Alþýðublaðið - 10.08.1977, Qupperneq 4

4 STJÚRNMÁL/ FRÉTTIR
Miðvikudagur 10. ágúst 1977
sasr
(Jtgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Rekstur: Reykjaprent hf. Ritstjóri og ábyrgöarmaöur: Arni Gunnarsson.
Aðsetur ritstjórnar er i Siöumúla 11, simi 81866. Auglýsingadeild, Aiþýöuhúsinu Hverfisgötu 10 — simi
14906. Askriftarsimi 14900. Prentun: Rlaöaprent h.f. Askriftarverö: 1300 krónur á mánuöi og 70 krónur I
lausasölu.
Meira frelsi - minni hömlur
Áfengisböl er
djúpstæður og vanda-
samur sjúkdómur í
islenzku samfélagi. Eng-
inn getur lokað augunum
fyrir því. Áfengisbölið
hef ur lagt einstaklinga og
fjölskyldur i rúst, og oft
skilið eftir sár, sem
ógræðanleg eru.
Menn greinir hins
vegar á um leiðir til
urbóta. Hugmyndir
þeirra sem fylgjandi eru
algeru áfengisbanni hafa
reynzt ferleg mistök.
Áfengisbann, hvort
heldur hér heima, í
Bandaríkjum Norður-
Ameríku eða annars stað-
ar, urðu einasta lög sem
fæstir virtu og uppspretta
af brotahreyf ingar að
auki.
Þó svo enginn heilvita
maður afneiti áfengisböl-
inu og hrikalegum
afleiðingum þess, hefur
það samt margsinnis sýnt
sig að hömlur og bönn eru
ekki leiðintil úrbóta. Slíkt
einasta elur á eðlilegum
þráa í fólki, og visast elur
það einnig á lögbrotum.
Áf engislöggjöf ætti
þess vegna að verða
frjálslegri heldur en hún
er. Vínföng ætti að selja
víðar, samkvæmt þeirri
einföldu meginreglu, að
fólki er treystandi.
Einn matsölustaða í
Reykjavík hefur tekið
upp á þeirri nýbreytni að
selja létt vín með mat.
Samkvæmt kenningum
hörðustu hömlumanna
ættu matargestir að velta
út dauðadrukknir að
loknum slíkum máltíðum.
En það gerist einfaldlega
ekki. Umhverfið er
menningarlegt og fólki er
treyst. Það er allt og
sumt.
í Reykjavík er einungis
hægt að kaupa áfengi í
þremur ríkisreknum út-
sölum. Á föstudögum,
þegar f jölmargir fá laun
sín, og fjölmargir hafa
enn fremur í hyggju að
neyta áfengra drykkja,
er slík örtröð í þessum
útsölum, að helzt minnir
á fjárrétt á hausti. Fólk
beinlínis treður hvert á
öðru. Hins vegar er eðli-
legt að slík kaup fari
fram rétt fyrir helgar.
Fjölmargir vilja ekki,
vegna barna, vegna eigin
veikleika eða af öðrum
ástæðum, eiga vínföng
heima hjá sér. Slikt er
einkamál fólks. En þessi
örtröð á áfengisútsölun-
um er hneisa. Þar er
vissulega ekki við starfs-
fólk að sakast, það er
hreinlega ekki hægt að
ráða við að afgreiða
mannfjöldann með góðu
móti.
Það væri ekkert við það
að athuga að leyfa
verzlunum að selja
áfengi, með hóflegri
álagningu. Slikt yrði
auðvitað að fara eftir
ströngum reglum. Ríkis-
reknu áfengisútsölurnar
yrðu þá eins konar ^
heildarsölur þar sem fólk
gæti keypt þessa vöru, ef
það vill hana, fyrir lægra
verð. Ef það vill borga
eitthvað meira, og spara
sér sporin, þá á það að
geta farið inn í venjulega
verzlun, en sem uppfyllir
sett skilyrði. Sparað sér
tíma og óþægindi.
Frjálsræði og eðlileg
umgengni er alltaf til
bóta, í áfengismálum
sem öðrum efnum. Með
þessu er á engan hátt ver-
iðað gera lítið úr áfengis-
bölinu eða þeirri skelf-
ingu sem af því getur
hlotizt. Eins og svo víða
liggur leiðin til lífsins
samt ekki i gegn um
hömlur.
FREEPORT
Fjölmargir íslend-
ingar, sem hafa átt við
áfengisvandamál að etja,
hafa leitað til Freeport-
sjúkrahússins, sem er í
New York ríki í Banda-
rikjunum. Þar hefur tek-
izt heilbrigt samstarf
sem skilað hefur ótrúleg-
um árangri, eins og oft
hefur komið fram í
f jölmiðlum.
Joseph Pirro, forstöðu-
maður þessa sjúkrahúss
hefur komið í heimsókn
hingað til lands á vegum
ríkisstjórnar og flutt hér
fræðsluerindi. Er það
áreiðanlegt að þessi
sramskipti hafa þegar
haft mikil áhrif til bóta,
og eiga eftir að skila enn
meiri árangri.
Nútímalegri viðhorf
gagnvart hinu ægilega
áfengisböli eru aðriðjasér
til rúms, hér á landi og
annars staðar. Megin-
hugmyndin er sú að
ofneyzla áfengis sé
sjúkdómur, og eigi að fá
meðhöndlun í samræmi
við það. Upplýstari
viðhorf almennings,
meðhöndlun lækna
óeigingjarnt starf áhuga-
fólks, og fyrirbyggjandi
aðgerðir hvers konar
verður aldrei metið að
verðleikum.
En lausnin á þessum
vandamálum, eins og
flestum vandamálum
öðrum, felst samt i meiri
upplýsingu og ekki í
hömlum.
—VG.
ÚR YMSUM ÁTTUM
HLUTFALUÐ LÆKKAR STÖÐUGl
Lifur í sjóinn?
I siðasta tölublaði Sjávar-
frétta er fjallað nokkuð um lýs-
isvinnslu og þá erfiðleika sem
að slikri vinnslu steöja. Þar
kemur fram að þaö, sem virðist
einna helzt standa lýsisvinnsiu
fyrir þrifum, er sú staðreynd, að
sjómenn eru hættir aö hirða lif-
ur nema i undantekningartilvik-
um, enda er verðið sem fyrir
lifrina er greitt svo lágt, aö það
svarar engan veginn kostnaöi
þeim sem hirðingu er samfara.
Sama er um hrogn að segja, þótt
það sé annað mál.
Sá sem þetta skrifar getur
borið það af eigin reynslu, að
það hvarflar blátt áfram ekki að
sjómönnum á neta- eða trollbát-
um að hirða lifrina úr fiskinum
sem veiðast. Til þess er fyrir-
höfnin of mikil og réttlætist eng-
an veginn af verðinu, sem eru
ekki nema 21 króna fyrir kílóiö,
eöa langtum minna en fyrir
nokkra aðra sjávarafurö. Enda
segir bórarinn Guðbergsson út-
gerðarmaður i Garöi i þessu
sambandi:
„Verðið á lifrinni hefur veriö
svo lágt, aö það hefur ekki svar-
að kostnaði að hirða hana, og
jafnvel þegar gert er að fiskin-
um i landi hefur henni verið
hent. Við hirtum svolitiö af lifur
i vetur... en hins vegar er það
töluverð fyrirhöfn aö hiröa lifr-
ina og koma henni til lands,
þannig aö þetta verð greiðir
ekki þann kostnað, sem leggja
þarf i viö lifrarhirzluna.”
Þótt það kunni að virka sem
öfugmæli i þessu sambandi, þá
kemur það eigi að siöur fram i
þessu tölublaði Sjávarfrétta, aö
lýsismarkaður er sterkur er-
lendis og veðrið tiltölulega gott,
mun hærra en það var i fyrra.
Pétur Pétursson hjá Lýsi hf,
segir i þvi sambandi i viötali viö
Sjávarfréttir:
„Markaðurinn hefur verið
mjög sterkur að undanförnu, og
þá ekki sizt fyrir iðnaöarlýsið.
Það hefur hækkað mjög veru-
lega i verði á tiltölulega
skömmum tima og fást nú 560
dollarar fyrir tonnið (cif), en i
fyrra var verðið um 420 dollar-
ar. Markaðurinn fyrir þetta lýsi
er jafnnægjanlegur, en spurn-
ingin er fremur um verðið, —
það hefur verið sveiflukennt
eins og á öðrum sjávarafurð-
um... Hæsta verðið fæst fyrir
meöalalýsiðen þar er hins vegar
kostnaöur viö vinnsluna hæst-
ur....”
Framleiðsla lýsis scm hundraðshluta af afla
hcfur aldrci vcrið cins lítill og á árinu 1976, cn
þá komst framlciðslan niður fyrir 1% af afla.
Frá árinu 1961, hcfur þessi tala komist hæst í
3,86% áriö 1962, cn mesta lýsisframleiðslan var
árið 1964, cn þá voru framleidd samtals 10.270
lcstir. Aflamagn þorsks og ufsa og þorskalýsis-
framlciðsla hefur verið scm hcr scgir á ncfndu
tlmabili: Aflamagn þorsks Þorskaljsis- Lýal%
Kr og ufsa þús. fonn framleiðsla fonn af afla
1961 205,0 6.948 3,39
1962 189,5 7.311 3,86
1963 249,5 7.753 3,11
1964 302,5 10.270 3,40
1965 268,3 7.602 2,83
1966 252,4 6.457 2,56
1967 233,4 4.530 1,94
1968 272,7 4.575 1,68
1969 340,4 4.564 1.34
1970 372,2 5.403 1,45
1971 315,2 4.216 134
1972 288,6 4.666 1,62
1973 284,5 4.102 1,44
1974 3063 3.936 1,29
1975 326,7 3.939 1,20
1976 3383 3.300 0,98
Svona mikill
kostnaður?
í þessum orðum Péturs Pét-
urssonar kemur fram, að
heimsmarkaðsverð á lýsi er 560
dollarar fyrir tonnið, en þaö
jafngildir um það bil 110.880
krónum islenzkum, sem aftur
þýða um 110 krónur fyrir kilóið.
Þarna er býsna mikill munur á
markaðsverði og verði til sjó-
manna, sem samkvæmt þvi sem
aö framan er sagt frá 21 krónu
fyrir kilóið.
Hér er vissulega gefið upp
heimsmarkaðsverð þegar
kostnaður, trygging og farm-
gjöld hafa verið reiknuö inn i
dæmið og þau gjöld eru vissu-
lega óþekkt stærð i þessu dæmi.
Þó hlýtur manni að fyrirgefast,
þótt maður velti þvi fyrir sér,
hvort ekki væri hægt aö greiða
sjómönnum betra verö fyrir
lifrina, til þess að tryggja að
hún sé hirt. Ef markaðurinn er
góður og verðið fer hækkandi,
hvi þá ekki að nota sér þær að-
stæður til að tryggja hráefni?
Undarleg staðreynd
Undarleg staðreynd kemur
rauoar einnig fram i skrifum
Sjávarfré'tta um lýsisvinnsl-
una. Hún er sú, að i þeim togur-
um, sem keyptir hafa verið til
landsins undanfarin ár, skuttog-
urunum glæstu, er ekki gert ráð
fyrir hirðingu lifur. Þar eru
engir tankar til slikra hluta.
1 þessum gömlu góðu gufutog-
urum, sem endað hafa ævi sina i
brotajárni á Spáni og viöar und-
anfarin ár, var ævinlega gert
ráð fyrir lifrarhirðingu og
meira að segja sérstakir menn
um borð sem bræddu lifur,
bræðslumenn. Siðan var lýsinu
dælt i land þegar aö var komiö.
Þar voru verðmætin metin.
Ekki skal um það sagt hér,
hvort verðið á lýsinu eða lifrinni
gerir það að verkum að útgerð-
armenn sjú ekki akk i þvi aö
geyma hana um borð. Það er
ekki óliklegt. En hvaö sem þvi
liðurþá er hér vissulega um aft-
urför að ræöa og verðugt ihug-
unarefni, hvort ekki ætti aö
reyna að sporna þarna við.
Gera hirðingu lifrarinnar þann
tekjustofn fyrir sjómenn, að
þeir hætti að henda henni fyrir
borð með slóginu en hirði hana
þess i stað.
—hm