Vísir - 16.03.1971, Síða 7

V"í-S í R . Þríðjudagur 16. marz 1Þ71.
cyflenníngarmál
ÓlafSir Jónsson skrifar um tímarit:
Hverjir lesa Samvinnuna?
• 1"iVl SAfVH^-
V1NNAN «
pj’kki fer það á milli mála að
Samvinnan hefur undanfar-
in ár verið stærsta og efnis-
mesta tímarit á landinu, að les-
bókum dagblaðanna einum frá-
skildum, og stendur sér á parti
í höp þeirra tímarita sem eink-
um gefa sig að umræðu um
þjóðfélags- og menningarmál.
En hverjir skyldu eiginlega !esa
Samvinnuna? Samvinnan mun,
auk armars, vera eitthvert víð-
lesnasta tímarit á íslenzku,
prentuð í 7000 eintökum að
sögn ritstjórans í síðasta blaði,
6 stór hefti á ári. Ef maður
undrast það engu að síður
hverjir það séu sem lesa allt
þetta rit, stafar það m.a. af þvi
hve Htillar umræðu um ritið,
viöbragða við efni þess, verður
vart út í frá, og þráfaldlega hef-
ur ritstjórj kvartað undan þvf
að lesendur séu tregir og ófúsir
tM að skrifa ritinu hugleiðingar
sinar um efni þess — þótt
nokkuð virðist hafa rætzt úr
þessu í síðustu heftum.
Þetta er reyndar ekkert eins-
dæmi um Samvinnuna. Þótt ail-
mikið sé að staðaldr; skrifað i
blöð um bókmenntir og bóka-
gerð og menningarmál almennt
er það sárasjaldan sem þar er
rætt um nýútkomin timarit og
efni þeirra, jafnvel enn sjaldnar
en ella ef þar er ti! að dreifa
eftirtektar- og umræðuverðum
greinum og ritgerðum, Engu að
síður undrast maður stundum
þögnina um Samvinnuna. Þrá-
faldlega eru þar tekin til um-
ræðu í ýtarlegum greinaflokk-
um brýn og mikilsverð málefni
oft með ádeilnum og umvönd-
undarsömum hættj sem líklegur
virðist til að leiða til frekari
umræðu. Ritið leitar sér að um-
ræðuformi á milli dagblaða og
venjubundinna tímarita. En af
viðbrögðum lesenda er satt að
segja torvelt að meta hvort og
hversu tilraun þess hefur tekizt.
T angmest nýlunda í Samvinn-
unn; í sinni nýju mynd hef-
ur alla tíð verið að hinum ýtar-
legu greinaflokkum ritsins, þar
sem eitthvert eitt málefni eða
málaflokkur er tekinn til ræki-
legrar umræðu margra höfunda.
Eins og iðulega hefur verið
bent á i umsögnum um ritið er
þetta eitt engan veginn nóg.
Greinaflokkar Samvinnunnar
hafa frá öndverðu goldið ónógr-
ar ritstjórnar, ófullnægjandi
skipuiagningar efnisins fyrir-
fram, verkaskiptingar höfunda,
og hafa þeir fyrir vikið með
köflum orðið langdregnir og
endurtekningasamir úr hófi og
stundum mistekizt með öllu að
leiða umræðuefni sín til verð-
ugra lykta. Oft er eins og happ
og hending ráði því hvort slíkir
greinaflokkar takast að nokkru
marki — og vissulega geta einn
eða tveir eða þrir verulega
nýtir höfundar bjargað umræðu-
efnum frá því að farast með
öllu í tómu masi og málskrafi.
Engu að siður er líklegt að til
þurfj að koma meiri einbeiting
efnisins, nákvæmari ritstjórn,
meira vandlæti um efnisva! ef
Samvinnan á að verða sá vett-
vangur nýrrar þjóðmálaumræðu
sem blaðið ótvírætt getur verið
og vill vera. Þót.t skömm sé frá
að segja virðist Samvinnan
stundum óþarflega stór. Öðrum
þræði undrast maður hverjir
lesi ritið og hvernig efni þess
orki á lesendur almennt. En það
má líka spyrja hvort lesendur
almennt endist til að lesa lang-
dregnustu, stsglsömustu og
þurrlegustu greinaflokkana orði
til orðs — og hvort nokkur
maður sé nokkru verulegu nær
eftir lesturinn.
í liðnu ári virtist mér að all-
ve! tækist t.d. greinaflokk-
ur Samvinnunnar um náttúru-
vernd og landsnytjar (2: 1970).
Þótt margar almennar aðfinnslur
um efnismeöferð ritsins eigi
einnig við þennan flokk, tókst
þar áreiðanlega að draga saman
nokkur veigamestu atriði, meg-
insjónarmið beggja aðilja í hinni
langdregnu og tilfinningasjúku
deilu eins og hún var þá kom-
in. Á hinn bóginn voru mikil
vonbrigði að greinaflokknum
um byggingarlist og bæjarskipu-
lag í 4ða heftj sem einkum
bentj til að arkitektar væru
upp og ofan einkennilega ílla
ritfærir menn, ósýnt um að lýsa
raunhæfuni sjónarmiðum um
svo brýnt efnj sem skipulags-
mál þéttbýlis eru þó og verða
hér á landi í hinni nánustu
framtið.
Það efa ég ekkj aö margvis-
legur fróðleikur um vandamál
iðnaðar er sámandreginn i fjöl-
mörgum greinum ýmissa for-
svarsmanna og skipulagsfröm-
uða iðnaðarins í greinaflokk um
iðnþróun (6: 1970). En veita
þessar greinar nokkra heildar-
mynd af stöðu og horfum okkar
yngstu og framavænlegustu at-
vinnugreinar? Spyr sá sem ekki
veit — að loknum lestri grein-
anna. Sú gagnrýni iðnþróunar
og ríkjandi iðnaðarpólitíkur sem
lýst er í langri grein Hjalta
Kristgeirssonar var hins vegar
svo menguð pólitiskum æsing-
um að ekki laðar hún til nán-
ari umræðu. Þetta á líka að
nokkru við um greinaflokk um-
verkalýðshreyfingu og kjara-
baráttu i 5ta hefti: minnsta
kosti tókst ekki þar að hefja
umræðu um þessi mikilsverðu
efn, yfir stig dægurdeilu. En
það er í rauninni ónógur metnað
ur að safna í greinaflokka sem
þessum meir eða minna mark-
verðum dæmum hinna algeng-
ustu skoðana á hverju tilteknu
efni. Ef vel á að vera þarf um-
ræðan að beinast að því að
komast fyrir efnið með einhverj-
um nýjum hætti, taka það til at-
hugunar og umræðu, umvönd-
unar ef með þarf, út frá nýjum
sjónarmiðum.
,,Camvinnan verður í æ ríkara
^ mælj umræðuvettvangur
og málgagn yngri kynslóða á
íslandi, enda kemur drjúgur
hluti nýrra áskrifenda úr þeirri
átt,“ segir Sigurður A. Magnús-
son ritstjóri í formáisorðum
lsta heftis 1971, þar sem aðal-
efnið er flokkur greina og ljóða
eftir unga höfunda, „nýja
penna“, og boðar breytingar á
formi og efni ritsins í komandi
heftum, 1 streng með honum er
reyndar tekið í mælsku lesenda-
bréfi þar sem jafnframt er hreyft
ýmsum aðfinnslum að efni og
efnismeðferð ritsins:
„Það á að gera Samvinnuna
að blaði unga fólksins,“ segir
bréfritari, Helgi Hannesson,
bóndj á Rangárvöllum. „Blaði
sem lætur öll þess vandamál
vera sér viðkomandi og tekur
á þeim öllum með snillitökum.
Blaði sem veldur vakningu og
hrifnj líkt og Skinfaxi litli gerði
fyrir 50 árum. Blaði sem tekur
á stórum kýlum — og sleppir
þeim ekki aftur fyrr en a!!ur
gröftur er kreistur út úr þeim.
Blaðj sem £vrst og fremst boðar
samvinnu -og heiðárlegt þjóðfé-

T7'afalaust er bæði þörf og
svigrúm fyrir ýmiskonar
breytingar á Samvinnunni. Til
að mynda mættj losá verulega
um hið samanrekna umbrot
ritsins sem aðeins það mundi
gera ritið aðgengilegra og læsi-
legra. Vera má að hinir stóru
greinaflokkar séu orðnir of fast-
ir í formi, og værj þörf á til-
breytni: ti! að mynda með að
helga sum hefti í heilu lagj til-
teknum málaflokkum, en hafa
önnur „opin hefti“, almenns
efnis á milii, Hið almenna
greinaefni Samvinnunnar verður
stundum útundan löngum greina
flokkum, en það er að vísu líka
fjarskalega misjafnt að gerð og
gæðum. Ekki hefur ritinu tekizt
að móta sér dugandi gagnrýnis
og umræðuform um atburðj líð-
andi stundar í menningarlífi, og
flest er fjarska marklítið sem
birtist þar t.d. um bókmenntir.
Á hinn bóginn beinist vaxandi
áhugi að alþjóðamálum. Erlend
víðsjá Magnúsar Torfa Ólafs-
sonar er jafnan með bezta efni
ritsins og f undanförnum heft-
um hafa verið að birtast tveir
greinaflokkar um erlend efni,
kynþáttaátök i Afríku eftir
Halldór Sigurðsson og „jap-
anska undrið" eftir Sigurð
A. Magnússon sem báðir eru
læsilegir og fróðlegir, Og lang-
ar, fjarska þurrlegar greinar
Sigurðar Líndals . árið sem leið
um stjórnmálaflokkana eru
náma fróðleiks fyrir þá sem
vilja kynna sér skipulagsform
íslenzka flokkakerfisins.
Jjótt fundið sé að efnj og um-
ræðu Samvinnunnar er ekkj
vert að gleyma hinu að ritið
hefur á undanförnum árum ver-
ið hin nýtasta viðbót við fá-
breyttan kost islenzkra tíma-
rita. Aflsmunir og metnaður, út-
breiðsla ritsins getur allt stuðlað
aö þvi að gera það að enn gagn-
legra riti en orðið er — sf ekki
er horft í fé, tíma og fyrirhöfn
við ritstjórn og frágang ritsins
fremur en efnisöflun.En af þessu
leiðir Iíka að miklar og vaxandi
kröfur verður að gera til Sam-
vinnunnar.
Sigurður A. Magnússon.
Það má vera að i Samvinn-
unni megi öðrum þræði greina,
e.t.v, ómeðvituð átök tveggja
hugsanlegra stefnumiða ritsins.
Annars vegar væri þá aö ætla
því fyrst og fremst að vera
vettvang hlutlægrar umræðu,
vandaðra upplýsinga um hvert
þaö efni sem fyrir er tekiö.
Hins vegar ósk eða þörf fyrir að
gera Samvinnuna einkum og sér
í lagi að hugsjónalegu málgagni,
tækj til róttækrar gagnrýni og
boðunar i þjóðfélagslegum og
menningarlegum efnum. Og vel
má það vera aö vegur og við-
gangur ritsins í framtiðinni sé
einkum undir þvi kominn hversu
tekst að samrýma bæði þessi
sjónarmið, eða önnur þvílík, i
praktísku starfi,
En satt að segja horfir ekki
vænlega fyrir Samvinnunni sem
dugandi málgagni yngstu kyn-
slóöar af greinaflokkj „nýrra
penna“ í ritinu að dæma. Það
vekur eftirtekt, hve fjarskalega
háðir margir höfundarnir eru
ýmiskonar hugmyndatízku sem
þeim tekst heldur óhönduglega
að koma heim við sérstök ís-
lenzk viðfangsefni — og í ahn-
an stað hve víða er grunnt ofan
á venjubundna íslenzka hags-
munapólitík og kjarakröfur. f
heild sinni hygg ég að þesri
greinaflokkur sé einhver sá
burðaminnsti setn Samvinnan
hefur birt, og er þá mikið sagt.
Einna helzt er gaman að grein
Sigurðar Guðjónssonar „um
hippa og fleira“, beinlínis af
því hve ótamin barnsleg og
rómantisk hún er. og má vera
að þannig séð sé flokkurinn fil
marks um algeng viðhorf itngs
fólks. þótt bágt sé ef rétt cr.
VINNINGUR
Ferð til Mallorka fyrir
þann keppanda, er verð-
ur efstur samanlagt á
kúluspilin.
KEPPT
er utn hæstu saman-
lagða spilatölu
í öllum
kúluspilunum.
I DAG ER EFSTUR
HAFSTEINN HAUKSSON
Skeiðarvogi 117, með
Ship Mates .......... 1111
Dansh. Lady ......... 1417
A-go-go ............. 3139
Shangri-la .......... 2877
May Fair ............ 1125
Campus Queen ........ 3248
Samtals ... 12917
7 ÓMST UNDAHÖLLIN
á horni Laugavegar og Nóatúns