Vísir - 18.03.1974, Síða 6

6
Mánudagur 18. marz 1974.
vísrn
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
ltitstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
^ Fréttastj. erl. frétta:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Kitst jórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn K. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
llaukur Ilelgason
Björn Bjarnason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 'J2. Simar 11660 86611
Ilverfisgötu 32. Simi 86611
Siðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
i lausasölu kr. 25 eintakið.
Blaðaprent hf.
Kauphækkunin hverfur
Kauphækkanirnar i febrúarlok voru taldar
vera um 20 prósent að meðaltali þá strax, og um
mánaðamótin hækkaði kaupvisitalan um rúm 6
prósent. Verkafólk fékk þvi að meðaltali um 26
prósent kauphækkun. Þetta mundi við eðlilegar
aðstæður þykja miklar kjarabætur. En á rúmum
tveimur vikum höfðu verðhækkanir etið upp
mestan hluta kauphækkananna.
Keyrsla verðbólguskrúfunnar hefur verið með
ólikindum. Visir athugaði fyrir helgi, hve mikið
mætti ætla, að þessar verðhækkanir hefðu tekið
af tekjum meðalfjölskyldu. Sú athugun leiddi i
ljós, að láta mundi nærri, að þrir fjórðu af kaup-
hækkununum væru þegar glataðir hjá fjögra
manna fjölskyldu með 50 þúsund króna mánaðar-
tekjur. Miðað var við, að tekjur fjölskyldunnar
hefðu hækkað um rúmlega 10 þúsund krónur við
kjarasamningana og visitöluuppbæturnar um
mánaðamótin, sem er nálægt meðaltalinu.
Samantekt á þeim verðhækkunum, sem höfðu
orðið á tveimur vikum gaf til kynna, að yfir 7 þús-
und krónur af tekjum þessarar fjölskyldu mundu
fara til að greiða hærra verð fyrir nauðsynjar, •
eftir þvi sem næst varð komizt um likleg meðal-
töl.
Verðhækkun á búvörum mundi til dæmis kosta
fjölskylduna yfir tvö þúsund krónur á mánuði, ef
reiknað var með, að hún verði rúmum átta þús-
und krónum á mánuði til kaupa á innlendum
landbúnaðarvörum. Eigi fjölskyldan bifreið,
virðist nærri lagi að telja, að hækkun á bensini
kosti 750-900 krónur á mánuði að meðaltali.
Hækkun vgjalda rafmagnsveitunnar og verðhækk-
un á oliu til húshitunar hefur mjög mismunandi
áhrif eftir þvi, hvort fólk býr á hitaveitusvæði eða
utan þess. En nærri lagi virðist að telja hækkun
um 700-800 krónur á mánuði algert lágmark, þeg-
ar hugsað er um meðaltal fyrir landið allt.
Hækkun á afnotagjöldum útvarps og sjónvarps
er rúmlega 200 krónur á mánuði. Hækkun
álagningar i heildsölu og smásölu, hækkun farm-
gjalda og verðhækkanir á innfluttum vörum
þessar vikur yrði áreiðanlega ekki minni en 1500
krónur fyrir meðalfjölskyldu.
Yfirlit yfir hinn langa lista annarra verðhækk-
ana leiddi i ljós, að 1600 krónur yrði að teljast hið
minnsta, sem þær kostuðu meðalfjölskyldu á
mánuði.
Þessi listi er samtals um og yfir 7 þúsund krón-
ur á mánuði, og er þá ótalið það, sem fer fram hjá
verðlagsyfirvöldum i þessari verðbólguskriðu,
þar sem allt æðir áfram. Má þar nefna húsaleigu
sem skýrt dæmi.
Illu heilli verður að lita á það sem lágmark, að
verðbólgan hafi etið upp þrjá fjórðu af meðal-
kauphækkunum á rúmum tveimur vikum eftir
kauphækkanirnar. Þetta gildir um þorra verka-
fólks. Þeir standa auðvitað betur að vigi að þessu
leyti, sem hafa fengið meiri kjarabætur en þetta
og hafa minni fjölskyldu.
Engum kemur til hugar, að skriðan hafi numið
staðar eftir þetta. Vafalaust á margt eftir að
hækka i verði á næstunni af nauðsynjum almenn-
ings. Til viðbótar þvi, sem hækkar hvort sem er,
ræða stjórnvöld nú um gengisfellingu, og stefnt er
að hækkun söluskatts, sem mundi bætast við
verðlagið strax, en lækkun tekjuskatta mundi
hafa áhrif seinna. Og launþegar verða að biða til
1. júni eftir þvi, að kaupvisitalan hækki. Hætt er
við, að mörgum muni finnast það löng bið.—HH
Umræðurnar um öryggismál
islands hafa sjaldan eða aldrei
verið meiri en siðan núverandi
rikisstjórn tók við völdum sumar-
ið 1971. Umræðurnar hafa á ýms-
an hátt staðnað á þessu timabili.
Menn láta sér núorðið nægja að
nefna t.d. öryggisráðstefnu Evr-
ópu og SALT-viðræöur risaveld-
anna, þegar þeir segja, að við lif-
um á friðartimum, en þeir fara
sjaldan orðum um, hvernig þess-
um viðræðum miðar.
Sumarið 1971 gat verið raun-
hæft að benda á öryggisráðstefn-
una og SALT-viðræðurnar og
segja: Biðið þið við, þegar þetta
allt hefur byrjað eða komizt i
heila höfn, þá lifum við á sann-
kölluðum friðartimum. 1971 var
unnt að mála þessa þætti i sam-
skiptum austurs og vesturs blárri
og glæsilegri birtu fjarlægðarinn-
ar. Það dugar hins vegar ekki
lengur. Oryggisráðstefnan hefur
dregizt á langinn og hún sýnir
betur en flest annað, hve djúpt
bilið er á milli austurs og vesturs,
ekki sizt þegar mannréttindin eru
dregin fram i dagsljósið.
A nýlegum fundi sinum með
Pompidou lagði Brezhnev höfuð-
áherzlu á það, að öryggisráð-
stefnunni lyki sem fyrst. Loka-
fundinn skyldi halda með pomp
og pragt, þar sem þjóðaleiðtogar
kæmu fram og gæfu hátiðlegar
yfirlýsingar. Pompidou tók þess-
um hugmyndum Brezhnevs illa
Sovézk eldflaug i skotstöðu.
og var þeirrar skoðunar, að mik-
ilvægara væri að einhver árangur
'næðist af öllum þessum fundum.
A fundi á fimmtudag kom fram,
'að öll NATO-rikin styðja þetta
sjónarmið Pompidous. Brezhnev
þarf ekki sizt á þvi að halda vegna
ástandsins heima fyrir að slá sér
'upp með hátiðlegum lokafundi ör-
^yggisráðstefnunnar. Andrei
Grechko, sovézki landvarnaráð-
herrann hefur gefið yfirlýsingar,
þar sem hann gerir litið úr stefnu
friðsamlegrar sambúðar við
löndin i vestri. Hann er þar með
að beina spjótum sinum að stefnu
Brezhnevs. Að mati flokksleið-
togans mundi hátiðarfundur með
Triðarræðum slá nokkuð vopnin
úr höndum haukanna i Moskvu,
Grechko og hans liði.
Likur benda til þess, að ör-
'yggisráðstefnunni ljúki i sumar,
.hvort sem það verður með há-
tiðarfundi eða á annan hátt. Ljóst
er, að niðurstöður ráðstefnunnar
'verða ekki til þess að kollvarpa
þvi öryggiskerfi, sem nú rikir i
Evrópu eða breyta þvi á nokkurn
hátt, sem umtalsvert er.
Viðræður risaveldanna um tak-
mörkun gjöreyðingarvopna,
SALT-viðræðurnar, hófust 1969.
Fyrsta samkomulagið náðist 1972
og var undirritað, þegar Nixon
heimsótti Brezhnev þá um vorið.
Siðan þá hafa aðilar ræðzt við, og
að þvi er stefnt á þessu ári að
ljúka öðrum þætti viðræðnanna.
Margt hefur breytzt siðan fyrsti
SALT-samningurinn var undirrit-
aður. Ýmislegt bendir til þess, að
erfiðara verði að komast að nýju
samkomulagi, ekki sizt vegna
þess að vigbúnaðartæknin hefur
tekið stórstigari framförum i
Sovétrikjunum en búizt var við.
1 SALT-I samningnum, sem á
að gilda til 1977, er mælt svo fyrir,
að Sovétrikin megi á samnings-
timabilinu ráða yfir 1560 lang
drægum eldflaugum en Banda-
rikin 1054. Samið var um þennan
mun, vegna þess að bandarisku
eldflaugarnar voru búnar kjarna-
hleðslum, sem skjóta mátti með
sömu eldflaug á fleiri skotmörk
en eitt, þessar hleðslur eru þekkt-
ar undir skammstöfuninni MIRV.
A Vesturlöndum töldu menn
óliklegt 1972 að Sovétrikin eignuð-
ust slikar hleðslur á samnings-
timabilinu.
Bandariskur kafbátur skýtur Polaris-eldflaug I tilraunaskyni. Á miðju
siðasta ári voru 336 slikar eldflaugar um borð i bandariskum kjarn-
orkukafbátum. Risaveldin hafa ekki samið um takmörkun á þessum
eldfiaugum, sem draga frá 1750 til 2880 milur.
Björn Bjarnason:
Umrœðurnar
um oryggis-
múl staðnaðar
ABM-varnareldflaug sýnd I Moskvu. SALT-samningurinn, sem Nixon
og Brezhnev undirrituðu i mai 1972, mælir fyrir um það, að slikar eld-
flaugar megi vera á tveimur stöðum i löndum þeirra. Önnur eldflauga-
stöðin á að vera i nágrenni höfuðborganna og hin við mikilvæga skot-
stöð árasareldflauga.
1 ágúst sl. skýrði James Schles-
inger, landvarnaráðherra Banda-
rikjanna, frá þvi, að Sovétmenn
væru byrjaðir tilraunir með
MIRV. Hann spáði þvi einnig, að
1975 hefðu Rússar tekið hleðsl-
urnari notkun. Þessar staðreynd-
ir hafa leitt til þess, að annar
þáttur SALT-viðræðnanna hefur
orðið mun flóknari en ella. Raun-
ar.hafa viðræðurnar að nokkru
leyti siglt i strand, og það kemur
fram i fjárlagabeiðni bandariska
varnarmálaráðuneytisins, sem
nýlega var lögð fram, að ráðu-
neytið telur nauðsynlegra en
nokkru sinni áður að auka fjöl-
breytnina i kjarnorkuvigbúnaði
Bandarikjanna.
1 desember sl. lýsti bandariski
öldungadeildarþingmaðurinn
Henry Jackson þvi yfir, að
SALT-viðræðurnar væru komnar
i strand vegna umræðugrund-
vallarins,,sem Sovétmenn hefðu
lagt fram, hann væri bæði ein-
hliða og algjörlega óaðgengileg-
ur. Jackson lagði fram i öldunga-
deildinni drög að samningi, þar
sem gert er ráð fyrir þvi, að
samningsaðilarnir skeri niður
kjarnorkuherafla sinn og hann
verði jafnmikill hjá báðum. Bæði
rikin hafi heimild til að eiga 560
eldflaugar, sem skotið er frá kaf-
bátum, 800 langdrægar eldflaug-
ar á landi og 400 langfleygar
sprengjuflugvélar.
Svipaðar hugmyndir komu ný-
lega fram hjá bandariska land-
varnaráðherranum. Hann sagði,
að Bandarikin væru bæði reiðu-
búin að ná jafnvægi með niður-
skurði og með aukningu, svo að
þau næðu Sovétrikjunum. I
skýrslu til fulltrúadeildar Banda-
rikjaþings sagði hann einnig, að
um leið og menn væntu hins bezta
i SALT-viðræðunum ættu þeir
einnig að búa sig undir hið versta.
Fjárlagabeiðni bandariska
varnarmálaráðuneytisins þykir
benda til þess, að landvarnaráð-
herrann og ráðunautar hans búi
sig undir hið versta. Þar er gert
ráð fyrir margs konar nýjum
kjarnorkuvopnum, sem eiga eftir
að valda SALT-samningamönn-
unum miklum vandræðum. Fjár-
lagabeiðnin frá Pentagon hefur
ávallt þótt bezta visbendingin um
það, hvert Bandarikin stefna i
vigbúnaði sinum.
Staðreyndin er sú, að hvort sem
litið er til öryggisráðstefnunnar
eða SALT-viðræðnanna, er ekki
nein sérstök ástæða til bjartsýni
um breytta tima i varnarmálum.
Eitt má þó fullyrða, að samninga-
viðræður austurs og vesturs
verða ekki til þess að auðvelda
smárikjum ákvarðanatöku um
öryggismál sin. Breytingatiman-
um er alls ekki lokið, og meðan ó-
vist er um endanlega niðurstöðu,
er bezt að fara sér hægt, um leið
og ýtrustu hagsmuna er gætt.