Alþýðublaðið - 16.02.1978, Blaðsíða 6

6
Fimmtudagur 16. febrúar 1978Ma^«
Frá verksmiöju fsienzka járnblendifélagsins á Grundartanga
Ábótasöm stóridja, eda
gagnslaust risaeðlubákn?
Tuttugu og fimm milljardar króna undir í einu vedmáli
Jámklætt stálgrindar-
bákn, sem umlykur,
meðal annars, ginn-
ungagap nógu mikið til
að rúma heilan oliutank
af Grandanum, verk-
stæðishús, einnig stál-
grind, á stærð við
Háskólabió, mörg
hundruð metra löng
færibönd, yfirbyggð
húsum sem vera eiga
manngeng, reyk-
hreinsunarhús og reyk-
kælingarkerfi, sem
undir þarf margra
mannhæða háa sökkla,
einkahöfn sem sinnt
getur stórum flutninga-
skipum og hráefna-
geymsla að flatarmáli á
við tvö Háskólabió eða
svo. Járn, stál og stein-
steypa fyrir milljarða.
Vinnuafl hundraða
manna um nokkurra ára
skeið. Og loks loforð um
kaup á raforku, sem
þarf að bætast i reiðufé,
ef ekki verður af.
An nokkurs vafa er
þetta stórkostlegasta
undirlag sem nokkru
sinni hefur þekkst i einu
veðmáli hérlendis.
Veðmálið er að sjálf-
sögðu þegar skjalfest,
frá þvi verður ekki
horfið, en ástæða er þó
til að muna eðli þess. Við
höfum lagt undir tuttugu
og fimm milljarða
króna, eða svo. Þriðjung
fjárlaga okkar. Og
veðmálið stendur um
það hvort við erum að
byggja á Grundartanga
i Hvalfirði ábata sama
stóriðju, eða gagnslausa
risaeðlu.
Verum jákvæð
Þann þriðja mai árið 1977 voru
samþykkt á Alþingi Islendinga
lög um járnblendiverksmiðju i
Hvalfirði. Meö þeim var veðmáliö
staðfest og skjalfest.
Gengið hefur verið frá efnis-
kaupum til byggingarinnar,
byggingin sjálf er nokkuð langt
komin, þannig að á fyrsta fjórð-
ungi næsta árs fáum við fyrsta '
smekkinn af þvi hvort féð er
ávaxtað eða glataö. Milljarðarnir
tuttugu og fimm eru að meiri-
hluta til, fimmtiu og fimm af
hundraði, frá islenska rikinu
komnir. Að öðru leyti frá norska
stórfyrirtækinu Elkem Spieger-
verket a/s, sem hljóp i skarðið,'
þegar bandariska fyrirtækið
Union Carbide Corporation
sveikst undan merkjum. Enda er
það mun betra að hleypa inn i
landiðfjármagnifrá vinumokkar
og frændum, heldur en frá
ameriskum auðvaldsseggjum,
þótt svo þeir hinir sömu grisir eigi
ofurlitla aðild að téðu Norsara-
fyrirtæki. Það er litil aðild og
fjarlæg. Karbitsmenn eiga sumsé
i fyrirtæki sem á i Elkem Spiger-
verket a/s nokkurn hlut. Eigin-
lega engin tengsl.
Þviber okkur að bera jákvæðan
hug til stálgrindanna og silóanna
og færibandanna, sem þarna ætla
máske að mala okkur gull, máske
að koma fjármunum i lóg, máske
ekki aö gera neitt, til eða frá. Svo
segir hann Jón járnblendifor-
stjóri i það minnsta. „Hér verður
ekki aftur sniiið.Hvort sem það er
rétt eða rangt aö reisa hér verk-
smiðju, verður þessu ekki hætt tir
þvi sem komið er. Þvi veröur að
fjalla jákvætt um málið.”
Hér skal hins vegar tekinn sá
kostur að fjalla sem minnst um
það. Einfaldlega þar sem ekki er
um neitt aö fjalla að sinni. Viö
gerum bara eins og Jón og hinir
forstjórarnir, yppum öxlum og
segjum með spekingslegum
forlagatrúarsvip: „Það kemur i
ljós, væni minn, það kemur i
ljós”.
Einhvernveginn hljómar þaö
samt svipað og ,,þú færð að vita
pað þegar þú verður stór.” ’
Vandamálið er aöeins það að
islenska þjóöin verður aldrei stór
og þvi fær hún aldrei að
skyggnast i þankahirslur stór-
mennanna, sem skammta henni
mat á tindiskum og veðja millj-
örðum um leiö.
Að skoða
skessubyggð
En hvaö um það. Blaða-
mönnum var i siðustu viku boðið
að skoða skessubyggðina á
Grundartanga. Þar sem
maðurinn er maur, stærstu jarö-
vinnslutæki og byggingarkranar
leikföng. Þvi er ekki að neita að
þar getur að lita áhrifamiklar
byggingar, með öllum þessum
stálstoðum og ginnungagöpum.
Ahrifamiklar, en ekki ógrivekj-
andi — i það minnsta ekki enn
sem komið er. Ef til vill stafar
manninum ógn af þessari iðju
sem stóriðja nefnist, en á Grund-
artanga hafa framkvæmdir yfir
sér hlutlausan blæ, líflausan og
gráan, sem gerir hvunndagslegan
blæ.
Þvi er betra að láta flæðirit
járnblendimanna og fáeinar
myndir sem sendimanni Alþýðu-
blaðsins tókst að koma á filmu
skýra, heldur en hafa þar mörg
orð um.
Fyrst flæðiritið
Flæðirit það, sem hér fylgir,
skýrir vinnslu kisiljárns í verk-
smiðjunni á Grundartanga, það
er ferli hráefnis frá skipi til skips,
ef svo má segja.
Eins og sjá má er hráefni fyrst
skipað uppúr skipum, sem liggja
við einkahöfnina góðu. Þaðan fer
það eftir færiböndum upp i hrá-
efnageymslu, sundurhólfaöa, svo
ekki renni allt saman of fljótt. Úr
hráefnageymslu fer hráefnið i
hráefnahreinsun, þar sem geypi-
legt magn vatns verður notað til
aö skola það. Siðan fer þaö i
blöndun, þarsem hæfiiegt jafn-
vægi næst fram milli einstakra
efna og svo i bræðsluofninn. Þar
er hjarta verksmiðjunnar. Tvö
þúsund gráðu heitt helviti, sem
gæti bæði reykt og steikt mann-
mauranaervinna við það. Þar er
svo brætt og brallað, þar til kisil-
járn verður Ur. Þegar svo járnið
er Ur helju heimt fer það i mölun,
en er að sjálfsögðu kælt fyrst. Úr
mölun fer það i pökkun að nokkru
leyti, en þó mikið til i siló, til
geymslu, þar til þvi er skipað út i
skip viö einkahöfnina góðu, og
kemst á markað.
Svona standa vonir til að þetta
fari fram. Nokkuð mun vist að
allt verður þaö mögulegt og allt
verður það gert, nema hvað
nokkur óvissa rikir um siðasta
þáttinn. Það er að framleiöslan
komist á markað. Hins vegar láta
afkomendur vikinga sér ekki
vaxa slikt litilræði i augum. Við
gætum ef til vill hafið vigaferðir
að nýju, i öfugum stil, eða út-
hverfum, það vill segja til þess að
neyða framleiðslu okkar upp á
arma annarra þjóöa, i stað þess
að neyða þær til að láta sina
framleiðslu af hendi við okkur.
Öðinn einn veit hversu stór og
ábatasamur atvinnuvegur slikt
gæti orðið okkur.
Nú, þetta eralltsaman fremur
einfalt, ekki svo? Nei, það er ekki
einfalt. Hins vegar þýðir ekki
fyrir þann er þetta skrifar að
reyna að siy:lja annað en barna-
skólaútgáfuna og þvikemur hann
ekki öðru á framfæri.
Aðgát skal höfð
Einhvers staöar segir að aðgát
skuli höfð i nærveru sálar. Er það
góð regla. Einkum þegar tekið er
tillit til framkvæmda á borð við
Grundartangaævintýrið. Þar er
þess ekki gætt að hafa aðgát i
nærveruþjóöarsálar. Auk þess að
umgengni við þjóöarpyngjuna er
ákaflega ódönnuö, svo ekki sé
meira sagt.
Að vera jákvæður er sjálfsagt.
Gagnvart því sem jákvætt er.
Jafnvel gagnvart þvi sem er nei-
kvætt, en ekki veröur forðast.
Hins vegar má ekki gleyma þvi
að framtiöin getur borið i skauti
sér ákvarðanir um nýja Grundar-
tanga, alveg eins og nýjar
Kröflur. Þess vegna megum viö
ekki i jákvæðri hugsun okkar
kæfa með öllu vitund okkar um
það hvað er rétt ogsatt i þessutil-
viki.
Grundartangaverksmiöjan er
torfæruævintýri. Hún er neikvæö
á flestar hliðar. Þaö var rangt að
hefja byggingu hennar og I ósam-
ræmi við efnahag okkar. Viö
verðum aö muna neikvætt eðli
þessa tröllaveðmáls, þannig aö
blessuð stórmennin nái ekki að
plata okkur aftur. Hvað sem öllu
öðru liður.
Látum svo þessu röfli lokið. Að
sinni i það minnsta. Jón og kump-
ánar hans halda sinu striki i um-
boði þeirra sem við höfum gefiö
umboð til að fara meö sameigin-
lega fjármuni okkar.