Vísir - 18.12.1972, Síða 16

Visir. Þriðjudagur 19. desember 1972
]6
Elztu taflmenn Evrópu
smíðaðir á íslandi?
I'egar taflmennirnir eru skoöaðir náið má sjá að norrænn svipur er yfir þeim og hrossið virðist hafa
hinn siða makka islen/.ka hestsins. Kannski ekki svo fráleitt að þetta haganlega gerða tafl hafi verið
unnið af islenzkum höndum? —
Þegar skákeinvigi
aldarinnar var að hefj-
ast létu forráðamenn
Skáksambands íslands
senda eftir skákmönn-
um af Staunton-gerð til
Englands, segir skákrit-
höfundurinn frægi
Ilarry Golombek i grein
i Jewish Chronicle for
Men nú nýlega, en þar
ráðleggur hann lesend-
um sem hafa það að
tómstundaiðju að safna
skáksettum, en slik
söfnun er talsvert út-
breidd, a.m.k. erlendis.
„Framkvæmdanefndin áleit
réttilega að þessi tegund tafl-
manna væri sú eina, sem áskor-
andinn mundi ekki hafna.” segir
Golombek. „Sjálfur mundi ég
ekki vilja tefla neina meiriháttar
keppni nema með Stauntonmönn-
um”, segir rithöfundurinn, sem
margir minnast frá veru hans hér
i sumar.
Staunton-taflmennirnir voru
fyrst smiðaðir á 19. öld og hlutu
einkaleyfisviðurkenningu 1849.
Þeir sem haldnir eru þeirri
ástriðu að safna furðulega út-
skornum taflmönnum geta fundið
búðir við sitt hæfi i stórborgum
um allan heim. 1 London segir
Golombek að séu til búðir, sem
sérhæfa sig i þessum efnum, — en
þær vilja lika talsvert fyrir sinn
snúð. Þvi sé bezt að hafa augun
opin, þegar farið er i antik-búðir i
smábæjum úti á landinu.
Golombek hefur skemmtilega
sögu að segja i sambandi við
gömul skáksett. Elzta skáksettið,
sem fundizt hefur i Evrópu fannst
i Bretlandi, Lewisseyjatafl-
mennirnir er þetta taflsett kallað.
Og hver skyldi svo hafa skorið
þessa fallegu taflmenn út i rost-
ungstönn? Jú, það er talið að
þetta hafi verið skorið út af is-
lenzkum hagleiksmanni á 12. öld.
Fari menn i British Museum
má spyrja eftir þessum merka
safngrip og þá geta menn séð með
eigin augum að á lslandi hefur
einhver snillingur búið hér fyrr á
öldum. Eftirlikingar af þessum
handskornu islenzku taflmönnum
hafa siðan verið gerðar i all-
nokkrum mæii og er hægt að
kaupa þær á verði sem Golombek
telur viðunandi.
— Harry
Golombek telur að
Lewisseyjataflið
hafi verið búið til
á íslandi á 12. öld
En safnarar vilja ekki eftir-
likingar, aðeins frumsmiði, svo
framarlega sem það er kleift. Þvi
bendir Golombek á taflmenn
smiðaða hjá Wedgewood siðustu
tvær aldirnar, sérstaklega þó
taflmennina sem Flaxman hann-
aði (ef það orð má nota) árið 1783.
Við snerum okkur til Þórs
Magnússonar þjóðminjavarðar
og spurðum hann um taflmenn-
ina, sem Golombek telur ættaða
frá Islandi. Þór kvað það rétt að
taflmenn þessir væru mjög nor-
rænir útlits, en ekki hefði hann
áður heyrt það fullyrt að þeir
væru gerðir hér á landi. Tilgátur
hefði hann heyrt um Noreg eða
jafnvel Grænland, en raunar væri
ekkert um það vitað hver hag-
leiksmaðurinn væri eða hverrar
þjóðar. Skrautið á taflmönnunum
og svipur þeirra væri hins vegar á
þann veg,að greinilega væru þeir
úr hinum norræna heimi.
Þór kvað greinilegt að hagleiks-
menn hefðu verið til hér á landi,
sem mögulega hefðu getað skorið
út þessa haglega gerðu taflmenn,
en kvaðst ekki vilja eigna okkur
heiðurinn af þeim eins og vinur
okkar frá i sumar, skákhöfundur-
inn Golombek.
—JBP—
Ætloði í „þorskostríðið"
— sjóveiki öll ferðosagon
Margir af mikilsmetn-
ustu mönnum veraldar
hafa stigið sin fyrstu
skref til frægðar og
frama með þvi að hlaup-
ast að heiman. Og viða
um heim er smáfólk enn
að iðka þann leik.
Ósjaldan má lesa i
erlendum blöðum og
timaritum lýst eftir
börnum og unglingum,
sem foreldrar og lög-
regla leita að. Litum hér
á fáein dæmi:
Þar er til að mynda strákurinn
hann Duane Roach, sem aðeins 11
ára gamall ákvað að láta dag-
drauma sina rætast. Hann hafði
lengi átt þá ósk heitasta að ger-
ast sjómaður, og þegar svo sögur
fóru að berast af „þorskastrið-
inu” á íslandsmiðum bar
ævintýraþráin hann ofurliði.
Hann kvaddi föður sinn i
Grimsby með þeim orðum, að
núna væri hann að fara i striðið —
sem faðirinn trúði að sjálfsögðu
rétt mátulega. Strákur var bara
kominn út á rúmsjó, þegar i ljós
kom við hvað hann átti.
Hann hafði smyglað sér um
borð i brezkan togara, sem var að
halda á Islandsmið.En vesalings
litli laumufarþeginn fékk að
kynnast þvi, að „sjómennskan er
ekkert grin”. Hann var svo sjó-
veikur allan túrinn, að hann var
þvi fegnastur að geta hvolft sér
yfir skólabækurnar sinar þegar
heim kom að nýju.
ÚTÞRÁIN ENN
Brezka blaðið, sem segir ofan-
greinda sögu lætur getið jafnframt
um fáeina strokugutta til við-
bótar.
Sá næsti er 16 ára og frá Coven-
try. Philip Davison heitir hann.
Hann leitaði á önnur mið en sá
fyrrnefndi. Hann strauk úr skóla
i Abergavenny á siðasta ári og
fannst i reiðuleysi i Swiss i sum-
ar, peningalaus og án vegabréfs.
Hann var ekki fyrr kominn
heim til Bretlands en hann var
horfinn á nýjan leik. Að þessu
sinni til Ameriku. Hann fannst I
Florida.
Og heim var hann fluttur — en
tolldi ekki við i heimabæ sinum.
Hann hvarf á nýján leik, og það
hafðist ekki upp á honum fyrr en
fimm vikum siðar. Þá i góðu yfir-
læti i London.
Annar vandræðaunglingur,
sem sögur fara af er 14 ára gam-
all, heitir Michael Whittaker.
Ilann hafði flutzt búferlum með
fjölskyldu sinni frá Skotlandi til
Ástraliu fyrir fimm árum siðan.
1 sumar ákvað hann að
heimsækja ömmu sina i Skot-
landi. Eftir 11 þúsund milna
ferðalag gat hann loks laumazt
um borð i skip, sem hann taldi
fullvist að væri að leggja af stað
til Skotlands.
Með litilsháttar nesti til ferðar-
innar tróð hann sér undir þröngan
rekka i farangursgeymslu ofan-
þilja. Þaðan skolaðist hann undan
i illum veðrum nokkrum dögum
eftir að skipið lét úr höfn.
Þá komst hann að þvi, að hann
var ekki aldeilis á leið til hennar
ömmu sinnar. Næsti viðkomustað
ur skipsins var Belgia.
En þessi fýluför Michaels varð
svo umtöluð, að skipaútgerð við-
komandi skips ákvað að borga
fyrir hann fargjaldið heim frá
Belgiu, sem voru 450 pund. Þvi
fékk strákurinn far með finni
flugvél á fyrsta farrými.
Og þá rifjast upp saga af
drengsnáða, sem fyrir skemmstu
ætlaði að bregða sér i helzt
þriggja vikna „fiskeri” á Is-
landsmiðum. Drengurinn heitir
Michael Blade og er 15 ára gam-
all.
Hann laumaðist um borð i tog-
ara, sem var að leggja úr höfn i
Fleetwood i Lanchire, sem hann
hélt að væri að halda á tslands-
mið.
— sðgur af
brezkum
smóstrókum,
sem strjúka
að heiman
En raunin var samt önnur.
Togaranum var siglt upp i
þurrkvi skammt frá Lanchire —
aðeins fáeinum timum siðar.
STÚLKUR LÍKA
Það eru ekki aðeins drengir,
sem búa yfir rikri útþrá. Hér er
saga af 14 ára gamalli stúlku að
nafni Angela Riley frá London.
Hún var núna nýlega að virða
fyrir sér flugumferðina um
Lundúnaflugvöll og heillaðist
skyndilega af þeirri hugmynd að
bregða sér til Ameriku.
Hún heyrði kallað upp flug til
Boston, snaraði sér upp að hlið
konu með tvö börn, sem var að
hlýðnast kallinu. „Ég er að fara
með pabba i sömu flugvél og
þér”, sagði hún — og bauðst til að
halda á yngra barninu inn i vél-
ina.
Konan þáði boðið með þökkum.
Angela framvisaði farmiða litlu
telpunnar, fann laust sæti i vél-
inni — og litlu siðar flaug hún af
stað.
Miðju vegar yfir Atlantshafinu
uppgötvaði flugfreyja það loks,
að Angela var laumufarþegi.
Litla telpan fékk að skoða sig
vel og vandlega um i Boston áður
en henni var flogið heim aftur á
kostnað flugfélagsins, sem gerði
sér væna auglýsingu úr öllu sam-
an.
Þeim 19 ára gamla Anthony
Furniss, sem hugðist laumast yfir
hafið með TWA þotu árið 1969,
hlotnuðust ekki sömu lystisemdir
og Angelu. Hann kaus að fela sig i
kælilest þotunnar og var þar fros-
inn til bana áður en langt var lið-
ið.
— ÞJM.