Alþýðublaðið - 23.06.1976, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIR
Miðvikudagur 23. júní 1976 blaSkS1'
ÓlÖf
Ríkharðs-
dóttir
fulltrúi
hjá
Sjálfsbjörg
Möguleikar fatlaöra til aö
eignast og reka eigin bifreiö
hafa veriö mjög til umræöu,
einkum nú á slöari timum, en
þetta málefni er I röö okkar al-
varlegustu vandamála um þess-
ar mundir. Þaö hefur vissulega
náöst umtalsveröur árangur á
þessu sviöi á undanförnum ár^
um, en vegna sivaxandi verö-
bólgu, þar sem ísland á án efa
Noröurlandametiö, veröum viö
aö horfast i augu viö þá rauna-
legu staöreynd, aö möguleikar
fatlaöra til kaupa og reksturs
eigin bifreiöar hafa stórversnaö
á undanförnum árum, svo ekki
sé fastar aö oröi kveöiö.
Þaö gefur góöa mynd af
ástandinu, aö á undanförnum
þremur árum hefur verö á bif-
reiðumhækkaöum alit að 350%,
en þaö er fjarri lagi aö tolla-
eftirgjafir til fatlaöra hafi fylgt i
kjölfarið.
Hér veröa nefnd tvö dæmi:
Ariö 1973 kostaöi bifreiö i meö-
alveröflokki, án hjálpartaáija
fatlaðra, kr. 361 þúsund, nú
kostar sama tegund, árgerö 1976
kr. 1170 þúsundir. Hækkun
326%. önnur tegund, sem marg-
ir fatlaðir nota, kostaöi áriö 1973
kr. 450 þúsund, sama tegund,
árgerö 1976 kostar kr. 1.555
þús.. Verðhækkun 345%. Þarna
Það hefur alltaf veriö hressi-
legt aö hitta Halifreö Guö-
mundsson, jafnt meöan hann
lóösaöi aökomuskip inn í Akra-
neshöfn sem siöar, þegar aidur-
inn haföi sett hann I land. Þá
gekk hann um Skagann meö staf
i hönd, piröi á menn, af þvf aö
sjónin var tekin aö bila, en
heilsaði svo glaölega og spuröi
frétta.
Nú er þessi öölingur búsettur á
Hrafnistu i Reykjavik en brá sér
þó upp á Skaga til að vera hjá
börnum sinum og gömlum vin-
um á áttræðisafmælinu, sem er i
dag. Og þaö mun marga fýsa aö
óska honum til hamingju meö
daginn og hina viöburöariku ævi
i átta tugi ára.
Hallfreöur fæddist 23. júni
1896 aö Seljalandi i Gufudals-
sveit og ólst þar upp fram yfir
fermingu. Ungur byrjaöi hann
sjóróöra viö Isafjaröardjúp, en
stundaði siöan kaupavinnu i
Breiöafjaröareyjum og ýmsa
aðra vinnu.
Arið 1919 vikkaöi sjóndeildar-
hringur hans til muna, er hann
var ráðinn háseti á þaö gamla
sómaskip Villemoes (sem fleiri
þekkja Undir nafninu gamli
,,Selfoss)Þar með lagði hann á
braut siglinga og stærri fiski-
skipa, og á þvi sviði uröu veiga-
mestu verkefni hans.
Hallfreður var einn þeirra,
sem mestan veg og vanda báru
af bæjarútgerð togara á Akra-
nesi, sem stofnað var til eftir
striöslok, en þá hófst merkur
eru hjálpartæki heldur ekki
reiknuö meö.
Ein af ástæöunum fyrir þess-
um geysilegu veröhækkunum
er, hversu stóra sneið af kök-
unni rikiö tekur I sinn hlut. BIl-
greinasambandið hefur látiö
reikna út hvernig andviröi bif-
reiöarinnar skiptist og þaö sýna
eftirfarandi tölur: Verksmiöjan
(innkaupsverö bUsins erlendis)
fær 28,5%, eöa tæpir 3/5 hlutar
bllverösins.
Aðstoð rikisins
Hér veröur rakin sú aöstoö,
sem rlkiö veitir fötluöum til bif-
reiöakaupa:
ÍJthlutun öryrkjabifreiöa,
þ.e.a.s. eftirgjöf hluta aö-
flutningsgjalda er á fimm ára
fresti og afskrifast eftirgjöfin á
sama árafjölda. Eftirgjöf aö-
flutningsgjalda má skipta i
tvennt . 1 fyrsta lagi eru veittar
kr. 80 þúsundir, óbreytt upphæð
frá árinu 1971, sem meginþorri
umsækjenda fær, eöa kr. 120
þúsundir til þeirra, sem eru
mjög mikið fatlaöir. (1 þeim
hópi er fólk sem notar hjólastóla
eöa spelkur á báöum fótum).
Viö þessar upphæöir bætist
svo 50% af tollveröi bifreiöar-
innar. Þeir, sem þurfa á sér-
kafli i athafnasögu bæjarins.
Hallfreður þekkti allra manna
mest til slikrar útgeröar og
vann þar mikið verk. Hefur
raunar sannazt siöar, hverju
hlutverki togaraútgerö hefur aö
gegna á Akranesi, eins og viöar,
þótt hin merka tilraun meö
bæjarútgeröina yröi ekki til
frambúöar frekar en útgerö
annarra nýsköpunartogara á
minni stööum landsins, raunar
hvergi nema i Reykjavik,
Hafnarfiröi og á Akureyri.
Sjómennskan og útgeröin
voru ekki aöeins ævistarf fyrir
Hallfreö, heldur áhugamál, sem
hann helgaöi lif og sál. Hann
varö einn fremsti forustumaöur
stökum útbúnaöi aö halda, svo
sem sjálfskiptingu, vökvastýri
og aflhemlum jafnframt
frágangi þessara tækja, fá
helminginn greiddan sem styrk
frá Tryggingastofnun rikisins.
Þó er hámarksgreiösla á sjálf-
skiptingu kr. 60.000,þessar regl-
ur gengu I gildi áriö 1971.
Tryggingastofnun rikisins
veitir lán til þriggja ára, frá kr.
90 þúsundum upp i 150 þúsundir
eftir örorkumati. Vextirnir a|
þessum lánum eru 11% fyrií
sjómanna á Akranesi i ýmsum
samtökum þeirra og dyggilegur
liösmaöur i öllum átökum stétt-
arinnar. Var honum trúaö fyrir
mörgum og ólikum trúnaöar-
störfum á vegum bæjarfélags-
ins og fyrir stéttarbræöur sina,
sjómennina. Er þaö of löng saga
til aö rekja hana hér.
Mörg siöustu starfsárin var
Hallfreöur hafnsögumaöur á
Akranesi. Þaö er 1 manna minn-
um, aö hafnaraðstaöa var svo
léleg á Skaga, aö bátar þaöan
réru úr Sandgeröi á vetrarver-
tiöum. NÚhefur ekki aöeins ver-
iö úr þessu bætt á myndarlegan
hátt meö hverju átakinu á fætur
ööru, heldur á fjöldi kaupskipa,
stórra og smárra, erindi I Akra-
neshöfn, auk þess sem ferjur og
fiskiskip koma og fara myrkr-
anna á milli. Starf hafnsögu-
manns varö þýöingarmikið, og
Hallfreöi tókst aö gefa þvi reisn
og viröuleik. Hann heföi sómaö
sér vel i lyftingu risaskipa, er
þau koma eöa fara úr höfnum
stórborga.
A þessum timamótum færi ég
Hallfreöi þakkir fyrir allan
þann áhuga og stuöning, sem
hann hefur veitt mörgum, góö-
um málum um ævina. Ég þakka
honum sérlega ánægjulega
kynni, góöan stuöning og holl
ráö, en framar öllu hressilegt
viömót. Þegar rætt er viö Hall-
freö, finnst manni, aö öll okkar
skip hljóti aö komast örugg I
höfn.
Benedikt Gröndal
fatlaöa meö 75% örorkumat og
121/2% fyrir aöra. Eftirgjöfin og
lániö geta náö 1/3 hluta af and-
viröi bllsins, þaö getur oröiö
meira, en einnig miklu minna,
eftir því hvaöa bilgtegund er um
að ræöa. Siðan veröur hinn
fatlaði aö leggja fram sjálfur
þaö sem á vantar og þaö er
i mörgum tilvikum illmögulegt
nú, jafnvel þótt gamall bill sé
fyrir hendi, sem eitthvað fæst
fyrir. Þaö skal tekiö fram aö
þarna eru hjálpartækin ekki
reiknuö meö, en allir vita aö
sjálfskipting, vökvastýri og afl-
hemlar eru dýrir hlutir. En inn-
kaup bifreiðarinnar er aöeins
fyrsti þáttur, siöan kemur
reksturinn.
Rekstur bifreiðar.
1 tryggingalöggjöfinni er aö
finna heimild um bilastyrk til
fatlaöra bifreiöastjóra, sem, aö
ööru jöfnu, miðast viö fólk i
starfi, en þó eru þar undantekn-
ingar, þar sem mjög fatlaöir
einstaklingar eiga i hlut. Bila-
styrkurinn nemur nú frá kr. 4000
kr. 7.500 á mánuöi og miöast viö
tekjur viökomandi. Þeir fátlaöir
einstaklingar, sem ekki hafa
starfsgetu, hafa engin tök á aö
eignast eða reka bifreiö. Þeir fá
aö vlsu sinn örorkulífeyri meö
ýmsum uppbótum, sem nógu
erfitt er aö láta endast til nauö-
þurfta, hvaö þá til þess aö reka
bifreiö. Rekstur bifreiöar er
kostnaöarsamari fyrir fatlaöa
en aöra. Til viöbótar viö útgjöld,
sem allir bifreiöaeigendur
veröa aö gjöra ráö fyrir, þá eru
aö auki ótrúlega mörg aukaút-
gjöld, sem fatlaöir verða fýrir i
þessu sambandi. Þaö getur allt-
af skeö, til dæmis, aö maöur
komi aö bil s&ium aö morgni
dags á leiö til vinnu og uppgötvi
aö hjólbaröi er sprunginn. Þetta
eru smámunir fyrir ófatlaöan
mann, sem hann getur lagfært á
nokkrum minútum. Hinn fatl-
aöi veröur aftur á móti aö kaupa
sér leigubifreið til vinnustaöar,
þvi aö ekki er hægt aö hlaupa I
næsta strætisvagn, og i
mörgum tilvikum þarf siöan aö
fá hjálp gegn greiöslu, til þess
aö skipta um hjólbaröa. Ef bif-
reiöin þarf aö fara á verkstæöi
til viögeröar, þá getur kostnaö-
ur viö leigubifreiöir oft oröiö
mikill. Hiö almenna viöhald bif-
reiðarinnar, svo sem þvottur,
bónun og ýmsar smáviögeröir,
er útilokaö aö margir hreyfi-
hamlaöir geti sjálfir innt af
hendi. Það væri fróölegt aö vita
hversu hlutf allslega miklu
hærri þau eru útgjöldin, sem
hreyfihamlaöir bifreiðaeigend-
ur verða að bera, BEINLINIS
VEGNA FOTLUNARINNAR.
Þetta er beinn aukaskattur, sem
skattayfirvöld ættu að taka full-
komlega tillit til. Við vitum að á
hinum Norðurlöndunum er allur
kostnaöur við rekstur bifreiöa
frádráttarbær frá skatti, en svo
er þvi miður ekki á Islandi. Hér
gilda engar reglur um slikt. Aö
vlsu er á einstaka stað tekið til-
lit til þessa aö einhverju leyti,
en viðast hvar ekki.
Úrbóta þörf
Aðalkröfur Sjálfsbjargar nú
um úrbætur I bifreiöamálum
fatlaöra eru þessar:
1. Af hinni árlegu úthlutun veröi
felld niöur aö fullu aö-
flutningsgjöld af bifreiöum til
þeirra öryrkja, sem ekki
komast feröa sinna án farar-
tækis og fái þeir jafnframt
endurveitingu á þriggja ára
fresti. Endurveiting til
annarra öryrkja veröi á fjög-
urra ára fresti.
2 öryrkjar hafi frjálst val bif-
reiðategunda.
3. Tryggingastofnun rikisins
veiti lifeyrisþegum, sem
njóta tekjutryggingar vaxta-
laus lán til bifreiöakaupa og
vextir af lánum til annarra
bótaþega veröi lækkaöir
verulega frá þvi sem nú er.
Lánin veröi aö minnsta kosti
helmingur af andvirði bif-
reiða i meöalveröflokki aö
frádreginni eftirgjöf.
4. Tryggingastofnun rikisins
veiti lifeyrisþegum, sem
njóta tekjutryggingar sér-
stakan styrk til reksturs eigin
bifreiöar og ábyrgist jafn-
framt sjálfsábyrgö bif-
reiöatrygginganna fyrir sömu
aöila.
5. Reksturskostnaöur og af-
skriftir bifreiöa veröi frá-
dráttarbær viö álagningu
tekjuútsvars og tekjuskatt.
6. öll þau hjálpartæki, sem fatl-
aðir þurfa aö nota i bifreiöum
sinum veröi greidd eins og
önnur nauösynleg hjálpar-
tæki, 70-100%, þar meö talin
sjálfskipting, vökvastýri, afl-
hemlar, talstöövar of fjar-
stýröur rafknúinn útbúnaöur,
til aö opna og loka bilskúrs-
huröum.
7. Þeir öryrkjar, sem þurfa á
ökukennslu aö halda vegna
atvinnu eöa endurhæfingar,
geti átt kost á ókeypis
kennslu.
lnútima þjóöfélagi er bifreiö-
in ekki lengur munaöur og fyrir
hreyfihamlaöa er hún ómiss-
andi. Viö veröum aö gjöra yfir-
völdum þaö fyllilega ljóst, að
bDlinnkemuristaöinn fyrir fæt-
ur hinna „heilbrigöu” og okkur
er nauöugur einn kostur, annaö-
hvort aö sitja heima og hafast
ekki aö, eöa þá hitt, aö hafa tök
á aöeiga og reka bifreiö, bæöi til
þessaö geta stundaö atvinnu og
veriö almennur þátttakandi i
lifinu. Skyldi nokkrum blandast
hugur um, hvor kosturinn muni
vera heilladrýgri fyrir samfél-
agið?
Áttræður í dag:
Hallfreður Guðmundsson
fyrrverandi hafnsögumaður á Akranesi