Alþýðublaðið - 10.08.1977, Síða 6

Miðvikudagur 10. ágúst 1977
alþýðu-
blaoió
Miðvikudagur 10. ágúst 1977
7
„Alagning á létt vín
alltaf verið minni”
— segir Svava Bernhöft hjá ÁTVR
BRENNIVIN ER
Siöasta hakkan áfengis og tó-
baks var frá og meö mánudeg-
inum25.júli 's.l., eins og flestir
eflaust muna. Hækka&i þá þessi
varningur lim 15—33%, en
hækkunin var söguleg fyrir þær
sakir, aö nú hækkuöu léttvin
ekki i veröi, en vinsælasta teg-
undin í „Rlkinu” þessa dagana,
Kláraviniö, var hækkaö mest
eöa um 33%.Eru stjórnvöld þar
meö aö stiga skref i þá átt aö
beina áfengisneyzlunni yfir á
léttari vintegundir. En hefur
þaö gerzt áöur viö áfengishækk-
un, aö létt vin hækki ekki eöa
hlutfallslega minna á sama
tima og sterk vin hækka? Þessa
spurningu bárum viö undir
Svövu Bernhöft, deildarstjóra
hjá Afengis- og tóbaksverzlun
rikisins.
Mig minnir aö eitthvaö
þessu li.kt hafi veriö gert einu
sinni fyrir mörgum árum, alla
vega hefur þaö ekki gerzt nú á
allra siöustu árum. Stefnan
hefur vissulega alltaf veriö sú
hjá stjórnvöldum aö hafa létt
vin hlutfallslega ódýrari.
Alagning á létt vin er t.d. mun
minni en á þau sterku. Siöasta
hækkun breikkaöi hins vegar
enn biliö á milli sterkra og
léttra drykkja.
Svava Bernhöft
— Er þá ef til villhægt aö taia
um aö opinber .. stefna sé sú aö
breikka enn þetta bil, f þvi skyni
að beina neyzlu yfir i léttu
drykkina?
— Ja, ég veit ekki hvaö skal
segja um þaö, en stundum finnst
mér aö fremur sé hægt aö tala
um stefnuleysi i áfengismálum
yfirleitt en einhverja ákveðna .
stefnu. En ég vona aö nú sé aö
mótast ákveöin stefna i málun-
um. Hitt er svo annaö mál, aö ef
siöasta veröákvöröun veröur til
þess aö fólk snýr sér að léttum
vinum i miklum mæli, þá sé ég
ekki hvernig stjórnvöld ætla sér
aö ná innþeim hagnaöi af áfeng-
issölu sem 'gert er ráö fyrir.
Alagning á léttu vinin er mun
minni, eins og ég tók fram hér á
undan, og þvi rennur hlutfalls-
lega minna af útsöluveröi léttra
drykkja til rlkissjóös, en af
veröi þeirra sterku.
„Engin umsókn úr Reykja-
vík nýlega”
um hefur ekki fjölgað undanfar-
in ár. Eg man ekki eftir neinni
umsókn úr Reykjavik nýlega,
eneinstaka umsókn hefur borizt
utan af landi.
77
7?
BEZTI MATUR.
Vangaveltur um létt vín, sterk vín og vfnveitingar
Brennivinsmenning-
in á íslandi hefurlöng-
um orðið tilefni til
vangaveltna og skoð-
anaskipta — jafnvel
harðvitugra deilna.
Menn rifast um bjór,
um verðlagningu á-
fengis, um leiðir til að
berjast gegn Bakkusi
kóngi og fleira og
fleira.
Brennivinið hefur
sett mark sitt á þjóðlif-
ið ansi lengi og verður
þvi væntanlega áfram
tilefni skoðanaskipta
og deilna. Margt hefur
þóbreytzt i timans rás
og einnig umgengnis-
venjur við brennivinið.
í annálum er brennivin
oft tengt kaupstaðar-
ferðum bænda, prest-
um og sýslumönnun .
Bændur kiktu gjarnan i
glas i kaupstaðarferð-
um og þótti enginn lýti
að þvi að drekka sig
fulla. Sumir kaupmenn
höfðu og þann sið að
fylla bændur með
staupagjöfum til þess
að eiga hægara með að
hafa af þeim á eftir.
„Var ekki trútt um að
hallaðist á sumum
drógunum á heimleið-
inni”, segir i gamalli
skruddu.
En nú er öldin önnur.
Brennivinið er ekki
tengt einum þjóðfé-
lagshópi/— stétt frem-
ur en öðrum: prestar
og sýslumenn skera sig
ekki úr fjöldanum og
Sambandið fær sina ull
og mjólk frá bændum
án þess að göróttir
drykkir spili þar inn i,
að þvi bezt er vitað.
En nóg um það. Hér
er ekki ætlunin að
koma með burðugt inn-
legg i umræðuna um
brenniyinsmálin, en
tilefnið að þessari sam-
antekt var það, að okk-
ur á ritsjórn datt i hug
að kanna hver reynsla
hafi verið af sölu létts
vins með mat á mat-
sölustað einum i
Reykjavik. I framhaldi
af þvi spunnust svo
ýmsar vangaveltur um
stefnu i áfengismálum.
Siðasta ákvörðun yfir-
valda um verðlagningu
áfengis var einnig til-
efni vangaveltna, en
þar var stigið skref af
hálfu hins opinbera i þá
átt að breikka bilið á
milli léttra og sterkra
vina. Er þetta rétta
leiðin?, spurðum við
nokkra aðila. Að lokum
var svo velt dálitið
vöngum yfir veitingu
vinveitingaleyfa til
veitingahúsa. Spurn-
ingum um það hvaða
skilyrði þarf veitinga-
hús að uppfylla til að fá
slikt leyfi, hver veitir
það, o.s.frv., beindum
við til fulltrúa rikis-
valdsins og fleiri aðila.
77 71
„Leiðarvísir um hvernig
bæta má „vínmenninguna
— Rætt við talsmenn Hótels Esju um vínveitingar á
Esjubergi
Steindór ólafsson, aö-
stoðarhótelstjóri á Hótel Esju,
og Sveinn Sæmundsson, blaða-
fulltrúi Flugleiða: Hver er
reynslan af þvi að selja létt
vfn með mat á Esjubergi. Hata
skapast einhver vandamál
vegna þessa?
— Okkur er óhætt að fullyröa
að reynslan af þessu fyrirkomu-
lagi sé sérlega góð og það hafa
bókstaflega aldrei skapazt
vandamál vegna þessa og eng-
inn hefur heldur fett fingur út i
þaö. Við höfum aldrei auglýst
sérstaklega aö hér megi kaupa
létt vin meö mat, af þeirri ein-
földu ástæöu að þaö er bannaö,
en nú orðiö er þetta trúlega all-
þekkt, a.m.k. i Reykjavik og á
þetta er litið sem einn lið i þjón-
ustunni á Hótel Esju.
— Hve lengi hefur þetta fyrir-
komulag verið við lýði?
— Esjuberg var opnað i októ-
ber 1975 og staðurinn er þvi tæp-
lega tveggja ára, en áður var
kaffiteria upp á 9. hæð, svoköll-
uð „restaurant—teria”, með
bar við hliðina. Þar var hægt að
fá vin með mat og mæltist vel
fyrir. Má þvi segja að sala léttra
vina á Esjubergi hafi verið rök-
rétt framhald af fyrirkomulag-
inu á 9. hæðinni, enda sköpuð-
ust aldrei vandræði af þvf.''
— Þurftuð þið að sækja sér-
staklega um leyfi fyrir vinsölu á
Esjubergi?
Nei, Hótel Esja hefur vfn-
veitingaleyfi og það nær yfir
sviðeins og þetta, en við höfðum
auðvitað samráð við viðkom-
andi yfirvöld i upphafi.
Sveinn Sæmundsson, blaðafulltrúi, t.v. og Steindór ólafsson, aðstoöarhótelstjóri Hótel Esju. (Mynd:
ATA)
— Þær raddir heyrðust sem
sögðu, þegar Esjuberg byrjaði,
að þessi staður myndi vcrða
hinn mesti sukkstaður bætast
þar meö við sem ,einn neikvæður
póstur i „vinmenningu” íslend-
inga. Má skilja það svo, að
þetta hafi á engan hátt ræzt?
Nei, við viljum jafnvel
ganga svo langt að segja, að
þessi staður sé .jafnvel mæli-
stika á það hvernig veitingahús
eiga að vera og reynslan hér
gæti verið leiðarvisir um hvern-
ig bæta má „vinmenninguna”
hér á landi. Þaðhefur gefið góða
raun á Norðurlöndum að ýta
undir breytingu á neyzluvenjum
á áfengi með opinberum að-
gerðum, þ.e. að beina neyzlunni
frá brenndum drykkjum yfir i
þá veiku. Nú virðist loks sem
þessi stefna sé að vinna land á
tslandi og þvi ber að hæla hinu
opinbera fyrir þá stefnu, sem
tekin var upp við siðustu hækk-
um á áfengi, að halda verði
léttra vina óbreyttu. Við höfum
ótvirætt orðið varir við breyt-
ingu á neyzluvenjum nú þegar,
og sérstaklega virðist áberandi
hve ungt fólk virðist margt hafa
snúið sér að léttum vinum.
Þetta hlýtur að vera jákvæð
þróun.
segir formaður matsnefndar
veitingahúsa
A öðrum stað i opnunni er birt
stutt spjall við tvo talsmenn
Hótels Esju i Reykjavik, þar
sem þeir gera grein fyrir
reynslunni af veitingum léttra
vina með mat á matstofunni
Esjubergi siðastliðin tæp tvö ár.
Þar sem reynslan af þessu fyr-
irkomulagi virðist I alla staði
góð, vaknar sú spurning hvort
fleiri veitingahús hafi tekið mið
af þessu og sótt um leyfi til veit-
inga léttra vina með mat. En
hvað þarf til að fá slíkt leyfi,
hver fjallar um leyfisbeiðnina l
o.s.frv.?
Samkvæmt lögum getur
dómsmálaráðherra veitt veit-
ingahúsum i kaupstööum, þar
sem áfengisútsala er, vinveit-
ingaleyfi, ef þeim skilyrðum er
fullnægt, að veitingahúsið hafi á
boðstólum mat og fjölbreytta ó-
áfenga drykki við hóflegu verði
(!), og að veitingahúsið sé 1.
flokks, að þvi er snertir húsa-
kynni, veitingar og þjónustu.
Aður en veitingaleyfi er veitt,
skal leita umsagnar bæjar-
stjórnar og áfengisvarnanefnd-
ar i viðkomandi kaupstað.
Matsnefnd veitinga-
húsa
Sérstök nefnd — „matsnefnd
veitingahúsa — hefur m.a. á
starfsskrá sinni að fjalla um
umsóknir um vinveitingaleyfi.
Dómsmálaráðherra skipar
nefndina og i henni eiga nú sæti
Þórhallur Halldórsson, heil-
brigðisfulltrúi, Eirikur Pálsson,
forstöðumaður Sólvangs i Hafn-
arfirði (fulltrúi bindindissam-
takanna) og "Eúðvik Hjálm-
týsson, forstoöumaour Ferða-
málaráðs (fulltrúi veitinga-
húsaeigenda)
Við lögðum þá spurningu fvrir
formann matsnefndarinnar
Þórhall Halldórsson, hvort mik-
ið væri um að sótt væri um vin-
veitingaleyfi og þá sérstaklega
hvort einhverjar matstofur hafi
leitað heimildar til veitinga
léttra vina meö mat.
Okkar hlutverk er einung-
is að veita umsögn um umsókn-
ir, en dómsmálaráðherra hefur
ákvörðunarvaldið i sinum hönd-
um. Við erum auk þess aðeins
einn af fleiri umsagnaraðilum.
Viökomandi bæjarstjórn legg-
ur fram álit sitt og einnig áfeng-
isvarnarnefndir. Þessir um-
sagnaraðilar eru algerlega ó-
háðir hver öðrum. Reynslan
hefursýnt,aðef t.d. bæjarstjórn
i viðkomandi bæ segir nei við
umsókn um vinveitingaleyfi,
þá segir dómsmálaráðuneyti
lika nei. Hins vegar hefur komið
fyrir að dómsmálaráðherra hef-
ur neitað um leyfi, .þegar við
höfum ekki séð ástæðu fyrir
synjun leyfis.
Varðandi spurninguna um
sölu léttra vina, þá skal tekið
fram að þeð eru ekki til sérstök
leyfi fyrir létt vin og önnur fyrir
sterk vin — með öðrum orðum
að vinveitingaleyfi eru ekki
flokkuð að neinu leyti. Um þetta
ákveðna dæmi sem þú nefnir
(þ.e. Esjuberg — ath.s. ARH),
er ekki undantekning frá meg-
inreglurt, þar sem hóteliö hefur
vinveitingaleyfi og getur þvi á
grundvelli þess selt létt vin i
matsalnum.
Ef einhverjir ætla að sækja
um leyfi til hliðstæðrar veit-
ingasölu, þá verða þeir að sækja
um vinveitingaleyfi og umsókn-
„Ráðherrann ekki skyldur
til að veita leyfi”
— segir Baldur Möller ráðuneytisstjóri
„Eðlilegt að sterkir drykkir séu
segir Ólafur Haukur Árnason áfengisvarnaráðunautur
dýrari"
Þrátt fyrir að dómsmála-
ráðherrann hafi lögum sam-
kvæmt siðasta orðið, þá hefur
matsnefnd veitingahúsa rikt
vald og fram hjá henni verður
aldrei gengið, sagði Baldur
Möller, ráðuneytisstjóri i dóms-
málaráðuneyti.
— Þegar umsóknir um vin-
veitingaleyfi berast, eru könnuð
viðhorf nefndarinnar og fleiri
aðila sem kemur málið við og
það hefúr oft komið fyrir að ekkii
hafi verið fallizt á umsóknir.
— En samkvæmt iögum er
ansi „rúm” skiigreining á þvi
hvaða veitingahús uppfylla skil-
yrði til vinveitinga og hún gæti
átt við ótal margar venjulegar
matstofur: „veitingahúsið hafi
á boðstólum mat og fjölbreytta
óáfenga drykki við hóflegu
verði, og veitingahúsið sé 1.
flokks, að þvi er snertir húsa-
kynni, veitingar og þjónustu”.
Hvað er um þetta að segja?
— Já, en þrátt fyrir að lýsing-
in geti átt við marga staði, þá
þýðir það ekki að þeir hafi sjálf-
krafa rétt t.d. á vmveitinga-
leyfi. Fleiri koma viö sögu þeg-
ar það er veitt, eins og ég benti á
áðan. Annað mikilvægt atriði
er, að lögin segja aöeins aö
Áfengisvarnaráð fer með yf-
irstjórn allra áfengisvarna i
landinu. 1 28. gr. áfengislaga
segir m.a., að umsagnir áfeng-
isvarnaráðs skuli jafnan leita,
áður en reglugerðir samkvæmt
áfengislögum feru settar. Alits
þess skuli einnig leita varðandi
verðlagningu áfengis. Við leit-
uðum álits ólafs Hauks Arna-
sonar, áfengisvarnaráðunauts,
á siöustu verðhækkun áfengis og
verðlagsmálum áfengis yfir-
leitt. Við erum vissulega sam-
þykkir siðustu aðgerðum. Okk-
ur finnst eðlilegt aö sterkir
drykkir séu dýrari en þeir veik-
ari. Við höfum hins vegar alltaf
talið eðlilegast aö verðleggja
áfengi i samræmi við styrk-
leika, þannig að 1 litri af hreinu
alkóhóli kosti alltaf jafn mikið,
hvortsem um eraö ræöa létt vin
eða sterk. Núer vin t.d. verðlagt
eftir bragði og merkjum, auk
styrkleika.
— Hvernig myndi áfengis-
Baldur Möller, ráðuneytisstjóri I dómsmálaráöuneyti
dómsmálaráðherrann geti veitt
leyfi til vinveitinga. Það hvilir-
alls engin skylda á ráðherran-i
um að veita leyfi þó að einhverj-
ir telji veitingastað sinn upp-
fylla skilyrði laga.
Myndir og texti:
Atli Rúnar Halldórsson
t veitingasalnum á Esjubergi. Fremst á myndinni má sjá hjólvagn með „veigunum Ijúfu”.
ATA)
( Mynd:
verð i dag breytast ef þessi
regla yrði tekin upp?
— Það get ég ekki sagt ná-
kvæmlega til um, enda höfum
við ekki kannaö það sérstak-
lega. Trúlegast er þó að megin-
breytingin yrði sú, að innlent á-
fengi hækkaði til samræmis við
erlendartegundiraf sama styrk-
leika.
— TEn hvað með verðiagsmál-
in yfirleitt, er áfengi ódýrara nú
en fyrir nokkrum árum?
Áf en giska upm átturinn
hefur aukizt
Já, það er óhætt að full-
yrða að áfengi hefur ekki hækk-
aö I samræmi viö margar vörur,
sem við þúrfum til daglegs
framfæris, til dæmis hefur kaffi
hækkað margfalt á við áfengi
siðustu 10 ár, fiskverð einnig, og
svo mætti telja áfram. Ef verð á
áfengi ætti að vera hliðstætt þvi
sem það var samanborið viö
ýmsar neyzluvörur fyrir 10 ár-
um, þá þyrfti þaö að hækka um
helming. Mörgum fannst sið-
asta áfengishækkun mikil, en sé
málið skoðað betur, þá sést aö
„kaupmáttur áfengis” er jafn-
vel meiri núen var fyrir hækkun
kaups og áfengis. Við viljum
ganga mun lengra i hækkunum
og bendum meðal annars á er-
lenda reynslu, sem sýnir, aö
einfaldasta leiðin til aö spoma
við ofdrykkju er aö hafa áfeng-
isverö hátt.
En telur þú að sú stefna að
lækka hlutfallslega verö á létt-
um vinum muni breyta neyzlu-
venjum á áfengi á tslandi eða
jafnvel draga úr heildarneyzlu?
— Það er auðvitað of
snemmmt að segja fyrir um
hvort þetta hefur afgerandi
breytingar i för með sér. Hitt er
vist, að þaö hefur sýnt sig vera
erfitt að breyta neyzluvenjum
ákveðins hóps að nokkru marki.
Neyzluvenjur á áfengi jafnt sem
mörgu öðru verða smám saman
„alþjóðlegar”. Viö miðum okk-
ar starf alfarið við að dregið
verði úr heildarneyzlunni. Er-
lendar rannsóknir sýna að þeg-
ar heildarneyzlan eykst um
helming, þá fjórfaldast
skaðinn af völdum áfengisins.
Akveðin fylgni er þvi á milli
neyzlu og skaða og viö viljum
minnka neyzluna. Hvort siðustu
aðgerðir stjórnvalda verða til
að ýta undirminnkun neyzlu yf-
irleitt er of snemmt að segja.
Að lokum : samkvæmt lög-
um ber að leita álits Afengis-
varnaráös um áfengishækkanir.
Sendið þið stjónvöldum beinar
tillögur um verðlagningu eða
fáið þið tillögur til umsagnar?
— Þaö er rétt, aö fjármála-
ráðuneytið sendir okkur alltaf
til umsagnar tillögur um áfeng-
isverð og yfirleitt er umsögnin á
þá leið aö hækkunin skuli vera
meiri en gert er ráð fyrir. Þetta
er þó stundum meira formlegt
atriöi að hafa samband við okk-
ur, þvi fjármálaráðuneytinu er
fullkunnugt um hug okkar til
þessara mála. Við látum heyra
frá okkur alltaf öðru hver ju um
ýmis mál er varða áfengi,m.a.
verðlagninguna, og almenning-
ur kynnist viðhorfum o!kkar
gegnum fjölmiðla.