Vísir - 27.12.1973, Blaðsíða 8

8
Yisir. Kimmtúdafíur 37. (losembcr l!)7:i.
cJ/Víenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Snjómann litli manni minn
Klosi Ólafsson:
SLETT CIl KLAUFUNUM
Ugluspeglar. Dægurþras
Arni Elfar hefur lýst hókina
llcimskringla 1973, 179 bls.
Undanfarið ár eða
meir hefur lagst sú likn
með þeirri þraut sem
getur verið að lesa Þjóð-
viljann að mega viku-
lega eiga þar von á
laugardagspistlum
Flosa ólafssonar. Það
er ekki litil iþrótt að
halda slikum dálki úti að
staðaldri með slikum
friskleik og fyndni sem
raun ber vitni i Þjóð-
viljanum á laugar-
dögum.
En Elosi dugir betur en svo. Nú
kemur á daginn af bók þeirra
Arna Ellfars ab pistlar hans
endast lengur cn i einn vikulegan
skellihlátur. t>að ber eklti á öftru
en hann fái mann til aft hlæja eina
ferftina aft enn aft mörgum ef ekki
öllum greinunum i þessari bók.
Agg og gagg
Kins og merkur bókmennta- og
listfræftingur, Geirvar Háll segir i
formálsorftum, skiptist bókin i tvo
þætti, Ugluspegla, þar
sem samankomnir eru nokkrir
ugluspeglar, og Dægurþras, þar
sem einkum er l'jallaft um ýmis-
legt dægurþras. Ugluspeglar
h'losa snúast aft miklu leyti um
listgrein þá sem hann nefnir
„gaggrini”, þaft er eins og nalnift
bendir paródia , eftirherma og
útúrsnúningar tiftkanlegrar
blaftamennsku, umsagna og
gagnrýni um leiklist, bókmenntir
og raunar hvers lags menningar-
mál, og fá þar margir sina vöru
selda, bæfti vift aumir gagn-
rýnendur dagblaftanna og eins
hinir sem aft framleiftslunni
standa. Uaft er vonandi ekki
óvart? Kannski stafar þaft af þvi
aft mér er málift nokkuft skylt, en
ansi hef ég gaman bæfti af hinum
prýftilega leikdómi um Dyra-
bjölluna, sorgfullum eftirmælum
Flosi Ólafsson
og Ámi Elfor
Slettúrklaufunum
silfurlampans sem sálaftist i vor,
efta umsögnum Klosa i gervi
Geirvars Fáls um danslist, Pa-dö-
dö, og um popp, svo einhver dæmi
séu nefnd.
Kn öllu gamni fylgir nokkur
alvara. Mergurinn máísins i gýsi
og grini Flosa um þessi efni finnst
mér aft sé ádeila á óþarflegan
hátiftleik og grafaralvöru,
uppgert froftusnakk i umræftum
um list menntir. Taki þeir til sin
sem eiga! Og þaft er vonandi aft
ekki béri meir i milli leik-
húsmanna og gagnrýnenda en
þvilik forskrúfun. Hræddur er ég
samt um aft annaft og verra efni
búi undir hinni hjákátlegu gagn-
rýnisdeilu sem sifelldlega er aft
fuftra upp og seint mun linna —
nema þá aft blöftin og gagn-
rýnendur gefist öldungis upp og
lifi hér eftir samkvæmt heilræfta-
visunni góftu sem Flosi kvað til
gagnrýnandans:
Snjómann litli, manni tnimi,
inuiidu bara eitt,
aft segja ekki, segja ckki
segja ekki neitt.
Fangahjálp og
frimúrarar
Annars virftist mér aft sé
almenn regla um gamansemi
Flosa aft hún njóti sin best þegar
hann fer meft tómt rugl og endur-
leysu. Þaft skrýtna er aft i
greinum af þessu tagi komast
alvörugefin erindi höfundarins,
slik sem þau eru, oftast betur til
skila en þegar hann fer sjálfur aft
tala i einlægni og alvöru, aft þvi er
virftist, — þá slær einatt meinlega
út i fyrir honum. Þá býftur hann i
staftinn upp á þann boftskap aft
landift sé fagurt og fritt og nær að
fara i Heiftmörk eöa upp að
Tröllafossi i staftinn fyrir aft
flækjast i ferft meft Guftna i Útsýn
og þeim köllum, eða menn
cigi aft fara i leikhús til aft
skemmta sér vift sinnep og sósu
án pjatts og finheita, efta hvaft
þaft sé nú gott og gaman i
Færeyjum og mikiö þar af falleg-
um gömlum húsum. Allt er
þetta sjálfsagt satt og rétt — en
þarf ekki akkúrat Flosa til aft
segja okkur frá þvi, ef þaft þarf þá
yfirleitt aft segja frá þvi.
Nei, mætti ég þá frekar biftja
um greinar Flosa um brennivins-
mál, fangahjálp, prests-
kosningar, heimsókn Margrétar
danadrottningar til frimúrara og
,,det som ude fryser” svo aft
einungis séu nefndar af handahófi
nokkrar bráftkostulegar greinar
úr siftari hluta bókarinnar. Hann
er meiri aft vöxtum og fjöl-
breyttari aft efninu til en fyrri
hluta bókarinnar og nýtur
kannski aft þvi skapi betur ruglu-
gangsins og ærustunnar sem er
list og iþrótt Flosa Ólafssonar og
fær mann oftar en ekki til aft
hlæja aft honum hrossahlátri.
Önundur og Tóta
Og ekki má gleyma hagmælsk-
unni, þaft sýnir sig enn betur en
áftur vift annan lestur hversu
mikill styrkur greinum Flosa er
aft visnarugli hans. Svona orti
hann t.a.m. út af oliumengunar-
málunum á Klöpp i haust, visu
sem er Visi nokkuft skyld og þvi
vifteigandi aft tilfæra hana hér:
Ónundur cr afskaplega fróftur
önundi finnst svartbakurinn
góftur
önundur er er alveg tritilóftur
önundur er svartoliubjóöur
önundi finnst áróöur
alveg hreinn viftbjóftur
Tóta litla tindilfætt
tók þann arf úr fööurætt
aft vcra illa upp alin
Önundur er kvalinn
Þetta er meiri
allsherjarskandalinn.
Rugl og endurleysa? Ja, þaft
má svo sem vera en þaö er þá
ruglaft af gefnu timabæru tilefni
og meft beinskeyttum broddi.
Ætli fleirum en mér komi ekki
þessi visa i hug þegar farift er hjá
oliutönkunum á Klöpp enn i dag
frekar en alvörugefnari útlegg-
ingar út af hneykslinu sem þar
varft. Og svo er sem betur fer um
marga fleiri pistla Flosa Ólafs-
sonar. aft i og meft og undir niftri
gysinu og glensinu eru þeir
tilkomnir markverftum tilefnum,
og hitta einatt beint i mark.
Árni Elfar „hefur lýst” bókina
ljómandi liprum og kátlegum
teikningum, en Árni sýnir sig i
haust einn hinn leiknasta
teiknara i bækur. Þetta er bók
sem ugglaust hefur þegar gert
mörgum glatt i sinni um jólin.
Samt er vonandi aft trúfastir les-
endur Þjóftviljans fái eftir sem
áftur aft aft hafa gögn og gæfti
Flosa á laugardögum á nýju ári.
Þaft veitir ekki af einhverri
alvöru i og meft léttri og leikandi
kimninni hjá ,,úþ” og ,,dþ” og
Jónasi leik- og alþingismanni
Árnasyni, einkum hinum mesta
„gúmorista” sem uppi hefur
verift i New York borg nú i haust.
Birgit Tengroth:
EG VIL LIFA A NÝ
Enduriniiiiiingar
Guftrún Guftniundsdóttir þýddi
Setbcrg 1973. 175 bls.
Ætli þessi bók hefði
verið samin og gefin út,
keypt, lesin og umtöluð,
þýdd á islensku — ef höf-
undur hennar hefði verið
gift einhverjum öðrum
manni en Jensi Ottó
Krag, þá viðskipta- en
siðar meir forsætisráð-
herra Dana? Það held
ég ekki.
Þess utan kemur hún i kjölfar
annarrar umtalaftrar hjúskapar
sögu sem lika var þýdd á islensku
ný af nálinni, Gift eftir Tove
Ditlevsen. En þaðvarbetri bók en
þessi.
Hvaft um þaft: þetta er svo sem
ekki að skilja aft Ég vil lifa á ný sé
neitt tiltakanlega slæm bók. Hjú-
skaparsagan sem hún segir, svo
sem tuttugu ára gamla, er ein-
mitt aft sinu leyti ósköp venjulega
sama um misráftið, misheppnaft
hjónaband. ein af þeim mistökum
sem öllum þykir ósköp leiftinlegt
aö verfta fyrir þeim, en voru lik-
lega óviftráftanleg. Hún segir frá
tveim fullveftja, fullþroska ein-
staklingum sem laftast hvort aft
öftru af miklu afli. af likamlegum
ástæftum. en reynist um megn aft
búa saman, lýsir siftan i skjótum
svipmyndum þeirri áraun hvers-
dagsleikans. hægfara misklift, og
sundurlyndi sem smám saman
rýfur það hellubjarg ástarinnar
sen kannski átti að reisa á
hjúskapinn.
Þau hafa vist hjónin ætlast til
einhvers hvort af öðru sem
hvorugt þeirra hefur megnað að
uppfylla. Þetta þekkja nú fleiri.
Og þeir geta lesift um þaft i þess-
ari bók hvernig amasemi hvers-
dagsins getur leikift ráftherra og
leikkonur ekki siftur en annaft
fólk.
En það er meira efni i bókinni:
hún er öftrum þræfti og ekki siftur
sjálfslýsing höfundarins.
Birgit Tengroth er sænsk leik-
kona og rithöfundur, komin á
sextugsaldur, en byrjaði barnung
aft leika, varft stjarna i sænskum
kvikmyndum á árunum fyrir og
fram yfir strift. Siftar sneri hún
sér aft sagnagerft og hefur skrifaft
bæfti skáldsögur og smásögur, ein
hin kunnasta þeirra mun vera
Törst. Þorsti, sem Ingmar Berg-
man geröi efíir eina af sinum
fyrri. heldri kvikmyndum.
Bókin er ekki nein samfelld
hjúskaparsaga þeirra Jens Ottós
þótt hjónabandift leggi til hinn
raufta þráft frásögunnar. I og meft
þeirra atburðarás eru raktar
aftrar endurminningar höfundar-
ins frá fyrri tift og seinni á ævi
hennar, aukin mörgum skjótum
og einatt meinlegum svip-
myndum af meir og minna nafn-
toguftu fólki, dönskum ráftherrum
og kratabroddum. sænsku
bókmennta- og leikhúsfólki. Á
undan Jensi Ottó var hún gift
Stig Ahlgren, nafntoguftum
sænskum blaftamanni. Þaft var þó
ekki hann sem óspart hneyklsafti
Ottó
tslendinga i eina tið meft þvi aft
kalla forsetafrú vora „köttbulls-
mamma.” Nei annars: þaft var
Runa Moberg.
Þaft má aft likindum segja um
Birgit Tengroth sem fyrr var
kveftift: þessi kona kann aft
unna. Og Ijóst er af frásögn
hennar aft hún kann einnig aft
hata — sjá svipmynd hennar af
Karin Swanström, sænskri leik-
konu og kvikmyndafrömufti og
raunar fleiri smámyndir i
bókinni. Flóknara hefur auftvitaft
verift samband hennar vift eigin-
menn sina þótt einnig þar fari
saman ást og hatur. Þaft er bara
svolitift torvelt aft fá umtals-
verftan áhuga á efninu. En ósjálf-
rátt sækir sá grunur aft
lesandanum aft þaft hafi ekki
allténd verið tekift út meft sitjandi
sældinni aft vera Jens Ottó i
hjúskap þeirra Birgittu.
Sagan er samin af leikni og
hagleik. Birgit Tengroth er sýni-
lega fær og fimur rithöfundur.
Þýfting Guftrúnar Guftmunds-
dóttur sýnist mér að sé brúklega
af hendi leyst. Haft er eftir
sænskum ritdómi um bókina að
hún sé „glæsilega skrifuft” á
frummálinu. En ef þaft er satt
eimir þvi miöur ekki mikift eftir
af þeim brag á islensku gerftinni.