Vísir - 23.11.1973, Blaðsíða 6

6
Visir. Föstudagur 23. nóvember 1973.
VÍSIR
tTtgefandi :-Reykjapr8nt hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgatu 32. Simar 11660 866li
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611,
Ritstjórn: Sföumúla 14. Simi 86611 (7(lihur)
Askriftargjald kr. 360 d mðnuöi innanlands
i lausasölu kr. 22.00 eintakiö.
BLaöaprent hf.
John F.
Kennedy
Reiðibréf Magnúsar
Reykjavik stendur nú i umfangsmiklum hita-
veituframkvæmdum til þess að tryggja, að
borgarbúar hafi næga hitaveitu i framtiðinni.
Þáttur i þessum framkvæmdum er lagning
viðbótarleiðslu frá Mosfellssveit til Reykjavikur.
Borgin hefur samið við Kópavog og Hafnar-
fjörð um sölu á heitu vatni til að dreifa kostnað-
inum af endurnýjun hitaveitunnar. Samningur
þessi er mjög hagkvæmur fyrir ibúa Reykjavikur
og beggja kaupstaðanna. Hann tryggir Reykja-
vikursvæðinu ódýra og örugga húsahitun langt
fram i timann.
Rikið tók lán hjá Alþjóðabankanum, sem það
endurlánaði Reykjavikurborg til að kosta þessar
framkvæmdir. Lán bankans er bundið þvi skil-
yrði, að hitaveitan sé ekki rekin með tapi, heldur
skili hún7% arði á hverju ári á lánstimanum.
Nú vissi Reykjavikurborg, að rikið stendur
ekki alltaf við sitt. Þess vegna setti hún það skil-
yrði i samningana við Kópavog og Hafnarfjörð,
að hin tilskilda arðsemi næðist.
Rikið ræður arðsemi hitaveitunnar með þvi að
leyfa eða banna hækkanir á gjaldskrá hennar.
Það kom svo á daginn, að rikið hafði meiri áhuga
á að sauma að f járhag Reykjavikur en standa við
gerða samninga við Alþjóðabankann. Það
svaraði ekki einu sinni bréfi Reykjavikurborgar
um 12% hækkun, sem átti fyrir löngu að vera
komin til framkvæmda.
Þessi afstaða rikisins ónýtti samninga
Reykjavikur við Kópavog og Hafnarfjörð. Þing-
menn af þessu svæði risu þá upp til andmæla og
þvinguðu rikisstjórnina til undanhalds. 12%
hækkunin var leyfð nú i vikunni.
Leyfinu fylgdi ákaflega ruddalegt bréf
Magnúsar Kjartanssonar hitaveituráðherra.
Eftir að rikisstjórn hans hafði mánuðum saman
reynt að rjúfa samkomulagið við Alþjóðabank-
ann, hótar hann Reykjavik öllu illu, ef hún standi
ekki við samningana við Kópavog og Hafnar-
fjörð.
Engum i þessum sveitarfélögum hefur dottið i
hug, að Reykjavikurborg stæði ekki við gerða
samninga. Ráðherra hefur enga siðferðilega
heimild til að vera með hótanir, þvi að Reykjavik
hefur ekki gefið neitt tilefni til þess. Það var hins
vegar rikisstjórnin, sem reyndi árangurslaust að
svikja samninginn um lánið.
Jafnframt heimtar ráðherra i bréfinu, að hita-
veitan láti sér i té alls kyns gögn, sem ráðuneytið
geti notað i könnun á, hvernig megi flýta hita-
veituframkvæmdum á Reykjavikursvæðinu. í
þessari kröfu felast dulbúnar dylgjur um, að rikið
þurfi að koma til skjalanna i þessu máli.
Ekki er kunnugt um, að misbrestur hafi verið á
þvi, að opinberar stofnanir láti hverja aðra hafa
upplýsingar, er komið geti öðrum að gagni. Ráð-
herra getur fengið allar upplýsingar hjá hitaveit-
unni án þess að krefjast þeirra i opinberu
hótunarbréfi.
Annaðhvort hefur ráðherradómurinn stigið
Magnúsi Kjartanssyni til höfuðs eða þá að hann
er að veita innibyrgðri gremju útrás. Reiðin
stafar þá af þvi, að Reykjavik, Kópavogur og
Hafnarfjörður hafa sýnt, að með frjálsu
samstarfi geta sveitarfélög unnið meiri stórvirki
en miðstjórnarvald rikisins, sep^ ráðherrarnir
hafa svo mikið dálæti á. \
\ —JK
10 ár eru liðin
frá dauða
eins vinsœlasta
forseta
Bandaríkjanna
Nákvæmlega tiu ár liðu i gær frá
þvi, að John Fitzgerald Kennedy,
forseti Bandarikjanna, var myrtur
i heimsókn sinni i Dallas i Texas.
Er mörgum enn i minni sá harmur,
sem setti að fjölda fólks um heim
allan, svo vinsæll sem maðurinn
var.
Kennedy var 35. forseti Bandarikjanna og sá
yngsti, sem nokkru sinni hefur verið kosinn til
þess embættis. Hann var 43 ára að aldri, þegar
hann flutti i Hvita húsið og hafði þá með sér nýtt
andrúmsloft og ný viðhorf. Fyrirrennari hans
var Dwight Eisenhower, sem var sjötugur, þeg-
ar hann dró sig i hlé. Eisenhower hafði aflað sér
frægðar sem hershöfðingi i siðari heimsstyrjöld-
inni, og það voru fyrst og fremst vinsældir hans
sem striðshetju, sem færðu hann inn i Hvita hús-
ið.
Kennedy tók með sér inn i Hvita húsið flokk
ungra vel menntaðra manna, og þessir háskóla-
menntuðu ráðgjafar urðu nokkurs konar vöru-
merki hans sem forseta.
Sjálfur hafði hann lokið prófi frá Harvardhá-
skóla. En fljótlega að loknu prófi hafði hann inn-
ritazt i herinn, og i flotanum vann hann sér orðs-
tir og heiðursmerki, sem siðar kom honum að
góðu haldi i kosningabaráttunni. 1952 var hann
kosinn á þing sem öldungadeildarþingmaður
Massachusetts.
Þegar John F. Kennedy tók við forsetaemb-
ættinu þurfti hann strax að glima við ýmis
vandamál á sviði utanrikismála. Sambúðin við
Sovétrikin, sem hafði ekki beinlinis verið góð,
batnaði ekki, þegar bandarisk njósnaflugvél af
gerðinniU-2varskotinniðuryfir Siberiu. bá var
hafin borgarastyrjöldin i Laos og Berlinardeilan
i algleymingi.
Hann setti sér strax að auka virðingu Banda-
rikjanna út á viö, og áður en árið var á enda,
hafði hann átt fund með MacMillan forsætisráð-
herra i Lundúnum og viðræður við de Gaulle for-
seta i Paris, en mesta athygli vakti þó fundur
hans með framkvæmdastjóra sovézka
kommúnistaflokksins, Nikita Krusjoff, i Vinar-
borg.
Þetta fyrsta ár hans i embætti tókst ekki sem
bezt til á sviði utanrikismála. Innrásin á Kúbu,
sem kúbanskir útlagar stóðu að og gerðu frá
bæði bandariskum og suður-ameriskum stöðv-
um sinum, fór hrapallega og varð ægilegur ósig-
ur andstæðingum Castros. Hún var afturkippur
fyrir Bandarikin og hina nýju stefnu Kennedys,
sem hann hafði varla náð að móta að fullu enn.
Kennedy varð að taka á sig alla ábyrgðina af
Svinaflóahneisunni. Fundurinn með Krusjoff i
Vinarborg i júni 1961 bar keim af svipuðu mót-
læti. bó gerði Kennedy það ljóst, að Bandarikin
mundu standa við allar sinar skuldbindingar
gagnvart bandamönnum sinum, og þar á meðal
þær, sem lutu að Berlinarmúrnum. Krúsjoff
varð ekki sérlega hrifinn af þeim yfirlýsingum,
og um leið þótti honum þessi nýi forseti ungæðis-
legur. Nokkrum mánuðum siðar var Berlinar-
múrinn reistur.
Umsjón
Guðmundur
Péfursson
Sovétrikin reyndu þolrifin i hinum nýja forseta
með ýmsum öðrum hætti. Meðal annars hófust á
nýjan leik tilraunir með kjarnorkuvopn ofan-
jarðar. En Kennedy lét i þetta sinn ekki undan,
og eftir að báðir aðilar höfðu um sinn gert til-
raunir með kjarnorkuvopn ofanjarðar, náðist
samkomulag um bann við þeim 1963.
Kúbudeilan 1962 var mun hættulegri. 1 októ-
ber það ár hófu Sovétrikin að setja upp eld-
flaugaskotpalla á Kúbu, greinilega fyrir nægi-
lega langdrægar eldflaugar til þess að hæfa
ýmsa mikilvæga staði i Bandarikjunum. Eftir
viku, þar sem heimurinn stóð á öndinni, og eftir
að Bandarikin höfðu sett hafnbann á Kúbu og
sent Sovétrikjunum stranga aðvörun, voru eld-
flaugaskotpallarnir teknir niður, og kreppan leið
hjá. Kennedy hafði þar með áunnið sér vissa
virðingu mótherja sinna.
A þennan veg einkenndist forsetatið Kennedys
af utanrikismálum, þótt hann að sjálfsögðu hafi
viljað kjósenda sinna vegna beita sér fyrir ýms-
um umbótum i þjóðlifi Bandarikjanna.
Eftir á hafa menn orðið mun gagnrýnni á ýms-
ar stjórnarathafnir Kennedys, og til eru þeir,
sem álita, að sagan eigi eftir að dæma þennan
ástsæla þjóðarleiðtoga sem einhvern lakasta
forseta Bandarikjanna. Eitthvert áþreifanleg-
asta dæmi þessara gagnrýnenda er Indó-Kina-
styrjöldin, sem Lyndon Johnson, eftirmaður
Kennedys, erfði eftir hann og átti eftir að baka
honum miklar óvinsældir.
Umbætur Kennedys innanlands mættu harðri
andstöðu i þinginu, þar sem repúblikanar og
ihaldssamari öflin voru i meirihluta þá. Tillögur
hans um ellilifeyri og sjúkratryggingar fyrir
aldraða voru felldar, þvi að þær þóttu of sósia-
liskar. Sama andstaðan blés gegn tilraunum
hans til að bæta kjör negra, og þá einkanlega i
Suðurrikjunum. Tvivegis kom þingið i veg fyrir,
að fjárlög hans næöu fram að ganga. bað var að-
eins á sviði millirikjaverzlunar, sem þingið stóð
með honum. Það samþykkti lögin um leyfi til
handa forsetanum að veita vissar undanþágur
löndum, sem veita Bandarikjunum undanþágur
á sviði verzlunar.
Dagana eftir morðið á Kennedy voru tvö
mannanöfn önnur á hvers manns vörum. Þeir
voru Lee Harvey Oswald, sem handtekinn var
grunaður um morðið, og svo næturklúbbaeig-
andinn Jack Ruby, sem réð honum bana, þegar
Oswald var fluttur frá einni yfirheyrslunni til
annarrar.
Rannsóknarnefnd, sem fór höndum um málið
og rannsókn þess, komst að þeirri niðurstöðu, að
Oswald hefði verið einn að verki, en þvi hafa
ekki allir viljað trúa. Hafa verið uppi ýmsar
kenningar um, hvað að baki morðinu hafi legið,
og. er það enn i dag ein af dularfyllri gátum
mannsins, sem gefur honum tilefni til vanga-
veltu.