Vísir - 03.03.1972, Blaðsíða 7

Vfsir.Föstudagur 3. marz 1972,
7
hafði sigrað. Það er engin til-
viljun, að Kissinger hefur þannig
hafizt til hárra valda, svo að jafn-
vel utanrikisráðherra Banda-
rikjanna, Mr. Rogers, hverfur i
skugga hans og bliknar.
Mr. Kissinger er svólitíll póka
sagnfræðingur, og hann hetur
lagt sérstaka áherzlu á að kynna
sér starfsaðferðir þeirra stór-
mennanna Metternichs og Bis-
marcks á siðustu öld. Sérstök
ástæða er til að ætla, að hann hafi
nú i ýmsu fylgt fordæmi þeirra.
Allt sem nú gerist, sýnist fara
fram i anda hins upplýsta ein-
veldis 19. aldarinnar. Það eru
örfáir leiðtogar, sem ákveða allt,
bandariska þjóðþingið kemur
ekkert viö sögu og er engra ráöa'
spurt þó algerlega ný heims-
stefna sé tekin upp. Að visu er það
að nokkru fólgið i sérkenni hins
bandariska forsetaembættis. A
hinn bóginn er alþýða Kina auð-
vitað heldur ekki spurð neins
álits, slikt dettur auðvitað engum
i hug. Og meira en það, ný heims-
málastefna sýnist vera tekin upp
að öðru leyti. Fram til þessa hafa
aðeins tvö heimsstórveldi skipt
með sér heiminum og drottnað
með ægivaldi atómsprengjunnar.
Nú er öldin að breytast, við
skulum að visu tala þá sem
minnst um stórveldi, en það er að
minnsta kosti viðurkenning á
fleiri kröftum, það er Kina og það
er Japan og það er Vestur-
Evrópa. Já, það er viðurkenning
á þvi, að tvö stórveldi geta ekki
haldið uppi löggæzlu i öllum
heiminum. 1 staðinn er að koma
upp stefna ballanseringar. Nú
þarf að nýju að taka i notkun list
Metternichs að láta allt ballan-
sera, hvernig á að vega Japani á
móti Rússum og Kinverjum eða
Rússa móti Vestur-Þýzkalandi og
Japan. Kannski kemur Ind
land inn i spilið, hvernig á að láta
það ásamt Bangladess ballansera
á móti Kina og Pakistan. Hér má
lika skjóta á vogarskálina litlu
lóði Norður-Vietnams móti öðru
litlu lóði Suður-Vietnams.
Það er þessi ballanseringar-
leikur, sem sýnist nú hafa náð
yfirhöndinni. Nú verður að byrja
að vega allt og meta, eins og á
dögum Metternichs, til að koma á
jafnvægi. Allt er þetta gert i þeim
tilgangi að koma á friði. Kannski
tekst Kissinger að skapa friðsam-
legan Metternich-heim á ofan-
verðri 20. öld. Kannski hætta nú
allar þessar þrætur um sinn og
menn geta farið að snúa sér að
uppbyggingu innanlands. Auð-
vitað nær það ekki nokkurri átt að
viðhalda stöðugt vonlausri eymd
og fátækt i Kina. Það verður eitt-
hvað að gera. Þeir gáfust upp á að
þiggja aðstoð Rússa, af þvi að
þeir vildu gina yfir öllu, nú leita
þeir aðstoðar Bandarikjanna og
sennilegt, að þeir verði þeim
miklu notadrýgri. Kina er i sjálfu
sér heil álfa likt og Vestur-
Evrópa. Hún þarf á aðstoð að
halda, kannski stofna Banda
rikjamenn nú til nýrrar
„Marshallhjálpar” fyrir Kina, og
kannski við eigum þá eftir að
upplifa það eftir einn eða tvo
áratugi, að , Kina verði raun-
verulegt stórveldi, og á meðan
taki Vestur-Evrópa sig til og
hjálpi Rússum til að rísa
upp úr hinni efnalegu
vesöld og fátækt. Þetta
geymir vissulega marga
merkilega möguleika, ekki sizt ef
Kissinger og Sjú-Enlæ tekst að
halda uppi jafnvægisleiknum.
Já, kannski eru við að öðlast
friðsamlegri heim, sem hugsar
um það eitt að ballansera, en er
ekki að eyða orku sinni i heimsku-
legar hugsjónir og eltast við
mýraljós i sifelldum imyndunum
um réttlæti og annað slikt bull.
Já, far vel fornar hugsjónir.
Kannski blæðir þá færri út i
frelsisstriöum sem leiða aðeins til
nýs helsis.
Nú er að ballansera, nú gildir
það að hafa lært vel i skólum
undír landspróf lögmál vogar-
stangaraflsins axþ s axþ. Svo
einfalt er það. Heimur Kisser-
nichs svifur yjfir okkur, en
gleymum þvi þá heldur ekki, að
upp úr öld Metternichs á siðustu
öld spratt timi járnkanslarans.
Skyldi nú geta farið eins, að við
eigum fyrir höndum siðar tima
Kissermarcks? Þvi það er lika
hægt að stilla upp á vogarskál-
arnar nokkrum tonnum af fall-
byssum, skriðdrekum, og eld-
flaugum, og þau tonn eru þung.
Þorsteinn Thorarensen
Að beygja sig ekki
fyrir almenningsóliti
Litið hefur verið um
myndlistarsýningar i
bænum að undanförnu.
Salirnir hafa staðið
tómir, nema Lista-
safnið, en þaðan
heyrist hvorki stuna né
hósti hvort sem er, og
flestir eru hættir að
taka það með i reikn-
inginn sem sýninga-
stað, þótt safninu hafi á
sinum tima verið ætlað
mikið hlutverk og
merkilegt. — Allt um
það er nú búið að opna
sýningu. Það gerði
Súm 19. febrúar og
minntist um leið, að
þrjú ár eru liðin frá þvi
að Galleri Súm var
opnað. í sýningunni
tóku þátt þeir sem
haldið hafa einka-
sýningu i galleriinu,
alls 16 manns. Auk
verka, sem flest hafa
verið á fyrri sýningum
Súm, var gefið yfirlit
yfir starfsemina með
blaðaúrklippum, ljós-
myndum, sýningar-
skrám o.fl.
Þrjú ár eru að vísu ekki hár
aldur, en samt væri ekki úr vegi
að athuga, hvað það er sem
Súmarar hafa haft fyrir stafni
þennan tima. Félagið sjálft —
sem ekki heitir Samband ungra
myndlistarmanna, heldur
aðeins Súm — er eldra en
galleríið, stofnað 1965. Þá héldu
fjórir félagar samsýningu i As-
mundarsal og á Mokka, en
bráðlega fjölgaöi í hópnum, sýnt
var hér og hvar um bæinn, þar
til fastur samastaður fékkst við
Vatnsstíginn. Þar hafa siðan
verið haldnar tæplega 30 sýn-
ingar, auk þess sem Súmarar,
ýmist sem einstaklingar eða i
heild, hafa sýnt bæði heima og
erlendis, og er skemmst að
minnast fjórðu samsýningar
þeirra, Súm IV, i Amsterdam
siðastliðið vor. Þar sýndu 17
listamenn um 140 verk.
Rúmlega 50 listamenn hafa
sýnt verk sin I Gallerí Súm, þar
af 24 Islendingar. Útlend-
ingarnir hafa flestir verið á
samsýningum, margir með að-
eins eitt til tvö verk, en tveir
hafa þó verið með einka-
sýningar og veturinn ’69 var
samsýning sex hollenzkra mál-
ara, þ.á m. Anton Rooskens.
Flestir hafa útlendingarnir
verið frá Mið-Evrópu, en þar
hefur verið mikil gróska i kúnst-
inni undanfarið, og má í þvi
sambandi benda á menn eins og
Dieter Rot og Josef Beuys, sem
báðir hafa átt myndir i Súm.
Það hefur verið mikill fengur i
þvi að fá þessi sýnishorn, þvi
kynning á erlendri myndlist
hefur verið vanrækt hér á landi.
Listasafninu var einu sinni
fengið þetta verkefni, en fé var
ekki veitt til starfseminnar, og
slikar sýningar hafa þvi verið
með eindæmum sjaldgæfar þar.
Nokkrir aðilar aðrir hafa fengið
hingað sýningar, en þar hefur
fjárskortur einnig haiplað
framkvæmdum. Reyndar er
furðulegt hverju Súm hefur
komið i verk á þessu sviði,
einkum þegar haft er i huga að
þetta er ekki nema tuttugu
manna hópur, sem hefur litla
sem enga opinbera styrki hlotið.
1 verkum sinum fylgja Súm-
arar ekki neinni einni stefnu eða
stil. Þeir eru raunar svo ólfkir
að beinast liggur við að spyrja,
hvað það sé sem heldur þeim
saman. Ekki er nóg að segja að
þeir séu af yngri kynslóöinni og
hafi komið fram með ýmsar
nýjungar i myndlist hérlendis,
svo sem kinetik, minimalisma
o.fl. Helzt er þeim sameiginlegt
að list þeirra er málefnaleg.
Spurningin stendur ekki bara
um „spennu i linunni” og „fjör-
legtsamspil litanna” eins og við
höfum átt að venjast i myndlist
udanfarinna áratuga. Myndir
þeirra hafa ekki aðeins sjónrænt
gildi, heldur jafnframt félags-
legt eöa jafnvel heimspekilegt.
Hugmyndafræðin, sem að baki
stendur, er þó ekki ein og söm,
nema ef vera skyldi að þeir séu
einhuga um að beygja sig ekki
fyrir rikjandi almenningsáliti,
heldur fara sinar eigin leiðir,
hvað sem mögulegir kaupendur
kunni að segja. Það hefur þvi
miður verið sorglega áberandi
hér að myndlistarmenn, og þá
einkum málarar, hafi lagt upp I
kapphlaup við þann hús-
byggingafaraldur sem geisað
hefur undanfarna verðbólgu-
áratugi. Það er eins og þá
hafi óað við öllum þessum nýju,
auðu veggjum og viljað sjá fólki
fyrir einhverju til að hvfla
augun við. Mörgu ungu lista-
fólki hefur sárnað þessi niöur-
læging listarinnar, og segja má
að Súm sé stofnað sem andsvar
við þessari óheillastefnu.
Það fer ekki hjá þvi að Súm-
arar hafi með verkum sinum
hneykslaö marga fróma sál,
alveg á sama hátt og Sepl
embermenn settu hér allt á
annan endann upp úr siðustu
heimsstyrjöld og gengu jafnvel
svo fram af mönnum, að talaö
var um, að nú væri islenzkur
menningararfur glataður. Hver
man ekki eftir tuggunni um að
eftir
Elísabetu
Gunnarsdóttur
abstraktmálverk væru bara
krass, sem hver sjö ára krakki
gæti auðveldlega leikið eftir?
Þetta fengu þeir September-
félagar að heyra nótt sem nýtan
dag. Nú eru það heysátur, raf-
magnaðir hnifar, flugur, blóö-
mör og fleira góðmeti, sem
Súmarar hafa látið frá sér fara,
sem rugla marga I ríminu, en
gefa öðrum kærkomið tækifæri
til að kveða upp dauðadóm yfir
framtið Islenzkrar myndlistar.
Listamenn eru gjarna á und
an sinni samtið, þeir sýna
okkur þaö sem við höfum ekki
gert okkur grein fyrir áður,
nema e.t.v. á mjög óljósan hátt.
Þess vegna er ekki nema eðli-
legt að almenningi bregði í brún
við að sjá ýmsar þær nýjungar
sem fram koma á listasviðinu.
Hitt er aftur á móti furðulegt, ef
eldri listamenn, sem áður
þurftu að heyja harða baráttu
fyrir hugmyndum sinum, reyna
að loka augunum fyrir fram-
vindu listarinnar og neita að
viðurkenna að þar fæst aldrei
nein endanleg lausn, heldur
verður sífellt að gera frekari til-
raunir, svo listin geti tekizt á við
ný viðfangsefni og aðstæður, en
verði ekki aðeins minjagripur
um fjarlæga fortið.
Súmarar mega vera ánægðir
með starf sitt undanfarin ár, og
vonandi fáum við að sjá margar
og beinskeyttar sýningar hjá
þeim i framtiðinni. Þrjú ár eru
ekki langur tlmi og þvi engin
ástæða til aö hægja á sér.
Súmarar á afmælissýningu sinni: Gylfi Gislason, Vilhjálmur Bergsson, Jón Gunnar Arnason og Magnús Tómasson, umhverfi Hjartað eftir
Jön Gunnar. A veggnum nokkrar bíaöaúrkiippur og myndir um starfsemi Súm.