Tíminn - 25.02.1966, Blaðsíða 5

TÍMINN
5
FÖSTUDAGUR 25. febrúar 1966
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Pramkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrlmur Gfslason. Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 95.00 á mán. lnnanlands — í
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Tangarsókn álmanna
Jóhann Hafstein, iðnaðarmálaráðherra, skilur að nú
þarf mikiLs við til þess að fá þjóðina til þess að fallast
á ókjarasamninga þá, sem stjórnin fyrirhugar um stór-
iðju í landinu á kostnað framleiðsluatvinnuveganna.
Hann ritar í gær langa grein í Morgunblaðið með tölum
mikium og hyggur að með hæfilegri hagræðingu geti
þær orðið drjúgar til blekkinga eins og í höndum Gylfa.
En samt skjótast upp úr ráðherranum merkilegar játn-
ingar í þessari grein. Hann segir t. d.
„Það er rétt, að vinnuaflsskorturinn er alvarlegt við-
fengsefni. En sé litið raunsætt á hlutina er álbræðsla í
þessu sambandi miklu minna viðfangsefni en sumir láta
í veðri vaka. Það er augljóst, að meðan byggingarfram-
kvæmdir eru í hámarki, getur vinnuaflsskorturinn verið
erfitt viðfangsefni.En fyrir því má sjá með skipulögðum
ráðstöfunum fil þess í bifi að draga úr öðrum fram
kvæmdum á vegum hins opinbera, ríkis og sveitarfélaga.
Erlent vinnuafl gæti einnig komið að notum, samkvæmt
gildancfi íslenzkum lögum og venjum.“
Af þessum orðum verður fullljóst, að íslenzkir álmenn
og rfldsstjómin eru staðráðin í því að koma álverksmiðj-
unni npp, hvemig sem kjörin em, og þeir hafa þegar
gert um það fullkomna hernaðaráætlun, hvemig víkja
skuli íslenzku atvinnulífi, íslenzkum þjóðarhagsmunum
og íslenzku framtaki til hliðar, svo að gata hinna erlendu
stóramsvifa verði bein og greið með hæfilegri umbun
tfl góðra þjónustumanna hér á landi.
Þessi hemaðaráætlun stjórnarinnar gegn íslenzkum
atvinnuvegum fyrir erlendu álbræðsluna er tangarsókn.
Aimars vegar skal kreppt að einkarekstri og félagsrekstri
almennings með aukinni sparifjárfrystingu, harðari
Iánakreppu og hærri vöxtum, svo að þessir íslenzku
aðilar ráðist ekki í of miklar framkvæmdir, sem krefj
ast vinuafls og fjármagns. Sókn á þessum vígstöðvum
var hert um áramótin með aukinni frystingu og hækkun
vaxta. Nú bendir Jóhann ráðherra á hinn þátt tangar-
sóknarinnar, niðurskurð opinberra framkvæmda hjá
ríki og bæjum, niðurskurð á byggingu skóla, sjúkrahúsa,
vega, brúa, gatna og annarra hinna allra brýnustu sam-
félagsframkvæmda. Það var aðeins smáæfing í fyrra,
þegar ríkisframkvæmdir voru skornar niður um 20%.
Þetta er sú fórn sem álstjórnin skipar þjóðinni kinn-
roðalaust að færa, og hún hikar ekki við að beita
harðri tangarsókn til þess að ná þessu marki, kreppa
bæði að einka- og félagsrekstri og skera niður brýnustu
samfélagsframkvæmdir. sem við eram á eftir öðrum
þjóðum með og þurfum öllu öðru fremur að flýta.
Ofan á þennan ,,fagnaðarboðskap“ bætir ráðherrann
svo við eins konar loka- og áherzluorðum:
„Vel má vera, að okkur auðnizt ekki að búa svo um
hnútana, sem bezt yrði á kosið“.
Þannig játar ráðherran, að útlit með samningana sé
ekki sérlega gott, og hann býr þjóðina undir það að ná
ekki hagkvæmum samningum. En það breytir engu í
augum þessa ráðherra og ríkisstjórnarinnar Þetta skal
gert, hve óhagstætt sem það er, og hve miklar hættur
sem það hefur í för með sér, og fyrir það skal ekki hik-
að við að fórna áðurtöldum þjóðarhagsmunum.
Slík ríkisstjórn er þjóðarsmán, hún er fyrsta stjórnin
sem telur íslendinga ekki færa um að vjrkja fallvötn
sín sjálfa. En þjóðin veit betur. Hún veit, að hún er full-
fær um að virkja við Búrfell, en erlend á^bræðsla með
þeim kjörum, sem boðin era, er hvorki tímabær né
hagkvæm.
Robert F. Kennedy öldungadeildarþingmaður:
Veita verður hinum óánægðu
hlutdeild í ábyrgð og valdi
Engin lausn styrjaldarinnar í Vietnam er áhættulaus
Síðastl. laugardag hélt
Robert F. Kennedy öldunga
deildarþingmaður, blaða-
mannafund, þar sem hann
hvatti til þess að reynt yrði
að leysa styrjöldina í Viet
nam með myndun sam-
steypustjörnar þar, með
aðild Viet - Cong, sem
kallar sig öðru nafni þjóð
legu frelsishreyfinguna, en
yfirleitt er talin undir
stjórn kommúnista. Þessi
tillaga Kennedys hefur vak
ið mikla athygli og deilur.
Hér á eftir fer útdráttur úr
greinargerð, sem Kennedy
las á fundinum, þýddur úr
,The New York Times“.
EF SATT ER, að samningar
séu markmið okkar, eins og
við höfum oft lýst yfir, verð
um við að reyna að finna með
alveg. Samningar hafa í för
með sér, að hvor aðili um sig
verður að láta undan í veiga
miklium atriðum til þess að fá
fram hitt. sem nauðsynlegra
er.
Verið getur, að samningum
sé ekki unnt að koma á í stríð
inu vegna þess, að markmiðin
séu ósamrýmanleg, eða annar
aðilinn eða báðir fáist ekki til
að sætta sig við neitt minna
en fullan ávöxt sigursins. Ef
svo er verðum við að láta okk
ur lynda að sjá á bak samn
ingavoninni og halda áfram
hina óvissu og ókortlögðu
braut stríðsins.
Eg hefi þá trú, að til sé með
alvegur, unnt sé að binda endi
á vopnaviðskipti og ná friðsam
legri lausn. Taka verður þó
fram fyrst af öllu. að meðal-
vegurinn, —samkomulagsleið
in, —hefir í för með sér
áhættu. Andstæðingur sem
heldur lífi kann ef til vill að
leggja til orrustu öðru sinni.
Á ríkisstjóm, sem ekki nýtur
viðvarandi vemdar bandarísks
herstyrks, kann að verða ráð-
ist. henni spilll eða steypt af
stóli.
Að minni hyggju erum við
nægilega hugrakkir til að
leggja út í þessa áhættu. Þetta
er sama áhættan og við tökum
á okkur hvern einasta dag í
hundrað ríkjum um heim all-
an. Til eru tylftir ríkja, sem
þá og þá gætu orðið fyrir
kommúnistaárás eða spillingu.
Ef við vildum ekki eiga á
hættu að þessi ríki kynnu að
verða fyrir spillingu kommún
ista, eða verða þeim ef til vill
að bráð. hefðum við einfald
lega orðið að hernema þau
öll. En Ijóst er, að við tókum
fremur kost að lifa við þessa
áhættu en að reyna að her-
nema þessi ríki. Við göngumst
undir þessa áhættu i trúnni á,
að emstaklingar og þjóðir gef
ist ekki viljandi upp fyrir
mönnum fra öðrum löndum.
SÉ ÞFSS’ grundvallartrú
okkar röng verður Vietnam
ekki annað en lítið leiftur í
því mikla báli sem í vændum
Róbert Kennedy
er. En Kínverjar hafa beðið
afhroð í Indonesíu, Alsír og
Mið-Afríkulýðveldinu, — en
þó ekki af því. að við séum
þeim öflugri og færari, né
heldur hinu, að við höfum sigr
að þá. Þeir biðu afhroð vegna
þess. að þjóðir þessarra landa
vildu heldur ráða málum sín-
um sjálfar á sinn hátt, — trú
okkar reyndist á rökum reist.
Ekki er víst, að þessi trú reyn
ist rétt hvert einasta sinn eða
í öllum löndum. En á liðinni
tíð hafa menn ávallt kosið
sjálfstæði og frelsi. hafi valið
legið ljóst fyrir.
Hver verða svo aðalatriði
samkomulags í Víetnam ef
við leggjum þessa megintrú á
mannlegum vilja til grundvall
ar?
Hver svo sem aðstaða þjóð-
legu freisisfylkingarinnar
kann að vera, — hvort heldur
hún er leikbruða einungis eða
að einhverju leyti sjálfstæð,
— værður að sætta sig við þá
staðreynd við hvaða samkomu-
lagsumleitanii sem er. að í
Suður-Vietnam eru að verki ó-
ánægjuöfl, bæði kommúnistísk
og ekki kommúnistísk, sem
vilja breyta ríkjandi skipulagi
í landinu bæði pólitísku og
efnahagslegu.
Þrjár leiðir er unnt að fara
i viðureigninni við slíka hópa
sem þessa: Drepa þá eða yfir-
buga, láta peim eftir landið
eða veita peim hlutdeild í
valdi og ábyrgð. Fyrri leiðirn
ar tvær er ekki unnt að fara
nú nema með því að beita her-
valdi einu.
Þriðja leiðin, að veita hin-
um óánægðu hlutdeild í valdi
og ábyrgð ei undirstaða allra
vona um samningslausn. Þétta
er hvorki auðveldasta né
öruggasta leiðin. Ekki er held
ur unnt að segja með iieínum
öruggum iíkum með hverjum
hætti þetta geti orðið né
hve miki) að'idin yrði. Þetta
gæt' orðið a einni ráðstefnu,
mai gendurteknum fundum
eða með hægíara og ijóma-
lausn framvmdi' gagnkvæmra
tilhliðrana smátt og smátt.
ÞURFA MUN stórmikla
pólitíska snilli og vit til að
finna nákvæmlega út, hvað
aðild má vera mikil án þess
að leiða annað hvort til yfir-
drottnunar eða innbyrðis
átaka. Og sníliinni verður að
vera samfara vilji til að
kanna til þrautar hinn drjúg-
mikla mun á framgimi, ætlun
og áhuga Hanoi-manna. Pek-
ingmanna og Sovétmanna.
Vera má einnig að þetta
kosti að koma á laggirnar
málamiðlunarstjórn, sem eng
um þessara aðila sé að skapi.
Vissulega leggjum við nokkuð
í hættu þegai við gerum ráð
fyrir. í fyrsta lagi, að efnaleg
og félagsleg velgengni dragi
úr eftirsókninni eftir kommún
ismanium, og í öðru lagi. að
aðild að erfiðinu og ánægj-
unm við að veita þjóðinni for
ustu laði andstæð öfl til sam
komulags sem varðveiti bæði
sjálfstæði þjoðar þeirra og ný-
fengna aðild þeirra sjálfra að
valdinu.
Einig verðum við að vera
reiðubúnir að tefla á tvísýnu
kosninga og eiga á hættu þann
möguleika, að endursameining
verði ef til vill samþykkt. Við
verðum ennfremur að búa okk
ur undir að hugsa um, hvaða
afstöðu slík endursameinuð
þjóð tæki til Bandaríkjanna,
Kína kommúnistanna og Sovét
ríkjanna.
Séum við fúsir að tefla á
þessa tvísýnu og andstæðingar
okkar fúsir að leggja sinn
málstað í sömu hættu, — sama
val í friði. — getur samkomu
lag verið mögulegt. Þá væri
hin áhættan að baki ógn auk
inna átaka og eyðileggingar.
VITANLEGA yrði að
vernda þessa samkomulags-
lausn gegn skyndilegu ofbeldi
og eyðileggingu. Fyrir
hendi verður að vera alþjóð-
legt vald til að bera ábyrgð á
og fylgja fram samkomulag-
inu, traust aðilanna og gagn-
kvæmir eiginhagsmunir. Er-
lendur her verður að hverfa á
burt í jöfnum. ákveðnum
áföngum. Og við verðum að
standa á því fastar en fótun
um, að alþjóðleg stofnun, sem
unnt er að treysta hafi strangt
og nákvæmt eftirlit með hinni
pólitísku framkvæmd.
Eg vil leggja ríka áherzlu á
að ábyrgð okkar og árvekni í
Vietnam væri engan veginn
lokið með slíku samkomulagi.
Johnson forseti hefir tekið
skýrt fram, að við séum reiðu
búnir að veita Norður-Víet-
nam efnahagsaðstoð. Við verð
um ennfremui að aðstoða við
að bæta eyðileggingu 20 ára
styrjaldar ef Suður-Vietnamar
eiga að vera frjálsir að því
áfram að ráða örlögum sínum
og lifa i friði og eindrægpi
við norðanmenn.
Endurreisnarstarf okkar get
ur orðiö allt að því eins dýrt
og styrjaldarreksturinn er nú
og krafizt enn meiri vits og
Framhald á bls. 12.