Vísir - 26.04.1972, Blaðsíða 8

8
VtSIR. Miftvikudagur 26. april 1972.
Geír R. Andersen:
HVAÐ ER AÐ GERAST HÉR?
Öfgástefna og úrrœðaleysi — gömul sannindi og ný
Það má segja, aö islenzka þjóö-
in sé nú i flestum efnum stödd á
óvenjulegum vegamótum. A
einum mannsaldri hefur þjóöin
hætt aö vera dreifbýlisþjóð — og
er orðin þéttbýlisþjóð með vél-
væðingu — en án þess að kunna,
nema að litlu leyti, að búa við hin
nýju skilyrði.
Aður var Island taliö afskekkt
land, að mestu gleymt á ráðstefn-
um stórmenna heims. Nú er ts-
land komið i krossgötur, þar sem
stórveldi heimsins geta hugsað til
að láta fara fram þýöingarmikinn
þátt i baráttunni um yfirráö og
skiptingu hans. Island hefur jafn-
vel komizt svo hátt á þessum
vettvangi, aö þýðingu þess fyrir
heimsveldin er likt við Möltu,
sem er i einni af fjölförnustu sigl-
ingaleiðum heims.
Ekkert sannar betur, aö tima-
mót eru i vændum á tslandi en sú
alkunna staðreynd, að litill hópur
vanþroskaðra öfgamanna stefnir
aðhruni núverandi þjóðskipulags
og hefur þegar leikið svo með
suma af trúnaöarmönnum þjóð-
arinnar, bæði fyrrverandi og
núverandi, að Alþingi og kjós-
endur eru raunverulega snið-
gengin i helztu málum.
Það er jafnan öruggt merki um,
að þjóð er i pólitiskri hættu, ef
valdamenn i landinu leitast frek-
lega eftir að takmarka málfrelsi,
ritfrelsi og jafnvel hugsanafrelsi.
Útlend kúgunarstefna, sem i bili
hefur nokkurt fylgi á Islandi,
berst hér móti skoðanafrelsi og
hefur valdið nokkurri sýkingu
utan sinna vébanda, samanber
tilburði meirihluta útvarpsráðs
um frávisun þátta um verzlun og
viðskipti, þröngsýni og viöskota-
illsku út af rekstri útvarps og
sjónvarps yfir tiltakanlega tak-
markað svæöi frá Keflavik, o.fl.
o.fl.
Ofannefndur hópur öfgamanna
vill hrun i fjármálum landsins,
fyrst meö upplausn allra einka-
fyrirtækja, og þar með alls frjáls
framtaks og eyðingu hins vest-
ræna þjóðskipulags. Meirihluti
landsmanna vill þó heilbrigöa
þróun, berjast móti hruni og
vernda og fullkomna þing-
stjórnarskipulag vesturlanda.
Kommúnistar standa sem áður
fyrir hruninu, en hafa dulið fylgi i
öllum borgaralegu flokkunum og
stafar þaö fylgi ýmist af van-
hyggju eða fánýtum metnaðar-
vonum, i sambandi við upplausn-
ina, i sumum tilfellum þó ein-
ungis af hræðslu og hreinum
lydduskap.
Innan þeirra veggja, sem sizt
myndi ætlaö, svo sem i höfuð-
vigjum frjáls framtaks og stærsta
ritmiöils frjálsrar' hugsunar i
landinu, hafa t.d. verið einn og
jafnvel fleiri i einu, sem hafa
veriö blendnir i trúnni á lýöræðis-
legt frelsi, og hefur það óspart
fengið aö skina i gegn i ritsmiðum
þessara aðila, þó i óþökk þeirra
mörgu, sem annars telja sér skylt
að styöja hið fjölbreytta málgagn
þingstjórnar og persónufrelsis.
Gæfan hefur blessunarlega
verið meö tslendingum á hinu
pilitiska sviöi allt frá sjálfstæðis-
tökunni 1944. Hafiö var fyrsta
vörn landsins gegn þvi að
trylltar hersveitir Hitlers legðu
fjötur á landiö. Vinveitt varnarlið
frá hinum engilsaxnesku þjóöum
bægði mestu hættunni frá þjóð-
inni á striðsárunum, og þegar
kom aö stofnun þjóðveldisins 1944
uröu Bandariki Noröur-Ameriku
fyrst allra þjóða til að bjóða
tsland velkomið i fylkingu þjóð-
veldanna, siðar bættust við Bret-
ar og Frakkar og loks aðrar
þjóðir, þ.á m. Norðmenn og
Sviar! An verndar engilsaxnesku
þjóðanna, Breta og siöar Banda-
rikjanna, væri hér nú ekki endur-
reist fullvalda riki, heldur litil
bláfátæk þjóð, lögð i fjötra þess
grimmilega réttleysis, sem ein-
ræöisþjóðirnar og aðrar með
skyldar tilhneigingar beita viö
nábúa, sem eru minni háttar.
Reynslan hefur sýnt og sannað,
að það er raunverulega gæfa is-
lenzku þjóðarinnar, að Bretum og
Bandarikjamönnum er áhuga-
mál, að á tslandi sé lýðfrjálst
menningarriki.
Kommúnistar, og reyndar
fleiri, sem nú kalla sig til gamans
vinstri menn, beita aflr'i or'Ku
sinni til að koma stefnu sinni
fram. Þeir játa, sin á milli, að
þeir viti, aö atvinnurekstur lands-
manna geti ekki borið kaupkröfur
þeirra. Tilgangurinn sé lika sá að
sprengja á þennan hátt einka-
reksturinn i landinu, setja hér
siðan á stofn sovét-riki með
aðstoð erlendra trúarbræðra,
koma upp lögreglu og flokkssveit-
um með öllum þeim tækjum og
ráðum, sem beitt er i einræðis-
löndum. Þá er þjóðin komin undir
grimmilega harðstjórn og má sig
hvergi hreyfa. Háa kaupið og
kjarabæturnar (sem engar eru i
raun) eru gildran, sem sett er til
að fá fólkið til að svikja sjálft sig
og framtið sina.
Nú sem stendur virðast
kommúnistar hafa undirtökin,
a.m.k. i orði, þar sem meðstjórn-
endur þeirra i öðrum flokkum
virðast hjaðna niður og draga i
land við hverja ádrepu, sem er
beitt eins og hnefahöggi framan i
þessa meðstjórnendur sina, eins
og þvi til áréttingar, að það séu
þeir (kornmúnistar), sem valdið
hafi.
Kommúnistar hafa haft undar-
legt lag á þvi að egna litið fram-
sýna félagsmálaleiðtoga til
sundurþykkis, með þvi að sýna
þeim tálmyndir væntanlegrar
valdaaðstöðu, en svikja þá um
leið og þeir lofa vináttu. — Með
hverjum degi sem liður verða
herbrögð kommúnista áþreifan-
legri. Að sama skapi aukast
skilyrði fyrir þvi, að hinir
raunverulegu andstæðingar aust-
rænnar kommúnistastefnu taki
höndum saman um að bjarga
sjálfstæðum atvinnurekstri,
eignum landsmanna, borgara-
legu frelsi og sjálfstæði landsins
frá hruni. Og hér er það, sem
hlekkirnir eru veikastir, —
Forystumenn sjálfstæðra at-
vinnufyrirtækja i einkaeign,
fyrirsvarsmenn i menntastofn-
unum, sem unna vestrænu frelsi,
svo og allir aðrir, sem á einhvern
hátt hafa aðstöðu til að láta frá
sér heyra, i mæltu máli eða rit-
uðu, þegja þunnu hljóði og
kveinka sér ekki, fyrr en höggin
hitta þá persónulega vegna verð-
hækkana og ýmissa opinberra
álaga, sbr. nýlega hækkun á
innflutningsgjaldi bifreiða. 1 þvi
sambandi þurfti að ieita til
forystumanna bifreiðainnflytj-
enda sérstaklega af fjölmiðlum til
þess að fá þá til að láta i ljós álit
sitt — enginn þeirra sendi frá sér
sjálfstæða gagnyfirlýsingu af
sjálfsdáðum. Aölögunarhæfnin
hjá forystumönnum fyrirtækja
virðist vera aöalsmerki þeirra,
sérstaklega þegar um er að ræöa
frelsisskerðingu og álögur. Annað
dæmi: hver hefur heyrt eöa séö
ummæli frá ráðamönnum fyrir-
tækja vegna nýhækkaðra sima-
gjalda, um 50% — 60% — og sem
auka útgjöld verzlunar — iön- og
þjónustufyrirtækja um tugþús-
undir á ári, jafnvel meira hjá
þeim stærstu? Ekki eitt einasta
fyrirtæki eða forsvarsmenn
þeirra hafa látiö annaö i ljós en
samþykki á þessu — meö þögn-
inni.
Sama er uppi á teningnum,
þegar boðaö er til funda, svo sem
almennra borgarafunda, eins og
borgarstjóri Reykjavikur gerði
nú fyrir skömmu. Þar var
staddur mikill fjöldi ýmissa for-
stöðumanna fyrirtækja og verzl-
ana, ásamt ööru fólki úr öllum
stéttum. Til fundarins var boðað
með kjörorðinu „Aöförin gegn
Reykvikingum”, og var i fyllsta
máta timabær og sýnir, að ein-
hvers konar vakning hefur átt sér
stað gegn þeirri skerðingu á at-
hafna- og lýðfrelsi sem nú er
boðuð af ráðamönnum þjóöar-
innar. Þó var þaö svo á þessum
fundi, að eftir ræðu frummælanda
(borgarstjóra), þegar fólki var
boðið að taka til máls, að lengi
var tvisýnt, hvort nokkur myndi
standa upp og tjá skoðanir sinar.
— Það var ekki fyrr en einn af ár-
vökulustu og frambærilegustu
mönnum i viðskiptalifi borg-
arinnar stóð upp og lýsti ein-
örðum skoðunum sinum (bæði
með og móti borgarstjóra), að
fáeinir aðrir tóku einnig til máls,
þó enginn annar úr viðskiptalifi
borgarinnar, enda þótt fjöldinn
allur væri viðstaddur — sennilega
hafandi i huga gamla viðkvæðið,
sem lengi hefur stuðlað að minni-
máttarkennd Islendinga, ,fæst
orð bera minnsta ábyrgð”, og
það, að ekki skuli neitt eftir sér
haft, sem styggt getur núverandi
valdhafa.
Aðalinntak áðurnefnds ræðu-
manns, sem fyrstur talaði á eftir
borgarstjóra var tillaga um, að
aukaálögur þær, sem boðaðar
hafa verið á hækkunum skatta
vegna aðgangs rikisvaldsins,
verði ekki innheimtar af borg-
urunum, heldur verði dregið úr
þeim framkvæmdum, sem borgin
hafði áætlað, þvi með þvi móti
einu fyndu ibúarnir i raun fyrir
þeirri skerðingu, sem borgin
verður fyrir, vegna aðgerða rikis-
ins. Þessi tillaga fékk góðar
undirtektir, a.m.k. hjá þeim, sem
hingað til hafa staðið i skilum
með greiðslur skatta sinna, og
hafa raunverulega haldið uppi
framkvæmdum i borginni og
finnst nóg um að greiða sinn
skerf, þótt ekki sé verið að leggja
i umframkostnað, sem myndi
einungis leggjast á hina skilvisari
skattgreiðendur með meiri
þunga, en auka hlut vanskila-
manna og skuldakónga enn
frekar.
Hvað varðar verðlagsþróunina
sjálfa gegnum árin, hefur rauöi
þráðurinn verið að fá laun
hækkuð, — að fá vörur og þjón-
ustu hækkaða, venjulega með
viðmiðuninni „til jafns við aðrar
stéttir”, sjaldnar minnzt á, að
halda verðlagi i skefjum, og enn
siður, að sú hafi verið fram-
kvæmdin i raun. En það eru hins
vegar alkunn sannindi, að það
skiptir ekki meginmáli fyrir ein-
staklinginn, að móttekin laun
séu sem hæst, heldur skiptir það
meginmáli, hvernig laun eru nýtt.
Sparnaður og hagsýni eru ein-
faldlega þau atriði sem mestu
máli skipta, og það eru sjaidnast
hæstu launin, sem nýtast bezt,
enda mjög auðséð i isienzku þjóð-
félagi.
Hvar liggur hlutur húsmæðra,
t.d. varðandi verðhækkanir?
Aldrei kvarta þær opinberlega
um of hátt verðlag á neinum hlut-
um, hvað þá að þær taki höndum
saman um að sporna við stjórn-
lausum verðhækkunum, hvenær
sem henta þykir. Hvenær hafa
heyrzt áskoranir, frá konum eöa
kvennasamtökum um aö hætta að
kaupa ákveönar vörutegundir,
t.d. i vikutima, til þess að þvinga
fram vörulækkun?
Allur almenningur getur t.d.
alveg verið án svokallaðra unn-
inna kjötvara i svo sem vikutima,
án þess að svelta, og þar meö
gefiö fordæmi i raun, um aö ekki
þýddi að bjóöa fólki frekari hækk-
anir. Þessi aðferð húsmæöra er
framkvæmd i mörgum vest-
rænum löndum með góöum
árangri, enda viftast meira tillit
tekið til ýmissa samtaka neyt-
enda hvað snertir aöhald meö
verði á vörum og þjónustu en hér
er raunin. Hvað með starfsemi
Húsmæðrafélags Reykjavikur,
sem aðsetur hefur i Hallveigar-
stöðum, — er starfsemi þessa
félags og áhugamál aðeins bundin
við saumanámskeið eða bazara
og það að „koma saman” einu
sinniiviku?—Erverðlagsþróun i
landinu þeim og öðrum likum
samtökum alveg óviðkomandi?
Frá hversdagslegu sjónarmiði
má segja, að islenzka þjóðin hafi
verið heppin. Hún hefur notið
friðar og hlotið hið milda hlut-
skipti aö verða sjálfstæð þjóð,
frjáls og óháð i eigin ákvörðun-
um. En íslendingar hafa ekki
hlotið þessi miklu gæöi fyrir sin
eigin afrek, heldur eru þau
ávöxtur af blóðugum fórnum fjöl-
margra þjóða, sem um margra
ára skeið börðust og berjast enn
fyrirfrelsi nútimamanna og kom-
andi kynslóða. En þessi velgengni
Islendinga hefur ekki verið alls
kostar holl fyrir andlegt lif
þjóðarinnar. Við höfum ekki haft
nógu sterk bein til að þola þessa
góðu daga.
Hér á landi hafa verið, allt frá
skiptingu striðsgróðans i siðustu
heimsstyrjöld og eru enn, átök
milli einstaklinga og stétta um
skiptingu þjóðarteknanna. Hér er
stétt móti stétt, flokkur móti
flokki og baráttuefnið er alltaf
þaö sama. Hver einstaklingur vill
fá með atfygli stéttarfélags sins
meira en hann hefur áður haft.
Kommúnistar hafa með enda-
lausum kaupdeilum og verkföll-
um skapað sjúka dýrtið hér á
landi. Atvinnufjármagn á að éta
upp úr framkvæmdasjóðum, lif-
eyrissjóðum landsmanna skal
ráðstafað af rikisvaldinu, án þess
að þeir, er þá eiga, fái nokkru um
að ráðið.
að ráðið. Haldið skal áfram að
hygla þeim, er ávállt hafa haft
lag á þvi að láta aðra ala önn fyrir
sér. Þ.e. þeim, sem aldrei hafa
haft manndóm til að eignast neitt,
ekki vegna vanheilsu eða annarra
eðlilegra orsaka, heldur vegna of-
eyðslu og sjálfselsku, sem felst i
þvi að vilja aldrei leggja neitt á
sig. Einnig er kynt undir fylgi við
ýmsar nýtizku stefnur, sem
stuðla að upplausn og lausung i
þjóðskipulagi almennt og ýmsum
þáttum innan þess, svo sem af-
bökun kristinnar trúar, afnáms
eignarréttar og fleiri þátta, sem
halda saman menningarþjóö-
félagi.
Sjónvarpið, en þó sérstaklega
útvarpið islenzka, eiga sinn þátt i
þessari upplausn með flutningi og
sýningum á ýmsu afbrigðilegu
efni, sem stjórnast af ofstækis-
fullri minnimáttarkennd gagn-
vart æskilegu sjálfsbjargarskipu-
lagi. Er fólki enn i fersku minni,
þegar ótindum lýð var safnað
saman i sjónvarpssal til að gera
hróp að núverandi óg fyrrverandi
forystumönnum i landsmálum.
Ekki var heldur setið auðum
höndum um páskana, þegar einn
aðalstjórnandi vinstri fram-
sóknar kom þvi til leiðar, að yfir-
maður kristninnar i landinu var
blátt áfrám leiddur fyrir rétt i
sjónvarpssal og yfirheyrður um
álit sitt á „súperstjörnunni” —
Þetta viðtal var I anda hins nýja
almúgakerfis. Ekki var verið aö
hafa fyrir þvi aö þéra einn af
æðstu mönnum þjóðarinnar, allir
skyldu vera jafnir — og allir
skildu jafnir, aö þættinum
loknum. Söngleikurinn „súper-
stjarnan” var viðurkennd vera
mjög æskileg og strax sett inn á
efnisskrá kirkjunnar daginn eftir
með heilsnætur-dagskrá og veit-
ingum, — og kirkjuhöfðinginn
löggilti samkomuna með loka-
athöfn i morgunsárið. „Ein-
stæður og ánægjulegur atburður
og helgaöur himinsins náö” sagði
einn presturinn i blaöagrein eftir
páskana um næturvökuna og
kallaði hana „Hálogaland i
kirkjulifi borgarinnar”, þetta má
með sanni kalla frjálsræði, og nú
er að sjá, hvaö kemur næst á dag-
skrá ikirkjum landsins, auk þess,
sem hingað til hefur verið reynt,
svo sem bingó og dans. Hvað með
töfrabrögð og „akrobatik” fyrir
predikun t.d. og stutta teikni-
mynd eftir predikun, til þess að fá
krakka til að sitja út messuna en
fara ekki strax eftir töfra-
brögðin?
Skinhelgin virðist vera alls-
ráöandi og þaö aö vera sammála
öllum um allt, en stefnuleysi
verður aldrei til framdráttar og
sizt af öllu hjá þjóð, sem hefur úr-
ræðalitla forystu. Stefnuleysi
getur hreinlega kollvarpað frelsi
slikrar þjóðar.
En slikar öldur, sem upp gjósa,
geta verið flótti frá veruleikanum
um stund og koma sér vel fyrir
stjórnvöld sem dægurþras handa
almenningi, svo að raunveruleg
vandamál i þjóðarbúskapnum
megi gleymast, þvi trúin er hið
eina, sem slegið getur dómgreind
fólks nægilegri blindu til þess að
pólitikusar og félagsmálaloddar-
ar geti mótað hana að vild sinni.
Islendingar voru fyrsta þjóð
Norðurálfu, sem öðlaðist full-
komið frelsi frá erlendum yfir-
ráðum, fyrir atbeina engilsax-
nesku þjóðanna isiðustu styrjöld.
Nú, 27 árum siðar, er það
vandamál Islendinga sjálfra,
hvernig gæta skal fengins frelsis.
Astandið i heiminum er nú með
þeim hætti, aö engin þjóð i
Evrópu getur haldið frelsi sinu,
nema með varnarbandalögum.
011 þau riki, sem Þýzkaland
Hitlers réðist á i siöustu styrjöld,
hrundu eins og spilaborgir, jafn-
vel Frakkland var undirokað á
nokkrum vikum, og Rússland
myndi hafa glatað sjálfstæði sinu,
ef Bretar og Bandarlkjamenn
hefðu ekki sent þangað vopn og
vistir og eyðilagt iðnaðarborgir
Þýzkalands með loftárásum.
Bandarikin eru eina landið i
heiminum, sem yirðist hafa haft
skilyrði til að verja sjálfstæði sitt
móti tveim stórþjóðum og á það
að þakka sérstöðu landsins og
yfirburða tækni i allri fram-
leiðslu.
Island er minnst allra rikja, en
mjög eftirsótt sem stikla i
Atíantshafinu. Það var vitaö, að
Þjóðverjar hefðu ^ hertekið
Island i byrjun siðasta striðs, ef
hér hefðu verið flugvellir. Nú eru
hér tveir slikir, báðir byggðir af
engilsaxnesku þjóðunum, en ekki
Islendingum, annar með stærstu
sinnar tegundar. Frá slikum flug-
völlum gæti loftfloti meginlands-
þjóðar ráðið yfir Islandi og
norðanverðu Atlantshafi. Megin-
landsþjóð, sem býr sig undir
árásarstyrjöld móti Englandi eða
Bandarikjunum, myndi hernema
Island, ef þjóðin væri án her-
verndar og varnarbandalags,
sem útilokar þessa hættu.
Þegar Bretar ráölögðu Islend-
ingum að semja um hervernd við
Bandarikjastjórn, vegna þess að
Bretar höfðu sjálfir i eigin barm
að lita i siðasta striði, var þvi ráði
fylgt. Island gerði hervarnarsátt-
mála við Bandarikin þegar i
siðustu styrjöld, og gafst sú vernd
vel. Bandariska þjóðin hefir
haldið vel sáttmálann, svo og
íslendingar fyrir sitt leyti. Skiptin
við Bandarikin hafa verið
isienzku þjóðinni mjög hagstæð á
fjármála- og viðskiptasviðinu, þó
aö ekki hafi verið gert um það
framtiðarskipulag, eins og hreyft
hafði verið á sinum tima.
Ef tsland liggur varnarlaust,
mitt i úthafinu, miðja vegu milli
Bandarikjanna og Evrópu með
fullkominn alþjóðaflugvöll, vofir
innrásar- og innlimunarhætta yfir
þjóðinni hvern dag og hverja nótt.
Ranglætið situr enn við völd i
heiminum. Sumir nytsamir sak-
leysingjar segja, að Bandarikin
myndu aldrei sætta sig við, að
meginlandsstórveldi hernæmi
tsland. Slikt er aöeins fánýtt hjal.
Ef islenzka þjóðin er svo sinnu-
laus um framtið sina og sinna af-
komenda að tryggja sér ekki
vernd og bandamenn fyrirfram,
er óvist hvernig fer. Ef sterk her-
þjóð hefir á einni nóttu breytt t.d.
Hvalfirði i flotastöð og sett mikið
og vel vopnað lið á báða flugvell-
ina hér, er Island ekki auðsótt,
þótt einhver erlend þjóð vilji veita
Islandi hjálp.
Hver myndi geta orðið nánasta
bandaþjóð Islands, ef bandariska
varnarliðiö hyrfi héöan? Ekki
norrænu þjóðirnar, a.m.k. Þær
hafa nóg meö sig. Tvær
nákomnustu „frændþjóðir”
Islendinga hafa reynzt
vanmáttugir verndarar og auk
þess háskalega eigingjarnar i
skiptum viö veikari grein af sama
kynstofni, þó eru Norðmenn og
Danir i fremstu röð Evrópuþjóða
að menntun og manndómi, en
sannleikurinn er sá, að hver ein-
asta þjóð á meginlandi Evrópu
hefir frá upphafi vega nisnotað
aðstöðu sina til að kúga fé af
orkuminni nábúum. Þetta veit
islenzka þjóðin fullvel. Hitt vita
ekki eins margir hér á landi, að
árið 1823 lýsti Monroe, forseti
Framhald á bls. 9