Vísir - 25.08.1972, Side 6

Vísir Föstudagur 25. ágúst 1972
VISIR
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Valdimar H. Jóhannesson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32. Simi 86611
Siðumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakiö.
Blaðaprent hf.
Nýtt þensluskeið
Fjörkippur er i efnahagslifi nágrannalanda
okkar eftir nokkurra ára stöðnun. Bretar eiga
enn við mestan vanda að etja, en Efnahags- og
framfarastofnunin OECD spáir nýju þenslu-
skeiði. Efnahagsmál þjóðanna eru samofin, og
þenslunnar i nágrannalöndunum mun gæta hér á
landi á flestum sviðum.
Framleiðsla hefur aukizt um fimm af hundraði
i helztu iðnaðarlöndunum á fyrra helmingi þessa
árs. Búizt er við, að framleiðslan geti aukizt um
rúm sex prósent næstu tólf mánuði, sem er
svipað og var fyrir stöðnunina. Þetta þýðir, að
draga ætti úr atvinnuleysi, sem hefur gætt viða,
en þó átakanlegast i Bretlandi og Banda-
ríkjunum.
Fjörkippsins gætir mest i Norður- Ameriku, en
þaðan munu áhrif hans berast til Vestur-Evrópu-
landa.
Sem dæmi um, hvernig áhrif þenslu i helztu
iðnaðarrikjunum berast til Islands, má minna á,
að aukin framleiðsla, tekjur og atvinna i Banda-
rikjunum ætti að auka eftirspurn eftir islenzkum
afurðum og valda verðhækkun á þeim eða draga
úr verðfalli, sem yrði af öðrum orsökum.
Verðhækkanir, sem afleiðing vaxandi umsvifa i
efnáhagsmálum erlendis valda hækkun á verði
þeirra vara, sem við flytjum inn til landsins. Þær
hafa þvi verðhækkunaráhrif hér á landi.
Samdrátturinn i efnahagsmálum i Banda-
rikjunum hefur að undanförnu verið bagalegur
islenzkum útflutningi. Hefði ekki komið til hans,
hefðum við getað selt hærra verði á bandarískum
markaði.
Aukning framleiðslu ætti að öðru jöfnu að
draga úr verðbólgu, þar sem fleiri vörur yrðu á
boðstóium. til að ,,seðja” eftirspurnina.
Reynslan er hins vegar sú, að verðbólga fylgir i
kjölfar aukinnar framieiðslu, er fylgikvilli
hennar, sem ekki er uniít að stöðva, heldur aðeins
halda i skefjum. Aukin framleiðsla og atvinna
hefur i nútiraa efnahagslifi leitt til verð- og kaup-
hækkana. Viða hefur verðbólga jafnvel farið
saman með atvinnuieysi, eins og i Banda-
rikjunum og Breflandi.
Við verðbólgu er þyi að búast, er atvinna vex i
hágrannalÖndunura. Við getum fagnað aukinni
framleiðslu og tekjum erlendis og von um aukinn
útflutning af þeim sökum. Én jafnframt verðum
við að búa okkur undir afleiðingar þenslunnar
hérlendis, þar sem allt ér nú þegar spennt til hins
tá.
Við striöum, við þann vanda, að verðbólgan
„ ógnar útflutni.ngs atyinuugreinum, euis og kemur
af fréttum siðustu daga. Gjaldeyrissjóðir
nnka og hættan á gengisfellingu vex. Rikis-
stjórmn hefur gengið lengra en verjandi er i
Atvinnulifið einkennist af yfirboðum, og hætt-
unni á óðaverðbólgu hefur ekki verið afstýrt.
Þetta ástand mundi leiða til ófarnaðar, þótt
fléira kæmí ekki til. Aukinn útflutningur vegna
aukinna tekna erlendis er okkur blessun, en við
verðum. að gera okkur ljóst, að þenslan i ná-
grannalöndunum mun enn auka á verðbólgubálið
hér á landi.
Frægir eru i sögunni
atburðirnir i ágúst-
byrjun 1914, þegar fyrri
heimsstyrjöldin var að
skella á. Þá ærðust
þjóðirnar í gleðilátum,
h i n rómantiska
ættjarðarást og striðs-
gleði kappanna brauzt
út i hreinum karnival.
Það var svo dásamlegt
að vera að byrja stór-
kostlega styrjöld. Það
var svo einstaklega
spennandi, það var eins
og fótboltaleikur væri að
byrja og húrrhrópin og
fagnaðarlætin fylgdu
brosandi hermönnun-
um, þessum vigreifu
striðshetjum út á járn-
brautarstöðvarnar.
Eftirá vita allir til hvers sú
óhemjulega striðsgleði leiddi, til
rúmlega f jögurra ára blóðbaðs og
ægilegra hörmunga, viðbjóðslegs
skotgrafaJiínaðar., kafbáta-
hernaðar og hungursneyða. Þá
komust ménn að þvi aö hérriaður
er, enginn barnaleikur sem við-
eigandi er að fylgt sé úr hlaði
meö sirkuslátum, þá skildi
Stephan G. hvernig þjóðernis-
rembingurinn var misnotáður.
Éftir reynslú heimsstyrjaldar-
ára hefur það vérið orðtæki, ,,að
styrjaldir milli þjöða brjótist
aðeins út, af þvi að 'verri
mennirnir i báðum löndum fái að
ráða ’, og það er nokkur sann-
leikur í þessu. bar við ér þvi áð
bæta að þessir verri menn eða
herskáu ofsafengnu menn fá oft
ráðiðferðinni einmitt i krafti öfga
sinna og ofstækis. Það er svo
furðulegt að jafnvel aftrir á seinni
hluta 20. uldar tékst öfgamönn.um
að spána upp i 'þjóðunum'gámlán
aristokratiskan þjóðarembipg
aftan úr hinni rómantisku 19. Öld
og knýja stunduni heilar þjóðir út
i styrjaidir byggðar á þjóðernis-
eða kynþáttastefnu. Eftirá koma
mennsvo kannski auga á það, að
þetta var.allt mesti óþarfi. .. ..
Nú erum við lslendingár að
fara út i styrjöld, og þó allt veröi
siriærra i sniðum, ekki neinn skot-
grafa- eða kafbátaherriaður, ber
þó ekki á öðru en það ætli að
verða taisvert heitt i kolunum. Og
þegar það fer að rigna blýkúlum
og kannski kartöflum og
angapinu varðskipin okkar
standa eins og Daviðar gegn
brezkum bryndrekagoliötum, er
ég nú heldur en ekki hræddúr um
að hjartað fari að slá örar i
brjóstum okkar. Þjóðernis-
kenndin blossar þá upp eins og
hjá rómantiskum höfðingjum og
óðalsherrum 19. aldar og ung-
mennahreyfingin frá aldamötum
tekur að hrærast i okkur. Og við
byrjum sjálfsagt margir að
grenja á strio, drepa þessa
helvitis Breta, skjóta þá i kaf. Svo
spyrjum við, — hvar eru
Amerikanarnir til að vernda
okkur, — burt með herinn, —
segjum okkur úr Atlantshafs-
bandalaginu, — kannski við
gætum beðið um rússneska vin-
áttuvernd???
1 öllu þessu æði, ef það verður,
ættum við þó að doka við og
minnast þess að öll slik rómantisk
ættjarðarást er fyrir iöngu orðin
úrelt og úr tengslum við hinn
praktiska raunveruleika. Og við
ættum lika að minnast þess,
þegar styrjöldin er skollin á, að
kannski hefur það strið aðeins
brotizt út „vegna þess að verri
mennirnir i báðum löndunum
hafa fengið að ráða”. Og við
skulum lika hugsa út i það, að öll
ssi læti og ósköp eru sennilega
og það sem þýðingarmest er, til
að sýna dómstólnum viðeigandi
virðingu. Það er engu lfkara en
að einhverjir dómararnir, sem
voru okkur áður vissulega hlið-
hollir hafi bókstaflega móðgazt
og snúizt gegn okkur.
Ofsamaðurinn hrópar þá
kannski i einblinutón: „Nei, við
mætum aldrei fyrir Haag-dóm-
stólnum, þvi við viðurkennum
aldrei lögsögu hans.” En hér er
um hreina hugsanavillu að ræða,
sem stafar af óþarfa ofsa. Hvaða
viðurkenning á lögsögu dómstóls-
ins er það að senda fulltrúa til
þess beinlinis að mótmæla þvi að
dómstóllinn hafi lögsögu? Hér
sýnist mér þvi að ofsinn, kannski
snertur af þjóðernisrembingi hafi
fært skynsemina i kaf. Fjarvera
Islendinga gat ekki túlkazt öðru-
visi en svo, að við viðurkenndum
ekki Haag-dómstólinn sem eina
af stofnunum S.Þ. og slik fram-
koma okkar var i hæsta máta
móðgandi. Það hefði ekki kostað
okkur neitt, við misstum einskis i
af rétti okkar, — en með þvi að
mæta ekki misstum við vini... og
e.t.v. var þetta okkur mjög dýrt
spaug, þvi fyrir bragðið hafa
brezku ofsainennirnir i hópi tog-
- 8®r á ®r l*1*® aigerlega arakarlá bólgnað upp eins og
óþörf fyrir okkar málsstað og púkar á bita, meiri harka færzt I
ávmnmg. Sú staðhæfmg byggist á leikinn og allt málið ætlar að
þeim raunveruleika, að þróun yerða okkur þyngra i skauti.
þjóðarettarins á þéssu sviði hefur svona sýriist mér sem leikmanni
verið Og er svo ör okkur i hag, að þetta lita út, en viðurkenfti að það
við megum_ vera fuUvissir um k9nn a6 yera að ég viti ekki um
það, að við fáum okkar 50 milur alíar leyndar máisástæður, — ög
og meira en það. Verði harkaleg hitt vil ég taka fram, aö þó þessi
átök skipta þau engu máli sjállt ;mistök kösti okkur þrengingar i
viðfangsefnið, þau yériðö aðeins bili, þá hef ég ekki nokkra trú á
sem leikur fyrir ofsafengna menn þyj að það spriii lokasigri okkar 1
ð báða bóga, sem vilja hasar. rnálinu.
Heldur en að harnast í. éin- En af þessum mistökum ma.
hverjum striösæsingaleik, ættum þurfum viö nú að læra og reyna
viðaðláta hina skynsamari menn allt hvað víð getum til að vera
ráða eins og segir I fornritunum. snjaíiari næst
t allri okkar framkomu I Nú þegar 1. september riálgast
þessum deilum ættum viö nðfluga fer að hlaupa glimu-
tslendingar að reyna fremur að skjálfti j okkur alla Þaö er engu
láta skynsemi ráöa ,en ofsa Og j|kara en við séum að Jeggja út i
æsmgar. V!ð ættum þó aldrei sem heiia heimsstyrjöld, nú skulum
vopnlaus smáþjóö aö fara að vj$ fara aö berja á helvitís Bret-
geíast stríösæsmgamenri. Nei, anum, — en hægari, hægan, vör-
* reýmim heidur að vera nmst að láta ofsamennina og
diplómatar, smðugír og kænif og hasarstrákana ráða ferðinni
finna út alls kyns hælkróka sem Kíánum að þaö er aUséndis
koma andstæðingunum á óvart, óþarfi, þvi að við getum unriið
helzt svo þeir standi uppi sem okkar siguj- með hægðinni á allt
þvorur. annan hátt. ökkur liggur ekki svo
Viðþurfum aðbreyta til frá þvi lifið á, áð það sé nein þörf að fara
sem nú sýnist npkknð brydda á að út i neitt blóðugt striö, iátum
ofsi fái of mikluráðið. An þess áð heldúr togarakar.lana brezku
ég vilji vera að valda nókkurri veröa aö athlægi fyrir þeirra ofsa
--1 — 1.1 rK «4 rt h J. rV m m /1 /J t IM « , n nr, M1 1», Jl
miskliö, þá er ég hræddur úm áð
við höfum þegar mátt bíta i súrt
epli og ekki farið alveg nógu
skynsamlega að, en þar á ég við
viðhorf okkar til Haag-dómstóls-
ins. Ég er ósköp hræddur um, að
það hafi verið mjög misráðið að
senda ekki fulltrúa þangaö til
þess að skýra sjónarmið okkar, —
og básáriæti.
Öfsamennirnir hjá okkur halda
þvi fram, að það sé eitthvert lífs-
skilýrði fyrir okkur að láta land-
helgisgæzluna skilyrðislaust fara
að berjast og verja 50 milurnar af
hörku, nákvæmlega frá og með 1.
september. Ef við gerum það
ekki, þá eigum við að glata ein-