Alþýðublaðið - 17.02.1976, Blaðsíða 3

Stefnuljós Bjarni Sigtryggsson skrifar .
Norðurlandaráð sé
kjölfesta norrænnar stefnu
STENDUR NORRÆN SAM-
VINNA nú á vegamótum? Er
þess nú að vænta að leiðir
skilji úr þessu? Spurningar af
þessu tagi hafa heyrzt æ oftar
að undanförnu i blöðum og
timaritum á Norðurlöndunum
upp á siðkastið — enda ekki ó-
eðlilegt að spurt sé i ljósi
þeirrar staðreyndar að Noreg-
ur er nú að verða oliufram-
leiðsluriki — og slík veigamik-
il breyting á efnahagsupp-
byggingu eins rikis getur haft
miklar breytingar i för með
sér á afstöðu þess til alþjóða-
mála og samvinnu við önnur
riki.
Þá hefur einnig verið bent á það, að það
sem af er þessum áratug hafi heldur hall-
að undan fæti fyrir norrænni samvinnu
eftir tveggja áratuga samfellda jákvæða
þróun samstarfsins. Upphaf þeirrar nei-
kvæðu þróunar megi rekja til þings Norð-
urlandaráðs i Reykjavik 1970, er hug-
myndinni um efnahagssamstarf Norður-
landanna, NORDEK, var kastað fyrir
róða, og siðan hafi orðið kaflaskil er Danir
gengu i EBE einir Norðurlandaþjóða.
Það er löngu liðin tið að tslendingar
setji hugmyndina um norræna samvinnu
aðeins i samband við skálaræður og
veizluhöld, og þótt slik samvinna geti
aldrei orðið eins viðfeðm milli Islands og
hinna rikjanna og hún er milli þeirra fjög-
urra rikja, sem liggja svo gott sem saman
landfræðilega, þá má segja að þessi ára-
tugur marki upphaf þátttöku Islands i
samstarfi bræðraþjóðanna.
Efnahagssamvinnan innan ramma fri-
verzlunarbandalagsins EFTA eru fyrstu
verulegu kynni okkar af náinni samvinnu
við aðrar þjóðir á sviði viðskipta siðan við
öðluðumst sjálfstæði — og þótt aðild okkar
að EFTA hafi verið gagnrýnd af ýmsum
,aðilum, þar á meðal sumum hagsmuna-
hópum, þá leikur enginn vafi á því að sú
stefna hafi verið rétt, sem þar var tekin.
Stofnun norræna fjárfestingarsjóðsins i
kjölfar aðildar okkar að friverzlunar-
bandalaginu hefði hins vegar getað verið
upphaf ráðstafana til að nýta betur mögu-
leika okkar i nánara efnahagssamstarfi
við aðrar þjóðir, þótt okkur hafi að þvi
leyti til miðað skemur en efni stóðu til.
Það var hins vegar ljóst, að okkar þátt-
taka yrði hins vegar fyrst og fremst á
sviði menningar og lista — og bygging
Norræna hússins i Reykjavik hefur ekki
aðeins orðið þeirri samvinnu lyftistöng,
heldur hefur starfsemi hússins orðið ein-
hver mesti menningarauki á höfuðborg-
arsvæðinu um langan aldur.
Sérstaða islenzks efnahagslifs hefur
gertþaðað verkum, að viðhöfum ekki átt
fyllilega samleið með hinum Norðurlönd-
unum i efnahags- og markaðsmálum, og
það er einmitt slik sérstaða i kjölfar oliu-
auðsins, sem margir Norðmenn óttast að
kunni að verða þess valdandi, að hug-
myndir um nánara norræna efnahags-
samstarf eigi erfiðari daga fyrir höndum.
En hvað varð NORDEK að falli? Og
hvað varð þess valdandi aö Danir gengu i
efnahagssamstarf með Suður-Evrópu-
rikjunum? 1 fyrstá lagi voru Finnar ekki
reiðubúnir árið 1970 að ganga í NORDEK,
— og hugsjónin um efnahagsbandalag
Norðurlandanna bauð að það yrði banda-
lag allra rikjanna. Þannig að úr þvi að
ekki var hægt að stiga skrefið til fulls árið
1970, þá varð að reyna aðrar leiðir að
sama markmiði. Það var þvi leiðin sem
brást, en ekki stefnumarkið. En var þá
tekin stefna i aðra átt er Danir gengu
tveim árum siðar i EBE?
Vegna markaða fyrir landbúnaðaraf-
urðir Dana var þeim nauðsynlegt að
fylgja Bretum eftir — og til að gera langt
mál stutt, þá má orða það sem svo, að
Norðurlöndin hafi istað þess að missa eitt
riki yfir isamstarf annarra þjóða eignazt
fulltrúa i efnahagsbandalagi stærstu rikja
Evrópu. Norðmenn kusuað visu aðra leið,
— ekki fullt samstarf, heldur hægfara
þróun með viðskiptasamningum. A sama
máta stefna Islendingar að nánara við-
skiptasamstarfi við EBE svo skjótt sem
landhelgisdeilan leysist.
En af þessu má sjá, að stefnumarkið er
enn hið sama, þótt atvikin hafi hagað þvi
svo, að leiðirnar eru allar aðrar.
Á öllum Norðurlöndunum rikir nú fullur
pólitiskur viljifyrir þvi að efla samstarfið
og auka á öllum sviðum. Þing Norður-
landaráðs, sem haldið verður i Kaup-
mannahöfn i lok þessa mánaðar, er orðinn
vettvangur sameiginlegrar ákvarðana-
töku ráðamanna allra Norðurlandanna.
og það er mikilvægt atriði, að til þess
þings séu jafnan kjörnir fulltrúar, sem
geta tryggt það að þeirra ákvarðana gæti
siðan i framkvæmd i hverju landi fyrir
sig.
En Norðurlandaráð á ekki aðeins aö
vera spegilmynd þeirra stjórna, sem
hverju sinni sitja að völdum. Það er mik-
ilvægt að á timum tiðra stjórnarskipta og
ótryggs stjórnmálaástands i hinum ein-
stöku aðildarlöndum ráðsins sé það sjálft
kjölfesta sem tryggi áframhald fram-
kvæmd norrænnar stefnu. Það verður að-
eins gert með þvi að þar sitji jafnan full-
trúar stjórnar jafnt sem stjórnarandstöðu
og eldri kynslóðar þingmanna jafnt sem
hinnar yngri.
I HREINSKILNI SAGT
„Kúgaðu fé'af kotungi...!
Verkfall stórs hluta islenzkrar
sjómannastéttar er nú orðin bláköld stað-
reynd. Þetta hefur engan veginn komið
eins og þruma úr heiöskiru lofti, en átt
sinn aðdraganda og hann alls ekki svo
skamman. Þegar ákveðið var að taka
sjóðakerfi sjávarútvegsins til endurskoð-
unar, gerðist það fyrst og fremst vegna
gagngerðrar óánægju sjómanna, sem
sifellt var verið að þrengja að um af-
rakstur af vinnu þeirra. Þegar svo var
komið.aðtilskipta kom aðeins helmingur
afla, eða naumast það, gat hver maður
séð, að svo mátti ekki lengur standa. Nú
er ekki þvi að neita, að hluti af þessu
sjóðakerfisferliki, sem svo hefur verið
kallað á „æöstu stöðum” gat átt nokkurn
rétt á sér, enda hefur ekki staðið deila um
það af hálfu sjómanna. Voru niðurfelldar
greiðslur i þann hluta sjóðakerfisins, sem
samkomulag var um, virtist koma i ljós,
að unnt væri að hækka fiskverð um allt að
25%. Varla verður sjómönnum láð, þótt
þeir teldu sanngjarnt og eðlilegt, aö i
þeirra hlut félli drjúgur skerfur af fisk-
verðshækkuninni. En það hefur berlega
komið i ljós, að þetta var alls ekki fyrir-
ætlunin hjá hinum háu herrum, sem gera
út. Krafan um, að sjómenn tækju á sig
stóran hluta af útgerðarkostnaðinum,
með þvi að greiða oh'ukostnað báta og
skipa er raunar alls ekki ný. Hún hefur
svamlað i sjólokunum árum og áratugum
saman. En sjómenn hafa jafnan staðið
fast á, að andæfa þessu háttalagi.
Þegar litið er á máhð i heild, verður að
segja, að það sé á engan hátt eðlilegt, að
vinnuflokkurinn —áhöfnin á hverjum bát
eða skipi, taki að sér verulegan hluta
rekstrarkostnaðar við fyrirtæki, sem
sami vinnuflokkur hefur svo enga hlut-
deild eða ákvörðunarrétt um, hvernig er
rekið. Ef til vill eigum við ekki margra
kosta völ. En það hlýtur þó að vera öllum
skiljanlegt, að endalaust er. ekki hægt að
blóðmjólka atvinnugrein, eins og
sjávarútveginn, til þess aö halda uppi
ýmsu miður þarflegu i landi, og að öllu
eru takmörk sett. Auðvitað eiga alls ekki
aliir útvegsmenn óskilið mál. En samt
getur engum dulizt, sem sjá vill, að Iffs-
kjör fjölmargra þeirra eru öll önnur, en
sjómanna, sem bera hita og þunga af þvi
að draga verðmætin að landi. Það eru
aðeins þeir, sem einnig stunda sjóinn úr
hópi útvegsmanna, sem unnt er að tala
um, að séu á sama báti og aðrir af
áhöfninni að vissu marki þó.
Hvernig sem málinu er velt fyrir sér,
veröur að álita, að illa hafi verið að þessu
staöið af hálfu ráöamanna. Engum mátti
vera auðsærra, að efnahagsmál okkar eru
ekki i þvi ásigkomulagi, að þjóðin megi
við þvi að fiskiflotinn stöðvist um há-
bjargræðistimann. En það er harðsnúið,
að til þurfi aö koma slikrar stöðvunar
fyrir handvömm og óbilgirni þeirra, sem
við það gátu ráðið, ef ekki hefði verið
ætlunin að ganga enn á hlut þeirra, sem
minna mega sin.
Þegar hingað er svo komið, er ekki
annað sýnna en að i viðbót við þetta muni
stöðvast hjól atvinnulifsins í landi einnig.
Þar er um að ræða sömu söguna, sama
viðhorfið. ,,Þá varð þjófnaður meðr
undarlegu móti, þvi það var stolið frá
Eftir Odd A. Sigurjórsson
þeim, sem ekkert áttu”, sagði Benedikt
gamli Gröndal i kuldalegri gamansemi.
Að visu er ekki hægt að taka þetta bók-
staflega öðruvisi en svo, að þegar þrengt
er kosti þeirra, sem litið eða ekkert hafa
og á þann hátt, sem hér viðgengst, fer að
verða æði mjótt á milli um aðfarirnar.
Vissulega gengur margt úrskeiðis viða
um lönd, og margt bendir til, að hið óhefta
gróðasjónarmið þeirra, sem fjármagnið
hafa með höndum, sé ekki það sem koma
og rikja skal. En fyrr má þó rota en duð-
rota. Þegar sifellt er gengið á hluta
þeirra, sem varlahafa tilhnifsog skeiðar.
á hlut sjúkra og öryrkja, aldraðra og lág-
launafólks, er mælirinn meira en fullur.
Stjórnarstefna og stjórnaraðfarir. sem
hefur annaö eins aðleiðarljósi ber bana-
mein sitt i sjálfu sér. Hún heldur og
stefnir ekkert annað en fram af efnahags-
legum og siðferðilegum Svörtuloftum og
það er ekkialveg auðsætt, að hún átti sig á
brúninni.
A Svörtuloftum
Þriðjudagur 17. febrúar 1976
Alþýðublaðið