Alþýðublaðið - 14.01.1976, Blaðsíða 8

Ledkhúsin
Equus - Hestur
t HESTHtJSINU: Harry Dalton — Jón Hjartarson, Jill Mason —
Halla Guðmundsdóttir og Alan Strang — Hjalti Rögnvaldsson.
Equus — Hestur jóla-
leikrit Leikfélagsins er
aðeins um tveggja ára
gamalt, og er vel að
tekin séu fersk leikhús-
verk til sýninga
endrum og sinnum.
Höfundur verksins
Peter Shaffer segir svo
frá tilurð verksins:
„Það var um helgi fyrir tveim
árum, að ég var á ferð með vini
mlnum um fáskrúðuga sveit.
Við ókum fram hjá hesthúsi. Þá
minntist vinur minn skyndilega
voðaverks, sem hann hafði
heyrt um fyrir skömmu i kvöld-
verðarboði i London. Hann
rifjaði aðeins upp eitt ógnvekj-
andi smáatriði og öll frásögn
hans hefur varla tekið meir en
minútu — en það var nóg til að
vekja með mér strlðar og
áleitnar hugsanir.
Ódæðið hafði verið framið
nokkrum árum áður og mjög
truflaður ungur maður var þar
að verki. Verknaðurinn hafði
djúp áhrif á dómara staðarins.
A honum fannst engin viðhlit-
andi skýring.
Nokkrum mánuðum siðar dó
vinur minn. Ég gat engar sönn-
ur fært á það sem hann hafði
sagt mér, ao beðið hann að
segja mér nánar frá þvi. Hann
hafði ekki nefnt nein nöfn,
engan stað og engan tima. Ég
geri ekki ráð fyrir að hann hafi
vitaö frekar um það. Ailt sem ég
hafði að byggja á, var frásögn
hans af hræðilegum atburði og
þau áhrif, sem hún hafði á mig.
Ég hafði sterka vitund um hvað
það var, sem mig langaði til að
túlka á mjög persónulegan hátt.
Ég varð að skapa hugarveröld,
þar sem unnt væri að gera
verknaðinn skiljanlegan.
Sérhver persóna og atburður I
Equus er sprottinn úr minum
eigin hugarheimi, utan sjálfur
glæpurinn; og jafnvel honum
breytti ég til þeirrar myndar,
sem mér þykir að megi sætta
sig við leikhúsi. Ég er þakklátur
fyrir það nú, að ég fékk aldrei
staðfest smáatriði i hinni
„raunverulegu” sögu, þar sem
hugur minn hefur i auknum
mæli íengizt við aðra könnun á
málinu.”
Verkið heldur huga manns frá
upphafi til enda, söguþráðurinn
er aðalatriðið, og spurningar
um útfærsluna vakna ekki fyrr
en næsta morgun. Ahorfandinn
fylgist með sjúkdómsgreiningu
geðlæknisins á Alan, sem
framdi það ódæði að blinda
fimm hesta. Skýringum er
smám saman aukið inn I mynd-
ina, sem liður á verkið. Einnig
kemur i ljósafstaða foreldranna
til uppeldis sonar sins. 1 þeim
lýsingum hittir margur upp-
atandi sjálfan sig fyrir. Eðlileg
tilfinningatengsl eru engin milli
foreldranna annars vegar, og
tillegg þeirra til mótunar
drengsins er það mismunandi
að það er hverjum augljóst að
útkoman, hugarheimur drengs-
ins hlýtur að verða meira eða
minna ruglaður.
Móðirin segir: „Við rifumst jú
einsoggeristog gengur, envið
sættumst alltaf.” Sáttin er fólg-
in i þvi að þegja um það sem olli
miskllðinni. Vonbrigðin i hjóna-
bandinu koma siðan fram á
drengnum. Læknirinn er fullur
efasemda hvort hann megi með
nokkrum rétti svipta Alan þvi
andlega sjálfstæði sem hann
hefur, hvort hann megi með
nokkrum rétti nota tiltækar að-
ferðir læknisfræðinnar til að
gera Alan að bragðdaufum ein-
staklingi sem yfirvinnur ótta
sinn gagnvart hestum, og
veðjar 5 pens á veðhlaupahross
á sunnudögum. Sjálfur sér
læknirinn hliðstæður I sinu lifi
með lifi foreldranna og undir
niðri öfundar hann Alan af þvi
að hafa óbeizlaðar kendir sem
lifmynstur nútimalifnaðar
krefst að hnepptar verði i fjötra
til að samfélaginu sé fullnægt.
Læknirinn hefur mikinn áhuga á
griskri fornmenningu og sögu.
Hann litur lif sitt og starf i henn-
ar ljósi, en segir að meðan Alan
riði hamslaust og af trúarlegri
ástriðu i tunglskini nætur, þá
sitji hann sjálfur með ljós-
myndir af kentárum og dáist að
þeim i stólnum sinum heima í
stofu, eða noti sumarleyfi sin til
að fara pilagrimsferðir til
Grikklands. Þær ferðir er það
beizlaðar að honum er jafnvel
úthlutað matarmiðum áöur en
lagt er af stað.
Efni verksins skal ekki rakið
frekar hér, en þess i stað fullyrt
að hér er fjallað um efni sem á
erindi við hvern og einn og
spurningar þær sem glimt er við
eiga sér rúm i lifi hverrar fjöl-
skyldu.
Þýðingu leikritsins annaðist
Sverrir Hólmarsson og hefur
hann fært það til venjulegs máls
sem höfðar til okkar, skrúð-
mælgi er engin. Þetta á trúlega
þátt I þvi hve sterkt verkið
verkaöi á undirritaðan. An þess
að vita, finnst mér sennilegt að
Sverrir hafi verið
frumtextanum trúr.
Leikstjórn hafði með höndum
Steindór Hjörleifsson og hefur
honum tekizt mjög vel upp.
Hann hefur náð m jög góðu sam-
starfi við alla þá sem unnu að
verkinu. Mér finnst sérstök
ástæða til að færa i tal hve vel
hefur tekizt með starf ljósa-
meistara, þvi i einu áhrifamesta
atriði leiksins flytja ljósaáhrifin
áhorfandann hálfa leið.
Hjalti Rögnvaldsson fer með
hlutverk piltsins Alans Strang.
Þetta er vandasamt hlutverk
og gefur viðast tækifæri til of-
leiks og þar með eyðileggingar
verksins. Þó er skemmst frá að
segja að Hjalti Rögnvaldsson
vinnur stórsigur á Iðnófjölunum
I þessu hlutverki. Hann ofleikur
ekki, hefur til að bera það þrek
sem hlutverkið krefst og ung-
gæðingsleg rödd hans hæfir vel
geðsjúkum og þó ekki geðsjúk-
um Alan Strang.
Jón Sigurbjörnsson leikur
Martin Dysart, geðlækninn og
ferst það vel úr hendi eins og við
mátti búast. Hann er beinlinis
hroðalega geðlæknislegur i
viðmóti sinu við sjúklinginn og
hjúkrunarkonuna.
Leikur annarra er látlaus en
vandaður.
Steinþór Sigurðsson gerði
leikmynd sem leysir af hendi að
vera heimili, sjávarströnd,
sjúkrahús.hesthús og fl. án þess
að nokkru þyrfi að breyta.
Að lokum vil ég hvetja hvern
sem vettlingi getur valdið til að
sjá Equus. Það kann að vera
óþægilegt fyrir suma, en er öll-
um lærdómsrlkt.
Eirikur Baidursson.
FRAMHALDSSAGAN
Nafnið skar hana i augun: .„ALAN HAINES, 26 ára,
flugstjóri”. Hún leit á spjald hans og sá, hvað stóð eftir
siðustu skoðun: „Sytólisk óhljóð benda sterklega á
hjartalokugalla. 1 endurskoðun eftir mánuð” Sandra leit á
dagsetninguna... ónei! Þetta gat ekki verið rétt! Veslings
Alan, og hann hafði ekki viljað segja henni réttu ástæðuna
fyrir þvi, að hann hafði slitið sambandi þeirra. Hann hafði
kosið að láta hana halda hið versta um sig i stað þess, að
hljóta meðaumkun hennar. Vesalings Alan! Svona Jake
hafði sagt satt. Alan hafði verið bannað að fljúga... hann
gat ekki flogið lengur.
Hún heyrði útidyrnar opnast og gekk yfir á biðstofuna.
Hún varð að tala við hann — hjá þvi varð ekki komizt.
Eini maðurinn á biðstofunni var hávaxinn, ungur, ein-
kennisbúinn maður. Hann leit kæruleysislega upp, glennti
upp augun eins og hann skildi ekki, hvað hann sá. Svo
stökk hann blóðrauður á fætur og sagði stamandi:
— Sandra! Mig dreymdi ekki um, að þú ynnir hér!
Langt siðan við höfum sézt! Hannstökk til hennarog greip
dauðahaldi um hönd hennar eins og hann óttaðist að hún
hyrfi honum sýnum.
Sandra barðist við að finna réttu orðin, orðj sem sýndu
meðaumkun en særðu ekki mann, sem hafði fengið að
vita, að hann gæti ekki unnið að lifsstarfi sinu.
En hún kom engu orði upp. Hún fann, að Alan fylgdist
með öllum hreyfingum hennar, þegar hún undirbjó
hjartalinuritið, en hún gat ekki huggað hann. Hún hafði
ekki mátt vera að þvi aö lita á siðasta hjartalinuritið, en
hún vissi liká, að hún hafði enga reynslu til að lesa úr þvi.
Dr. Martin kom inn, þegar hún festi siðustu tenginguna
og leit á spjaldið, sem Sandra rétti honum. — Góðan dag-
inn, hr. Haines. Ég vona, að þér hafið gengið en ekki
hlaupið alla leiðina.
— Eins og það skipti nokkru máli með svona hjarta?
spurði Alan svo bitur, að Söndru sveið i hjartastað og hún
leit undan.
Dr. Martin þagði. Hann var önnum kafinn við verk sitt.
Seinna slökkti hann á tækinu og sagði: — Klæðið yður, hr.
Haines.
Alan Haines leit upp. — Hafið þér ekkert annað að
segja?
— Þér þekkið reglurnar, hr. Haines. Allar skýrslur eru
sendar til Londan og yfirvöldin þar segja yður fréttirnar.
Mig tekur þaö sárt, en ég skal senda skýrsluna i dag.
Alan virtist niður brotinn. — Það er vist ekkert við þvi
að segja, fyrst þér verðið að þegja:
Dr. Martin klappaði á öxlina á Söndru. — Framkallið
filmuna strax miss Elmdon og komið með hana til min,
þegar hún er til. Vilduð þér vera svo góð að biða eftir
skýrslunni — ég skal ekki tefja yður lengur en nauðsyn
krefur.
Alþýðublaöiö
Alan klæddi sig þegjandi og neitaði boði Söndru um að-
stoð. Þegar hann var alklæddur, sagði hann stuttur i
spuna: — Gaman að sjá þig! Svo fór hann og skellti á eftir
sér. Hún stóð ein með þessa örlagaþrungnu filmu i hend-
inni.
Hún flýtti sér að framkalla hana og setja hana til þerris.
Svo leit hún á hinar filmurnar, sem voru að þorna, og fór
með þær allar inn til dr. Martins.
Hann leit ’upp, þegar hún kom inn. — Er ungi maðurinn
farinn? Hann sá svipinn á Söndru og sagði bliðlega: — Þér
megið ekki láta svona á yður fá, miss Elmdon. Við getum
ekki alltaf búizt við kraftaverkum. Hann rétti fram hönd-
ina til að kveikja á hátalaranum. —Þetta tekur ei1 langan
tima... svo getið þér skrifað það niður og sett i póst á
heimleiðinni. Setjist... þér eruð þreytuleg.
Sandra næstum féll á stólinn. Fæturnir gátu ekki borið
hana lengur.
Svo skildist henni allt i einu, hvað dr. Martin var að lesa
inn:
— ..Þar sem systóliska óhljóðið hefur ekki aukizt frá
siðustu rannsókn og ef til vill minnkað eilitið... sérstak-
lega þar sem sjúklingurinn virtist i tilfinningalegu upp-
námi —er möguleiki á þvi að sjúklingurinn sé betri. Gott
væri að fá að vita, hvort sjúklingurinn hefur fengið flensu
nýlega eða annan alvarlegan virussjúkdóm. Ráðlegt er
þvi, að sjúklingurinn komi i rannsókn aftur eftir mánuð og
hafi þá helzt hvilt sig i tvo sólarhringa fyrir skoðun.
Sandra var með slikan hjartslátt, að hún heyrði
naumast rödd hr. Martins, þegar hann slökkti á diktafón-
inum. — Bætið svo venjulegu kveðjunni við, miss Elmdon.
Ég set nýjan vals i meðan þér skrifið skýrsluna.
Fingur Söndru titruðu, þegar þeir flugu yfir ritvélar-
borðið. Henni fannst heil eilifð liða, þó að hún afhenti dr.
Martin i raun og veru bréfið fáeinum minútum siðar.
— Þetta gekk fljótt, miss Elmdon. Núna er ég búinn að
skrifa undir. Munið nú að setja skýrsluna i póst á heim-
leiðinni!
— Ég skal ekki gleyma þvi, lofaði Sandra af eldmóði,
sem gerði dr. Martin undrandi.
Það var ekki fyrr en skýrslan var komin i póst, sem hún
fékk hugmyndina og hún var lögð af stað að flughöfninni I
Dorval áður en hún vissi af.Hún varð aó hitta Alán og þar
hlaut hann að vera. Hann færi aftur til London. Ekki yrði
hann i ókunnri borg eins og sært dýr á flækingi.... hann
færi heim. Sandra safnaði kjarki.
Loks komst hún á flugvöllinn. Það var margt um mann-
inn Ibiðsalnum. Fólk sat i smáhópum, börn grétu og önnur
léku sér, menn gengu fram og aftur eða störðu út á flug-
brautina. Sandra gekk beint að upplýsingum.
Afgreiðslustúlkan kom til Söndru. — Get ég aðstoðað
yður?
--------------------------------------------------------1
— Er flugvélin farin nýlega til London?
Stúlkan brosti meðaumkunarbrosi. — Haldið þér, að þá
biðu svona margir hér? Ef þokunni léttir ekki bráöum |
verður fólkið að biða til morguns. Hún leit á Söndru. — |
Eruð þér að fylgja einhverjum eða sækja?
Sandra hikaði. — Einn flugmannanna... hann á ekki að I
fljúga, hann ferðast sem farþegi.
Stúlkan leit hvasst á Söndru. — Til London? Ja... ætli
hann sé ekki að tala við félaga sina i flugmannsherberginu J
eða drekkja sorgum sinum á barnum, bætti hún brosandi
við. — Ég má þvi miður ekki fylgja yður þangað. Flug-
mennirnir eru oftast i yzta horninu á kaffibarnum og
dyrnar að flugmannaherberginu eru þar á hægri hönd. |
Fylgið bara skiltunum. j
Alan var ekki á kaffistofunni og Sandra fór að flug- [
mannsherberginu. Hún bankaði varlega að dyrum, þær I
opnuðust og maður á skyrtunni leit undrandi á hana. — |
Voruð þér að villast? spurði hann.
Sandra blóðroðnaði. — Er Alan Haines við? spurði hún. |
Maðurinn snéri sér við og gekk að manni, sem lá undir |
teppi á bekk. — Vaknaðu gamli minn, stórfalleg stúlka vill I
tala við þig. Vildi ég væri jafnheppinn!
Sandra sá Alan lita i áttina til hennar. — Segðu henni að
hypja sig!
Sandra var gráti næst. Maðurinn kom til hennar.
— Þú heyrðir til hans, vinan. Sumir vita ekki, hvað þeir |
eiga gott. Hann hefur vist grunað, að hún væri að bresta i |
grát þvi að hann bætti við: — Var það eitthvað sérstakt? |
Geturðu sagt mér það? Ég get kannski komið vitinu fyrir |
hann. Sandra greip siðasta hálmstráið. — Segið honum að I
það sér út af læknisskýrslunni og mjög áriðandi.
Maðurinn virti hana forvitnislega fyrir sér. — Ertu J
hjúkrunarkona eða hvað? Ja, ég skal segja honum það. j
Farðu og setztu þarna. Ég skal láta þig vita, hvernig hann |
bregzt við.
Eftir heila eilifð kom Alan til hennar.
Miövikudagur 14. janúar 1976.