Alþýðublaðið - 31.10.1975, Blaðsíða 3

Stefnuqós
Hörður Zóphaníasson skrifar
„Og sáttur skilstu ver-
öldina við, og vinir þín-
ir jarða þig - með gleði”
Mikið hefur verið rætt um verkfallsrétt
opinberra starfsmanna undanfarnar vik-
ur. Ba.ndalag starfsmanna rikis og bæja
gekkst fyrir fundum félagsmanna sinna
viðs vegar um landið, þar sem verkfalls-
rétturinn var ræddur og viðhorf fundar-
manna til þessa máls könnuð. Á 55 fund-
um svöruðu nokkuð á fjórða þúsund félag-
ar spurningunum, hvort þeir vildu leggja
aukna áherzlu á baráttuna fyrir verk-
fallsrétti opinberra starfsmanna og hvort
þeir teldu að gripa ætti til aðgerða 1.
nóvember nk., ef samningar takast ekki, i
stað þess að leggja málið fyrir kjaradóm.
85,5% af þeim sem spurðir voru svöruðu
fyrri spurningunni játandi, en 84% þeirri
siðari. Þetta er skýlaus yfirlýsing. Mikill
meirihluti opinberra starfsmanna, sem á-
huga hefur á kjörum sinum og félagssam-
tökum, telur verkfallsrétt opinberra
starfsmanna réttlætismál, sem bera þarf
fram til sigurs. Um það er ekkert að efast.
Margir hafa kannski orðið hissa á þess-
ari niðurstöðu hjá opinberum starfs-
mönnum, einkanlega þeir sem minna
þekkja til þessara mála. Þeir spyrja:
Hvers vegna þurfa opinberir starfsmenn
verkfallsrétt? Hafa þeir ekki þegar nægi-
leg laun, auk ýmissa forréttinda umfram
aðrar stéttir? Hafa þeir ekki verðtryggð-
an lifeyrissjóð og æviráðningu þannig, að
tæpast er hægt að vikja þeim úr starfi?
Þekkist það nokkurs staðar að opinberir
starfsmenn hafi verkfallsrétt? Við skul-
um nú lita á þetta nánar.
1 12. grein laga um Lifeyrissjóð starfs-
manna rikisins segir: „Upphæð ellilifeyr-
- is er hundraðshluti af launum þeim, er á
hverjum tima fylgja starfi þvi, sem sjóð-
félaginn gegndi siðast.” Með öðrum orð-
um lifeyrissjóðurinn er verðtryggður.
Þetta eiga ekki að vera forréttindi heldur
almenn réttindi, þvi að ósanngjarnt og ó-
'eðlilegt er að láta gamla fólkið gjalda
verðbólgunnar sem það á engan þátt i að
mynda. Þess vegna væri rangt að afnema
þessi réttindi opinberra starfsmanna.
Þess vegna væri rétt að gera þau almenn
öllum landsmönnum til handa. Þess
vegna er verkfallsrétturinn ekki liklegur
til þess að afmá þessi réttindi, heldur
þvert á móti er hann liklegur til þess að
verja þau og vernda.
Þá er það æviráðningin. Ýmsir hafa
gert meira úr gildi hennar en rétt er. Það
er mun auðveldara að losna við opinbera
starfsmenn, sem hafa verið settir eða
skipaðir i starf, en margir halda. Við
skulum lita á nokkur atriði, til þess að
átta okkur betur á þvi, hvað það er, sem
valdið getur þvi að opinberum starfs-
manni sé sagt upp starfi.
Það má segja opinberum starfsmanni
upp starfi vegna óstundvisi eða annarrar
vanrækslu.
Það má segja opinberum starfsmanni
upp starfi vegna óhlýðni við löglegt boð
eða bann yfirmanns, einnig vegna van-
kunnáttu eða óvandvirkni i störfum.
Það má segja opinberum starfsmanni
upp störfum vegna ölvunar i starfi og
sömuleiðis ef hann fullnægir ekki lengur
skilyrðum til þess að fá skipun, setningu
eða ráðningu i stöðuna.
Það má segja opinberum starfsmanni
upp starfi, ef framkoma hans i eða utan
starfs er ósæmileg, óhæfileg eða ósam-
rýmanleg þvi starfi.
Og að sjálfsögðu má segja opinberum
starfsmanni upp starfi, ef staðan er lögð
niður.
Æviráðningin gildir þess vegna þvi að-
eins, að starfsmaðurinn sé að mati yfir-
’manns, stundvis, ræki störf sin vel, sé
hlýðinn yfirmönnum sinum, sé leikinn i
störfum sinum og vandvirkur, komi vel
fram og sé ekki ölvaður i starfi og hafi
góða framkomu ekki aðeins á vinnustað
heldur og einnig utan hans. Og jafnvel
þótt hann sé allt þetta getur verið að það
þurfi að leggja stöðu hans niður og þá er
heimilt að segja honum upp starfi. Þetta
er nú atvinnuöryggið sem stundum er
verið að tala um. Við þetta bætist svo sú
staðreynd, að þeir opinberir starfsmenn,
sem eru á ráðningarsamningi með
þriggja mánaða uppsagnarfresti skipta
hundruðum nú þegar og fer óðum fjölg-
andi. Sú reynsla liggur lika fyrir um
brottrekstur opinberra starfsmanna úr
starfi, að dómar hafa fallið þess efnis að
brottreksturinn hafi verið ólöglegur, en
samt hefur starfsmaður aldrei verið
dæmdur inn i starf aftur.
Þá komum við að spurningunni um
verkfallsrétt opinberra starfsmanna i
öðrum löndum. Við skulum lita á þau
löndin sem næst okkur standa, hin Norð-
urlöndin. t Sviþjóð og Finnlandi er opin-
berum starfsmönnum, sem ekki vinna ör-
yggisstörf, heimilt að láta koma til verk-
banna eða verkfalls i vinnudeilum um
ráðningar- og starfskjör opinberra starfs-
manna. í Noregi hafa opinberir starfs-
menn ekki verkfallsrétt i venjulegri
mynd, en þar er þeim heimilt að beita
fjöldauppsögnum, en það jafngildir verk-
falli. Uppsagnarfrestur er þá tveir mán-
uðir. 1 Danmörku er ekki ákvæði um
verkfallsrétt opinberra starfsmanna.
Kjaradómur átti að tryggja opinberum
starfsmönnum réttlæti i launamálum.
Hann átti að taka kjarasamninga þeirra
til endurskoðunar, ef almennar og veru-
legar hækkanir verða hjá öðrum stéttar-
félögum og taka mið af þvi. Opinberir
starfsmenn hafa misjafna reynslu af rétt-
læti þessa dóms. Nægir að minna á niður-
stöðu kjaradóms 8. marz 1972, þegar dóm-
urinn viðurkenndi 14% almenna kaup-
hækkun, en dæmdi opinberum starfs-
mönnum samt sem áður aðeins 7% hækk-
un eða helminginn. Það er m.a. vegna
þessa, að opinberir starfsmenn vilja fá
viðunandi samningsaðstöðu þ.e. verk-
fallsréttinn.
Og svo kemur reynslan undanfarna
mánuði til sögunnar. Hún eykur ekki
traust opinberra starfsmanna á þvi að
þeir séu þannig settir, að kjaramál þeirra
verði ákvörðuð með tilliti til réttlætisins.
En reynslan er þessi: Siðustu daga ágúst-
mánaðar lagði samninganefnd BSRB
fram kröfur sinar. Þá er sáttafundur 18.
sept. með samninganefnd rikisins. Kröfur
eru skýrðar en ekkert gagntilboð kemur
fram. Næst er fundur þessara aðila 30.
september. Þá beið samninganefnd BSRB
i rúma þrjá klukkutima og fékk þá i hend-
ur beiðni frá rikisstjórninni um að biða
átekta i þrjá mánuði. Og hinn 15. október
sl. er enn fundur, þar sem boðin er 3%
kauphækkun 1. júli 1976 plús 3% 1. des.
1976. Á þessum sama tima er spáð 25%
verðbólgu. Það er m.a. vegna þessa sem
opinberir starfsmenn vilja fá verkfalls-
rétt.
Að lokum þetta. Ég hitti kunningja
minn um daginn og sagði við hann i létt-
um tón: „Eigum við ekki að hætta öllu
þessu brambolti um verkfallsréttinn og
réttindi opinberra starfsmanna? Eru ekki
þeir timar i þjóðfélaginu að slik barátta
verði að biða?”
Kunningi minn glotti við og sagði: „Jú,
það skaltu gera. En mér kemur i hug visa
Tómasar Guðmundssonar:
Þá muntu aftur öðlast ró og frið,
sem endist fram að þinum dánarbeði.
Og sáttur skilstu veröldina við,
og vinir þinir jarða þig — með gleði.”
«> ©
f re ttaþraðurinn.
Dagsími til kl. 20: 81866
Kvöldsími 81976
Samningamakk
við
háhyrningana?
„Það á ekki að skjóta að há-
hyrningunum byssukúlum heldur
fiski eða einhverju æti handa
þeim. Þá geta fiskimennirnir
verið þess fullvissir að háhyrn-
ingarnir munu ekki rifa né
skemma á annan hátt fyrir þeim
netin,” sagði Roger de La Crandi-
ére franski háhyrningsveiði-
maðurinn, sem mikið þekkir til
hátta, lifsvenja og sálarlifs há-
hyrninga.
Eins og kunnugt er voru há-
hyrningar miklir vágestir á mið-
unum fyrir suðaustan land, þar
sem þeir rifu og tættu net báta er
þar voru á veiðum. Ollu þeir stór-
tjóni með þessu háttalagi sinu og
kölluðu fiskimenn sér til aðstoðar
varðskip til að stugga við háhyrn-
ingunum. Komu varðskip á stað-
inn og skutu á háhyrningana.
„Það á ekki að fara illa að há-
hyrningunum,” hélt frakkinn
áfram. „Til marks um það get ég
nefnt, að báturinn, sem ég hef
verið á undanfarna mánuði,
Sigurvon, hefur aldrei orðið fyrir
þvi að háhyrningur rifi net þeirra.
Háhyrningar finna velvildina
streyma frá skipsmönnum á
Sigurvoninni og þeir nudda sér
upp við borðstokkinn á bátnum og
við hendum til þeirra æti. Þeir
koma hins vegar ekki nær hinum
bátunum en i 30—40 metra fjar-
lægð. Háhyrningarnir eru vitrar
skepnur og þær launa liku likt. Ef
skotið er úr byssu að þeim þá
hefna þeir fyrir það með þvi að
skemma netin, en velvildina
gagnvart þeim launa þeir með þvi
að leika listir sinar fyrir fiski-
menn viðkomandi báta, eins og
reynsla okkar á Sigurvoninni
sannar bezt,” sagði Roger há-
hyrningsfangari að lokum.
ENGINN
ER ILLA SÉOUR,
SEN GEHGUR NEÐ
ENDURSKINS
NERKI
Á að skylda
notkun endur-
skinsmerkja?
„Ég tel persónulega að næg
ástæða sé til þess að skylda gang-
andi vegfarendur til að nota end-
urskinsmerki. Þetta hefur tölu-
vert verið til umræðu á Norður-
löndunum að undanförnu og þessi
hugmynd hefur einnig verið al-
varlega rædd i umferðarráði hér
heima. Fjölda slysa má rekja
beinlinis til þess að viðkomandi
hafði ekki endurskinsmerki og
var þvi illsjaanlegur sökum lé-
legs skyggnis. Notkun endur-
skinsmerkja getur, og hefur oft
bjargað mannslifum og þvi ætti
hiklaust að lögskylda fólk til að
ganga með þau,” sagði Árni Þór
Eymundsson fulltrúi hjá Um-
ferðarráði.
Með lækkandi sól og ósviknum
vetrarveðrum stóreykst hættan i
umferðinni og slysatiðni fer þá
upp úr öllu valdi. Við spurðum þvi
Arna, hvort umferðarráð mundi
fara af stað með öfluga auglýs-
ingaherferð fyrir notkun endur-
skinsmerkja. Árni kvað það ekki
mundu verða alveg á næstunni og
væri þar við að eiga lélegan fjár-'
hag umferðarráðs, en það stæði
vonandi til bóta, og umferðaryfir-
völd gætu vonandi farið af stað
með herferð fyrir notkun endur-
skinsmerkja innan skamms.
„Salan á endurskinsmeFkjun-
um hefur gengið sæmilega það
sem af er, og höfum við sent út
um 20 þúsund merki frá 20. sept-
ember siðastliðnum. Hvert merki
er selt á 70 krónur og fást þau i
mjólkurbúðum og kaupfélögum
Fundur með
ráðherra í dag
Ekkert varð af fyrirhuguðum
fundi fulltrúa frystihúsaeigenda á
Suðvesturlandi og forsætisráð-
herra, sem fram átti að fara i
gær. Fundinum var frestað til
dagsins i dag og á hann að hefjast
klukkan hálf tiu. Eins og Al-
þýðublaðið skýrði frá i gær, hafa
nær öll frystihús á svæðinu frá
Vestmannaeyjum til Akraness
sagt upp starfsfólki og ætla að
loka, ef rekstrargrundvöllur
þeirra verður ekki tryggður.
Mikil óvissa um
saltfiskútflutn-
inginn í ár
Við getum ekkert sagt um
markaðshorfur fyrir saltfisk, að
um land allt,” sagði Árni.
Við spurðum Árna, hve ai-
mennt endurskinsmerki væru
raunverulega notuð meðal al-
mennings. „Það er ekki gott að
svara þvi nákvæmlega, en könn-
un, sem við framkvæmdum i
fyrra á notkun endurskinsmerkja
meðal almennings, leiddi ýmis-
legtathyglisvert i ljós. Þar virtist
sem börn að 10 ára aldri notuð
merkin nokkuð almennt, fullorðn-
ir mjög litið og unglingar nær
ekki neitt. Við höfðum niðurstöð-
ur þessarar könnunar að leiðar-
ljósi nú i haust og reyndum að
auka fjölbreytni merkjanna m.a.
þannig að þau gætu fallið ungling-
um i geð. Með það i huga létum
við framleiða hjartalaga endur-
skinsmerki ýmsum litum, þar
sem á stendur „slappaðu af”, og
virðast þau merki ætla að verða
vinsæl meðal unglinga,” sagði
Árni Þór Eymundsson að lokum.
svo komnu máli,” sagði skrif-
stofustjóri Sölusambands isl.
fiskframleiðenda i gær.” 1 raun-
inni erum við hv.orki bjartsýnir né
svartsýnir á, hvernig til kann að
takast. Tollarnir, sem settir voru
á saltfiskútflutning til Spánar i
vor eru enn i gildi, og allir vita
hvernig efnahagsástandið er i
Portúgal um þessar mundir.
Engin breyting hefur orðið á
þessum málum um alllanga hrið,
en bæði S.l.F. og stjórnvöld hafa
unnið mikið að þvi að efla
markaðsstöðuna og einnig kann-
að markaðshorfur. Málin eru enn
á þvi stigi, að ekkert er ennþá
fréttnæmt af þessum vettvangi.”
Spánn og Portúgal hafa eins og
kunnugt er, verið stærstu
markaðslönd fyrir islenzkan salt-
fisk að undanförnu. En við höfum
einnig selt þessa vöru til Braziliu
og um söluhorfur þar sagði skrif-
stofustjórinn: „Þar er enn i gildi
innborgunarskylda þ.e. greiða
verður allt andvirði innfluttrar
vöru hálfu ári áður en hún er leyst
út. Þau mál eru og hafa einnig
verið i athugun, bæði hjá stjórn-
Föstudagur 31. október 1975
völdum og okkur, en það er sama
um horfur þar að segja og i
Evrópu, að ennþá er allt óljóst”.
Þess má geta að árið 1974 var
heildarverðmæti útflutnings á
saltfiski tæplega 6272 milljónir
króna, og þar af var selt til Spán-
ar og Portúgal fyrir 4771 milljón
króna.
Hækkunin kemur
frystihúsunum
vart til góða
Samdægurs þvi aö fréttir ber-
ast um nokkra verðhækkun á
fiskflökum og fiskblokkum á
bandarikjamarkaði, sendir SH
frá sér fréttatilkynningu þess
efnis „að meginhluti þeirrar
tekjuaukningar, sem þessar
verðhækkanir skila, muni renna
til Verðjöfnunarsjóðs og draga úr
fyrirsjáanlegum halla hans á
yfirstandandi verðtimabili.
„Af verðhækkuninni kemur
einungis rúmlega tiundi hluti sem
tekjuhækkun til frystihúsannna,
eða innan við 100 millj. á heilu ári
og hrekkur sú upphæð skammt til
að mæta núverandi hállarekstri
þeirra.
Þá má einnig benda á að auk
þess hluta, sem Verðjöfnunar-
sjóður tekur, þá taka útflutnings-
gjöldin, þ.e. sjóðakerfið, stærri
hlut úr þessari hækkun en rennur
til frystihúsanna, eða nálægt 100
milljónum.”
Afmælishóf
Kópavogskvenna
Kvenfélag Kópavogs heldur
upp á 25 ára afmæli félagsins
laugardaginn 1. nóvember klukk-
an 8.30, i félagsheimilinu efri sal.
Aðgöngumiðar verða afhentir i
herbergi félagsheimilisins, föstu-
daginn 31.10, klukkan fjögur.
Alþýðublaðið