Mosfellsblaðið - 01.12.2000, Blaðsíða 12
Kirkjumar okkar á liðnum öldum
Brot úr sög« bæjar
Á aðventu, þegar dagamir eru stuttir og helg
jól að koma, er við hæfí að láta hugann reika
til liðinna alda og rifja upp kirkjusögu
"^Mosfellsbæjar og hins
forna Mosfellshrepps.
Kirkjumar voru ekki bara
miðstöðvar trúarlífs heldur
alhliða menningarmiðstöð-
var í gamla samfélaginu
nánast samkomuhús.
Sveitir landsins einken-
ndust af dreifbýli og kirk-
jan var einn fárra staða þar sem fólk kom
saman.
Landnámsmenn vom flestir heiðnir en margir
þeirra sem komu frá írlandi og Suðureyjum
voru kristinnar trúar. Einn þeirra var Örlygur
Hrappsson sem nam land á Kjalamesi og bjó
á Esjubergi. Þar reisti hann fyrstu kirkjuna
sem byggð var í landinu, löngu áður en krist-
ni var lögtekin á Þingvöllum. Árið 1981
hugðust þrír menn á vegum Þjóðminjasafns
Islands grafa á Esjubergi og leita kirkjunnar.
Þegar til kom reyndist grjótskriða ein mikil
hafa mnnið úr fjallinu og yfir staðinn þar sem
sennilegast var talið að kirkjan hefði staðið.
Fornleifafræðingamir hættu þá við gröft sinn
en tilvist kirkjunnar er ekki dregin í efa.
Frá því kristni var lögtekin á íslandi til 1550
tilheyrðu landsmenn rómversk-kaþólskri
kirkjuskipan. Á þeim tíma skiptust kirkjur í
alkirkjur, hálfkirkjur og bænhús. Þá var
Mosfellshreppur mun stærri en seinna varð
og kirkjumar í umdæminu vom alls fimm.
Ein var á Varmá, önnur á Mosfelli, sú þriðja
niður við Sundin blá að Gufunesi og loks bæn-
hús á Syðri-Reykjum og Lágafelli.
Mosfellskirkja fyrsta kirkjan í sveitinni
Kirkju að Mosfelli er fyrst getið í Egils sögu
og Sturlungu og fyrsti nefndi presturinn þar
var Skafti Þórarinsson. Líklegast var
Mosfellskirkja fyrsta kirkjan í sveitinni. Hún
stóð í öndverðu undir Mosfelli þar sem nú
heitir Hrísbrú en eftir að skriða hljóp á túnið á
12. öld var hún flutt lengra inn með fjallinu að
Mosfelli. Tilvist kirkna þar á staðnum í
aldanna rás var slitrótt og árið 1888 var kirk-
jan lögð niður og rifin. Lengi eftir það var
engin kirkja á Mosfelli en á sjöunda áratug
20. aldar var þar loks reist ný kirkja sem vígð
var 4. apríl 1965. Hún var byggð fyrir
peninga sem Stefán Þorláksson lét eftir sig
og hafði mælt svo fyrir um í erfðaskrá að nota
ætti til að reisa nýja kirkju á Mosfelli. Um
sögu kirkjunnar frá öndverðu má lesa í
Innansveitarkróniku Halldórs Laxness. Er
frásögn hans einkar skemmtileg og þeir sem
ekki hafa lesið bókina ættu að gera það við
fyrsta tækifæri.
Kirkja að Varmá
Elstu heimildir um Varmárkirkju eru frá
ofanverðri 14. öld en líklega hefúr kirkja risið
þar lljótlega í kjölfar kristnitöku. Vegna
fyrirhugaðrar skólabyggingar nærri hól
einum í túni hins foma Varmárbæjar þar sem
kirkjan var talin hafa staðið og ekki einsýnt
hvort hann mundi sleppa óskaddaður undan
þeim framkvæmdum var ákveðið að fá fom-
leifafræðinga til þess að grafa í hólinn sumar-
ið 1968. Við uppgröftin komu þrjár tóftir í
ljós og sú neðsta var kirkjan. Undirstöður
vom mjög vandaðar og hún hefur verið úr
torfi og grjóti en þiljuð að innan og með tim-
burgólfi. Timburstafn hefur verið á vesturhlið.
Mannabein fúndust sem sýnir að gröftur
hefúr verið að þessari kirkju. Eftir siðbót 16.
aldar fækkaði kirkjum í landinu, bænhúsin
lögðust t.d. öll af. Varmárkirkja var ein þeir-
ra kirkna sem lögð var niður og gerðist það á
seinni hluta 16. aldar, líklegast á tímabilinu
1553-1584. Var hún þá eign
Viðeyjarklausturs og má því rekja örlög hen-
nar til þess að klaustrið var lagt af.
Árið 1774 var gefin út konungsskipun um að
sameina Mosfells- og Gufunessóknir og setja
kirkju að Lágafelli. Tilskipunin var afturköl-
luð en rúmum hundrað ámm seinna, 1886,
tóku yfirvöld landsins þá ákvörðun að hrinda
þessari gömlu hugmynd í framkvæmd til
þess að spara peninga. Gufunes hafði þá um
tíma verið annexía. Kirkjan þar var lögð niður
áðumefnt ár og Mosfellskirkja tveimur árum
seinna. Lágafellskirkja var reist á árunum
1888-1889 og prestsetrið fært þangað
niðureftir. Var kirkjan vígð 24. febrúar og öll
ár síðan hafa messur verið sungnar þar, nú
bráðum í 112 ár. íbúar sóknarinnar vom fyrs-
ta árið 403 en þeir eru nú um 6000. Vegna
fólksfjölgunar hefur kirkjan verið stækkuð en
hún er samt fyrir löngu orðin of lítil. Því er
ráðgert að byggja nýja kirkju í framtíðinni á
svæðinu þar sem leikhús bæjarins er nú.
Friðrik G. Olgeirsson sagnfræðingur
Ósfcum þjónustustöðinni í ‘Mosfeíís6æ
inniíega tií hamingju með
viðufenninguna
Yfirlýsing
Mynd þessi sem Gylfi Guðjónsson tók fyrir fáum árum skömmu fyrir jól
var ætluð sem almennt fréttaefni, en ekki til auglýsinga. Nú fyrir skömmu
óskaði atvinnu- og ferðamálafulltrúi Mosfellsbæjar eftir mynd sem mætti
fylgja einhverju kynningarefni bæjarins og væri þetta efni í vinnslu hjá Rit
og Rækt í Háholti 14. Góðfuslega var orðið við þessari beiðni og myndin
lánuð. Síðan birtist myndin á forsíðu 7. tbl. auglýsingaritsins DM, með kyn-
ningu á viðburðum í Mosfellsbæ. Myndin birtist aftur á bls. 11 í ritinu og
síðan í auglýsingu á baksíðu. Ritið hafði enga heimild til þessara birtinga
utan efnis fyrir Mosfellsbæ og eru bömin og aðstandendur þeirra beðnir
velvirðingar á misnotkun þessarar annars ágætu myndar.
Jíetgihatdí MosfeCCsprestaCgCCi í cCesem6er
Fimmtudagur 14. desember
Heimsókn leikskólabama í
Lágafellskirkju kl: 10:00 og 13:30
Föstudagur 15. desember
Heimsókn leikskólabarna í
Lágafellskirkju kl. 10:30 og 13:30
Þorláksmessa 23. desember
Hátíðarguðsþjónusta í Víðinesi kl.l 1:00.
Aðfangadagur jóla 24. desember
Aftansöngur á Reykjalundi kl. 16:00.
Einsöngur Jónas Þór Guðmundsson.
Aftansöngur í Lágafellskirkju kl. 18:00
Einsöngur: Olafur Kjartan Sigurðarson, bar-
0lÍ5
JOLATONLEIKAR
Tónlistarskólans verða haldnir miðvikudaginn
13. desember nk. í Safnaðarheimilinu Þverholti 3.
(Ath. breytta dagsetningu).
Yngri nemendur kl. 17:15
Eldri nemendur kl. 18:15
Söngtónleikar verða laugardaginn 16. desember kl.
17:00 í Safnaðarheimilinu Þverholti 3.
Skólastjóri
Sunnudagur 17. desember
Fjölskylduguðþjónusta, jólastund barnas-
tarfsins í Lágafellskirkju kl. 11:15 Athugið
jólastundin kemur í stað hinnar almennu
guðþjónustu sunnudagsins.
Miðvikudagur 20. desember
Aðventutónleikar í Neskirkju kl.21:00 á
vegum Kirkjukórs Lágafellssóknar og
organista safnaðarins. Tónleikamir eru til
styrktar líknarsjóðum Lágafellskirkju og
Neskirkju. Fjölbreytt efnisskrá m.a. ein-
söngvaramir Margrét Árnadóttir, Jóhann
Friðgeir Valdimarsson og Olafúr Kjartan
Sigurðsson. Hljóðfæraleikarar: Ingrid
Karlsdóttir, Matthías Nardeau og Sveinn
Þórður Birgisson. Kirkjukór
Lágafellssóknar og Bústaðakvartettinn.
Organisti: Jónas Þórir . Aðgangur ókeypis
en tekið á móti frjálsum framlögum.
itón, Matthías Nardeau leikur á óbó.
Miðnæturguðþjónusta í Lágafellskirkju
kl.23:30. Einsöngur Margrét Ámadóttir
sópran og Sveinn Þ. Birgisson trompet.
Jóladagur 25. Desember
Hátíðarguðsþjónusta í Lágafellskirkju
kl. 14:00. Einsöngur: Sigrún Hjálmtýsdóttir.
Klarinett: Sigurður Ö. Snorrason
Hátíðarguðþjónusta í Mosfellskirkju
kl. 16:00. Einsöngur: Sigrún Hjálmtýsdóttir.
Klarinett:
Sigurður Ö. Snorrason.
Gamlársdagur 31. Desember
Aftansöngur kl. 18:00
Flautuleikur :
Kristjana Helgadóttir.
Full búð afvörum
- r j
RITFONG - GJAFAVORUR
SIMI 566-6620