Tíminn - 21.04.1966, Blaðsíða 5

FIMDttTlIDAGlIE 31. apríl 1966
Otgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Pramfcvæmdastjóri: Krlstján Benediktsson Ritstjórar: Þórarimi
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og indriði
G. Þorsteinsson. Pulltrú) ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrimur Gislason Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur. Bankastræti 7 Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
sítni 18300. Askriftargjald fcr 95.00 á mán lnnanlands — t
Hausasölu fcr. 5.00 eint. — PrentsaniSjan EDDA hl.
Meginhættan
Lokið er nú tveimur umræðum um álsamninginn í
neðri deild Alþingis. Þótt ríkisstjórnin hafi ekki látið
sér segjast og virðist fastráðin í að knýja málið fram,
stendur málstaður hennar ólíkt verr eftir þessar um-
ræður. ISnkum hafa tvö atriði skýrzt miklu betur.
Fýrra atriðið er það, að ríkisstjórnin hefur ekki getað
nefnt neitt dæmi þess, að gerður hafi verið eins óhag-
stæður oíkusölusamningur og Landsvirkjuninni er ætlað
að gera við álbræðsluna. Viðurkennt er, að svissneski
hiingurinn hefur fyrir nokkrum árum samið um 28%
hærra raforkuverð í Noregi. Hrundið hefur verið öll-
nm úti-eikningum Jóhanns Hafsteins um gróða íslend-
inga af þessum orkusölusamningi, miðað við það, að ís-
lendingar nýttu orku Búrfellsvirkjunarinnar einir. Þvert
á móti hafa verið leidd sterkustu rök að því, að verðið,,
sem álbræðslan á að greiða, muni ekki standa undir
kostnaðarverði, og verður þetta þó enn tilfinuanlegra síð-
ar, þegar nýjar, dýrari virkjanir koma til sogunnar.
Hitt atriðið er það, að rikisstjórnin og talsmenn henn-
ar hafa ekki getað bent á eitt einasta dæmi, er sé hlið-
stætt við gerðardómsákvæði samningsins, þ.e. að ál-
bræðslufyrirtækið, sem á þó að skrásetjast íslenzkt,
skuh vera undanþegið íslenzkum dómstólum.
Rök rfkisstjórnarinnar og stuðningsmenn hennar fyr-
ir því að ganga að samningnum, þrátt fyrir alltof lágt
rafmagnsverð og vansæmandi gerðardómsákvæði, hafa
fyrst og fremst falizt í fullyrðingum, sem lýsa jöfnum
höndum vantrú á landi og þjóð. Forsætisráðherrann hef-
ur endurnýjað áróður sinn um harðbýlt og erfitt land
og jafnvel gengið svo langt að skírskota bæði til Svarta-
dauða og móðuharðinda! Og hvarvetna hefur gægzt fram
vantrúin á, að þjóðin geti treyst á eigið framtak, og því
verði að byggja á erlendu einkafjármagni og erlendri
aðstoð í vaxandi mæli.
Þegar þetta allt er athugað, verður það ljóst, að þótt
álsamningurinn sé stórgallaður og óaðgengilegur, felst
höfuðhættan í þeim hugsunarhætti, sem stjórnað hefur
þessari samningagerð rikisstjórnarinnar. Það er vantrúin
á landið og vantrúin á, að þjóðin geti byggt landið af
eigin rammleik. Ef menn með slíkan hugsunarhátt ráða
hér áfram, munu í kjölfar álsamningsins fara aðrir enn
verri samningar við erlenda aðila.
Áugljós frá upphafi
Auðséð er á aðalforystugrein Mbl. í gær, að ritstjórar
blaðsins gera sér orðið ljóst, að þeir hafa skotið yfir
markið með árásunum á Ólaf Jóhannesson í sambandi
við gerðardómsákvæðið í álsamningnum.
En þótt Mbl. dragi orðið heldur í land, reynir það enn
að gefa í skyn, að Framsóknarmenn og þó einkum
Ólafur Jóhannesson, hafi átt mörg tækifæri til
að lýsa andstöðu við gerðardómsákvæðið, en ekki gert
það fyrr en nú. Hér fer Mbl. eins og áður með vísvitandi
ósannindi, því að Framsóknarmenn hafa við öll tæki-
færi tekið fram, að væntanleg álbræðsla ætti að vera
undir íslenzkum lögum og þar með íslenzkri lögsögu.
Andstaða þeirra gegn gerðardómsákvæðinu hefur því
verið augljós frá upphafi.
Því meira, sem Mbl. elur á þessum rógi, því meiri verð-
ur skömm þess.
TÍWIINN_____________________________________5
r-........ ■ '■■■' .................■>
Walter Lippmann ritar um alþjóðamái:
Hvert er takmark Búddatrúar-
manna í Suöur-Vietnam?
Verður þess óskað, að Bandaríkjaher flytjist burtu?
MIKIÐ veltur á, hvort póli-
tísku átökin í Víetnam snúast
aðeins um enn ein af hinum
mörgu mannaskiptum, sem orð
ið hafa síðan 1963, eða eitt-
hvað annað. Út lítur fyrir, að
pólitísku átökin séu að þessu
sinni annað og meira, ekki
aðeins ein mannaskiptin enn
meðal hershöfðingjanna, held
ur djúpstæð, almenn átök.
Búddatrúarmenninrir eru
I kjarni stjórnarandstöðunnar
og þeir heimta ríkisstjórn af
nýrri gerð, en ekki aðeins
breytingu á stjórninni, sem nú
fer með völd, til dæmis brott-
hvarf Kys hershöfðingja.
Breyting ríkisstjórnar úr yf
irráðum hershöfðingja í yi'ir-
ráð óbreyttra borgara væri
væri ekki mannaskipti ein held
ur bylting. Byltingareðli hreyf
ingarinnar, sem nú er uppi,
kemur glöggt fram í þeii-ri
staðreynd, að leiðtogar Búdda-
trúarmanna krefjast, að stjórn
óbreyttra borgara leysi núver-
andi stjórn hershöfðingjanna
af hólmi áður en kosningar
eru látnar fara fram. Þeim er
fullvel ljóst, að í landi eins og
Víetnam sigra þeir, sem sjá
um framkvæmd kosninganna.
Leiðtogar Búddatrúarmanna
biðja um ríkisstjórn, sem þeir
hafi tögl og hagldir í, þegar
ríkisstjóm hershöfðingjanna
víkur.
SPURNINGIN er því, hverra
fultrúar Búddatrúarmennirn-
ir eru. Við búum ekki yfir
neinni haldgóðri vitneskju um
þetta, einkum þó fyrir þær
vakandi minnihluta. Og hvort
sakir, að engum blaðamönnum
frá Bandaríkjunum eða öðrum
vestrænum ríkjum er unnt að
afla sér áreiðanlegrar vitneskju
um eðli og afl stjórnarand-
stöðu í landi, þar sem heiftúð-
ug borgarastyrjöld geisar. Hitt
vitum við, að í öllum stjórnar-
byltingum, sem orðið hafa síð
an Diem féll árið 1963, hafa
Búddatrúarmennirnir gegnt for
ystuhlutverki ef þeir hafa haft
af þeim afskipti á annað borð.
Byltingar eru ávallt verk
sem Búddatrúarmennirnir eru
I meirihluta eins og sakir
standa eða ekki, er sennilega
satt, að engin stjórn geti hald-
ið völdunum i Saigon til lang
frama ef Búddatrúarmennirnir
eru henni andstæðir.
Nokur ástæða er til að ætla
að Búddatrúarmennirnir berist
á faldi hækkandi og hraðfara
óánægjuöldu. Óánægja ríkir
vegna heiftarlegrar verðbólgu,
er þjakar fátæklingana grimmi
lega. Óánægja er með al-
hliða og augljósa spillingu sem
veldur hungruðum fórnardýr-
um mikilli hneykslun. Og auð
vitað er almenn óánægja með
grimmd og hörmungar stríðs-
ins yfirleitt. Síðast en ekki sízt
ríkir óánægja yfir þrúgandi
nærveru fjölmenns, auðugs og
fámálugs, erlends herliðs frá
þjóð með framandi menningu.
VEL MÁ VERA, að ástandið
í Víetnam sé nú komið á það
stig, að eitthvað hljóti undan
að Iáta, og fáeinir menn, sem
athugað hafa ástandið gaum-
gæfilega með eigin augum hafi
séð þetta fyrir. Sá tími kann
að vera runninn, að við séum í
úlfakreppu. Fyrir hendi sé
stöðug hneigð hers Suður-Víet-
nama til að draga sig í hlé jafn
ótt og við fjölgum í okkar eig
in her og tökum að okkur auk
in yfirráð. Þannig eigum við í
sífellu yfir höfði okkar sjálf-
virkar kröfur um æ fjölmenn-
ari bandarískan her. Her okkar
krefst ákaflega mikils olnboga
rýmis og orkar því sem þrúg-
andi farg á hið frumstæða og
einfalda smáþorpa-efnahagslíf
Vietnama. Allt veldur þetta al-
mennu hatri á stríðinu.
Búddatrúarmenn hafa að-
stöðu til að vita gerla, hvað
gerist með þjóðinni og er því
ekki nema skynsamlegt að gera
ráð fyrir, að þeir breyti í sam
ræmi við það ástand, sem lýst
var hér að ofan. Og ef þetta
er í raun og veru svona í pott-
inn búið, verðum við að gera
ráð fyrir margvíslegum afleið-
ingum.
í fyrsta lagi getur svo farið,
að Ky hershöfðingi og foringj
arnir, sem fara með völdin
ásamt honum, afráði að kveða
uppreisn Búddatrúarmannanna
niður með vopnavaldi. Verði
það úrræði ofan á, er senni-
legast, að þeir stofni á þann
hátt til nýrrar borgarastyrjald
ar innan þess hluta Vietnam,
þar sem við höfum bækistöðv-
ar, og afleiðingar slíkrar borg-
arastyrjaldar er ekki með
nokkru móti unnt að reikna út
fyrirfram. Við megum ekki
gleyma því, að fall Diems hófst
með kúgun Búdatrúarmanna.
Við verðum og að vona, að
George Ball aðstoðarutanríkis-
ráðherra mæli fyrir munn ráð-
andi afla, þegar hann fullyrðir,
að við ætlum ekki að láta draga
okkur á nokkurn hátt inn í
þessar innanlands deilur.
í ÖÐRU lagi gæti hent, að
Búddaitrúarmenn semdu um
vopnahlé við Viet Cong, þegar
þeir væru búnir að koma borg-
aralegri stjórn á laggimar. Því
ættum við að taka með jafnað-
argeði, ef við viljum teljast
hyggnir.
í þriðja lagi gæti komið fyr-
ir, að ríkisstjórn Suður-Viet-
nam segði okkur, að ekki væri
framar þörf fyrir hernaðarað-
stoð okkar og byði okkur að
hverfa á burt með herafla okk-
ar. Ef og þegar þetta yrði upp
á teningnum, yrðum við að taka
til nýrrar athugunar þá leið, að
búa um okkur í öruggum stöðv
um, en þeirri leið var hafnað
með fyrirlitningu í byrjun
þessa árs.
Ef til þessa kæmi hefði okk
ur að vísu mistekizt að koma
því fram, sem raunar var aldrei
unnt, eða að vinna fullnaðar-
sigur á Viet Cong og leggja
allt landið undir stjórn Kys
hershöfðingja. En engin ástæða
væri til að láta þetta rugla sig
alveg í ríminu. Við hefðum
eftir sem áður ósigraðan her
í Indó-Kína. Og hann hyrfi
auðvitað á sínum tíma á brott
af meginlandi Asíu, en að
minni hyggju ætti brottflutn-
ingurinn — hvernig og hvers
eðlis hann yrði — að vera eitt
af veigameiri samningsatriðun-
um, þegar gengið yrði frá
stefnunni í Asíumálunum. Ef
og þegar að því kæmi, að stjóm
vizka taki við, fælist mjög gott
tækifæri í samningum um tíma
setningu og áfangaskiptingu
brottflutnings hersins, og af-
stöðu þess til gagnkvæmrar
ábyrgðar.
I