á vinnu-
markaðinum fá oft að heyra, en
það er, að þær séu svo óstöðugur
vinnukraftur, þær séu alltaf að
koma og fara og þess vegna sé
ekki hægt að greiða þeim hátt
kaup. Oft er of mikið úr þessu
gert. Það er vissulega rétt, að
konur taka oft þá ákvörðun, að
vinna heima á heimilinu, oftast
vegna ungra barna. En á meðan
börn fæðast i heiminn verður
þjóðfélagið að viðurkenna til-
verurétt þeirra og að það geti
verið timabundin þörf fyrir
starfskrafta foreldranna annars
staðar en úti i atvinnulifinu. Mér
er sem ég sjái framan i ráðamenn
lands okkar, ef við konur tækjum
þá ákvörðun að hætta að fæða
börn, til þess að við gætum hlotiö
það heiðursheiti að kallast „stöð-
ugur vinnukraftur”. Nei, ég er
hrædd um að ef grannt er skoöað,
geti atvinnurekendur ekki stutt
launamisrétti viö giftingar og
barneignir islenskra kvenna.
Þvi er oft borið við, aö konur
hafi yfirleitt ekki eins mikla
menntun og karlar. Að vissu leyti
á þetta við rök að styðjast. Sá
hugsunarháttur hefur allt of lengi
verið rikjandi, að konur þurfi sið-
ur að mennta sig en karlar, þar
sem þær muni giftast og eignast
þar með fyrirvinnu. En þetta er
nú óðum að breytast, og ungar
stúlkur hugsa nú minna en oft áð-
ur um að ,,ná sér i góða fyrir-
vinnu” eins og það hefur stundum
verið kallað. Þó skortir mikið á,
að stúlkur fái sömu hvatningu til
náms og piltar. Hefðbundin
verkaskipting bændaþjóðfélags-
ins endurspeglast á heimilunum,
þar verður ákveðin kynbundin
verkaskipting, sem siðan hefur á-
hrif á starfsval og nám unga
fólksins. Þegar út i atvinnulifið
kemur. sjást þessa glögg merki,
m.a. i þvi, að i tækniþjóðfélagi
nútímans vinna karlmenn lang-
flest tæknistörf. Ég geri t.d. ekki
ráð fyrir að það hafi hvarflað að
mörgum ungum stúlkum að læra
útvarps- eða sjónvarpsvirkjun
svo eitthvað sé nefnt. En þrátt
fyrir það, að konur hafi enn ekki
menntað sig i eins mörgum svið-
um og karlar þá er þaö stað-
reynd, að körlum með litla
menntun, gengur mun betur að fá
vel launuð störf, heldur en konum
meö sambærilega menntun.
En ekki eru allar syndir Guði að
kenna, og konur ekki alsaklausar
af rikjandi ástandi. Tökum stétt-
arfélögin sem dæmi, en þar eru
konur mjög áhrifalitlar. Það eru
karlmenn, sem ráða rikjum i
blönduðum stéttarfélögum og
semja um kaup og kjör, einnig
fyrir konurnar. 1 stjórnum, og
jafnvel i stórum samninganefnd-
um eru 1-2 konur. Þetta ástand á
rætur að rekja til litils áhuga og
tómlætis kvenna gagnvart mál-
efnum stéttarfélaganna og þá
jafnframt áhugaleysi á eigin rétt-
indum og skyldum. Þetta and-
varaleysi getur ýmislegt af sér
leitt og eru þess jafnvel dæmi, að
atvinnurekendur hafi reiknað
konum of lág laun og þær ekki
tekið eftir þvi, þar sem þær
treystu blint á, að rétt væri reikn-
að. Stéttarfélögin hafa einnig litið
sem ekkert gert til- aö kynna fé-
lögum sinum lögin um Jafnlauna-
ráð, sem þó er að minu áliti þýð-
ingarmesta lagasetning til hjálp-
ar i baráttunni fyrir raunveru-
legu launajafnrétti.
Að lokum vil ég hvetja fólk, og
þá ekki sist konur til að starfa vel
i sinum stéttarfélögum, kynna sér
kjarasamninga, réttindi sin og
skyldur og reyna að koma þvi til
leiðar að ekki liði enn mörg ár þar
til fullu launajafnrétti er náð.
1

flÞaö munar
i um minna!
Utavers lága vcrd á öHuni vörum
ERTU AÐ BYGGJA? VILTU BREYTA?
ÞARFTU AÐ BÆTA?
LITAVER
Allt til að fegra heimilið, teppi, gólfdúkar,
veggfóður og málning.
Lítið við í Litaveri, það hefur ávallt borgað sig.
GRENSASVEGI 18-22-24
MALNING, VEGGFÖÐUR, DÚKAR SÍMI 30280, 32262 — TEPPI 30480.
ISLENSK FYRIRTÆKI 75 - 76
Uppsláttarrit um fyrirtœki, félög og stofnanir
Kemur út á nœstunni. Þeir aðilar, sem áhuga hafa á þátttöku
og ekki hafa sent upplýsingar, vinsamlegast hafi samband eigi
síðar en föst. 9. maí
íslensk fyrirtæki kemur út árlega og veitir viðtækustu upplýsing-
ar sem fáanlegar eru á einum stað svo sem:
Nafn, heimilisfang og sima og ennfremur:
pósthólf
söluskattsnúmer,
nafnnúmer,
telex númer,
stofnár,
stjórn,
stjórnendur,
helstu starfsmenn,
tegund reksturs,
umboð,
umboðsmenn,
þjónustu,
ásamt fjölda upplýsinga um stjórnarráðið, sveitarfélög og stofn-
anir.
Útgefandi:
Frjálst framtak hf.
Laugaveg 178, simar 82300 og 82302
Fimmtudagur 8. mai 1975.