Vísir - 07.01.1975, Blaðsíða 4

4
Vísir. Þriöjudagur 7. janúar 1975.
VIÐ GENGIÐ
Dagrún Kristjánsdóttir:
HÖFUM
TIL GÓÐS?
Aramót eru ú margvislegan
hátt tengd uppgjöri, áætlunum
og fyrirheitum. Þau eru venju-
lega tengdari tilfinningalif5
okkar en aörir árstimar, en þær
hugsanir, sem áramótin vekja f
brjóstum okkar, eru e.t.v.
ólikar, vegna þess hve ólik við
erum i okkur, kringumstæður
misjafnar og það er svo marg-
breytilegt hvers við óskum,
hvers við krefjumst og hvernig
lifi við viljum lifa.
Sumir sækjast mest eftir auði
og metorðum, aðrir eftir þvi að
geta borizt sem mest á iannarra
augum, þó að það sé aðeins á
yfirborðinu og allt i kalda koli
með efnahaginn. Enn aörir eru
sáttir við lifið og tilveruna
aðeins ef að þeim tekst að borga
skatta og skyldur og hafa sæmi-
lega i sig og á, — þrátt fyrir það
að þeir geti ekki leyft sér utan-
landsferðir, hvorki einu sinni
eða oftar á árinu, geti ekki
stundað hið svokallaöa
menningarlif með þvi sem til-
heyrir: leikhúsferðir, hlustaö á
hljómlist, sótt myndlistar-
sýningar, og það sem neðar er i
menningarstiganum, — að fara
i bió eða á aðrar skemmtanir
tvisvar, þrisvar i viku. Og ekki
má gleyma öllum klúbbunum og
félögunum, sem geta hirt væna
fúlgu úr buddunni, — en hverj-
um, sem teljast vill viröingar-
verður borgari, finnst hann
þurfa að vera með þar sem
annars staðar, þó fjárhagur
hans sé tæpur.
Hvaö um sálina
Vissulega munu þeir vera
sorglega fáir sem teljast til
hinna nægjusömu og sætta sig
við það eitt að fá að lifa i þessu
landi og fá aðeins nægjanlegt
sér til lifsviðurværis, án þess aö
liða skort. Það er sannarlega
sorglegt, að mestur hluti
þjóöarinnar skuli ekki eiga sér
neitt háleitara markmiö, neitt
innihaldsrikara viðfangsefni en
það að safna fé til þess aö geta
veitt sér allan hugsanlegan
munað. Það virðist æði oft vera
þannig, aö því stærri sem inni-
stæðan er, þvi minni er sálin —
þó vissulega séu þar undantekn-
ingar sem alls staðar annars
staöar.
En það er varla við ' þvi aö
búast, að þeir, sem hafa hugann
allan viö þaö eitt að safna fé til
þess að geta veitt sér og sinum
öll þau þægindi og skemmtanir,
sem þessi heimur hefur upp á að
bjóöa, hafi tima til þess aö sinna
sinni andlegu velferð, hugsa um
aðra, finna til meö náunganum
eða igrunda til hvers allt þetta
kapphlaup um veraldleg gæði
leiöi. Hjartahlýjan og kær-
leikurinn virðist ekki vaxa meö
þykktinni á seðlaveskinu, öllu
frekar mun eigingirnin og
fégræðgin vaxa og jafnframt
skeytingarleysið um aðra. Það
eru sterkar likur fyrir þvi, að
dæmisagan um úlfaldann og
nálaraugaö og rika manninn og
himnariki, eigi enn nokkurn rétt
á sér — enginn getur þjónað
tveim herrum — Guði og
mammon.
Auðlindum eytt
— Við getum haldið okkur við
jörðina og litiö i kringum okkur-,
horft á fegurð náttúrunnar,'
hugsað um auðlindir jaröar-
innar, sem hvorutveggja er
spillt og eytt, vegna þess að
mennirnir krefjast sifellt meiri
og meiri framfara, þæginda og
bíllfis. Það er ekkert sem er
nógu gott, nógu fullkomiö, og
þægilegt svo aö hægt sé aö láta
staðar numið.
Mannkynið er að tortíma
sjálfu sér i heimskulegu kapp-
hlaupi um lifsgæði, sem hver
hugsandi maðu.r veit að skipta I
sjálfu sér ekki svo miklu máli,
þvi enginn fær að njóta þess
nema nokkur ár — örstutt
augnablik af allri eilifðinni —•
þvi, ,,þú flytur á einum, eins og
ég allraseinast héðan”. En það
sem við uppskerum, sem nú
lifum, verða vart lofsamleg
eftirmæli komandi kynslóða.
Eins og nú horfir geta þau ekk:
hljóðað á sömu lund og hefð-
bundið er, þegar einstakl-
ingurinn hverfur yfir i betri
verö'd,einróma lof.
Hvernig ætti þaö ao geta
verið, fyrst núlifandi kynslóðir
hugsa eingöngu um sjálfar sig,
— eru um það bil að þurrausa
auðlindir jarðarinnar, til þess
að geta lifaö og látið eins og
hugurinn kýs, I munaði og óhófi,
en skeyta ekkert um þá, sem
eftir eiga að lifa' og starfa, þó
fyrirsjáanlegir erfiðleikar biði
þeirra eingöngu vegna eyðslu og
heimtufrekju þeirra er nú lifa.
Dyr himnarikis eru of
þröngar fyrir rika manninn,
hann verður þvi annaðhvort að
miðla fátækum af rikidæmi sinu
og komast inn um dyrnar eða
standa fyrir utan og hljóta sinn
dóm. Mannkynið i heild hefur nú
lika um þetta tvennt að velja.
Ætlar það að halda áfram á
braut eigingirninnar, hugsa
aðeins um liðandi stund,
þægindi og óhóf — halda áfram
kapphlaupi um yfirburði allra
tlma — jafnvel i hégómlegum
smámunum, samanborið við
það sem i húfi er, eða vill það
geyma eitthvað af verðmætum
og náttúrauðlindum handa
eftirkomandi kynslóðum, svo að
einnig þær geti lifað og starfað'
við eðlileg lifsskilyröi? Vilja
þeir sem nú lifa afsala sér
einhverju til að milda dóminn —
til að verða ekki að standa utan
dyra?
Við rembumst
Það þjóðfélag, sem viö Islend-
ingar lifum í, er spegill um-
heimsins — litill að visu, en
nógu stór þó, til þess aö endur-
spegla flesta þætti hins mann-
lega lífs frá hinum stóra heimi.
Sumir eru góðir, aðrir illir —
sumir eru nauðsynlegir og hæfa
stóru þjóðunum, þær valda
þeim fjárhagslega, en við erum
fá og smá og höfum ekki efni á
að fylgja svo þétt i kjölfarið. Vifi
verðum að læra það að sniða
okkur stakk eftir vexti, en apa.
ekki skilyrðislaust allt eftir
öðrum þjóðum.
Við gumum af sjálfstæði og
mikilleik þjóðarinnar, en hvar
sér sjálfstæðið og manndómur-
inn, þegar dæmin sýna og
sanna, að við gerum fæst eins og
hentar okkar litlu og fámennu
þjóð, heldur rembumst við, eins
og rjúpan við staurinn, að vera
eins og aðrar þjóðir. gera það
sama og aðrar þjóöir án tillits til
þess hvort það er gott eða slœmt,
nauösynlegt eða ekki, hvort við
getum það fjárhagslega eða
ekki.
Islendingar hafa löngum þótzt
vera menn fyrir sig, en hvar
sést það, þegar allt þarf að
sækja til annarra landa. Við I
þessu kalda landi byggjum hús
okkar, eins og hér rlki eillft
sumar — fyrirmynd frá
suðrænni löndum. 1 grimmdar
frosti og stórhríðum norðursins,
klæðum við okkur eftir nýjustu
tizkunni I Paris — I næfurþunna
sokka, hælaháa skó og pilsin
vart sjáanleg og I stuttjakka.
Þetta eru aðeins dæmi af
óteljandi sem sýna ósjálfstæði
okkar. Einnig er hér fylgt
fordæmi annarra um það að
vera að skipuleggja alla hluti,
kosta milljónum og milljörðum I
aö breyta þvi sem er og áöur en
breytingarnar eru fullgerðar,
þarf enn aö breyta þeim.
Allt þarf að gera I einu, öllu
þarf að koma I verk á sem
skemmstum tíma til þess að
hægt sé að rífa það eöa breyta
þvl sem fyrst aftur. Hve lengi á
það að ganga svo til? Er þjóðin
svo rlk að hún geti þetta?
Heldur þessi kynslóð, að hún sé
sú slöasta sem byggi landið og
geti eitthvaö gert?
Er ekki skynsamlegra að
byggja upp smám saman, eftir
þvl sem getan leyfir, en reyna
ekki að gleypa svo stóran bita I
einu aö hann standi I okkur —
kollvarpa ekki þjóðarskútunni
vegna eintómrar græðgi I meiri
lifsþægindi og makindalegri
daga.
Hverjum liður betur þó að
lagðar séu hraðbrautir um allar
trissur, ef siðasti eyririnn er
kreistur úr höndum okkar og
enginn hefur lengur efni á að
eiga bíl — og njóta þess að aka á
góðum vegum, vegna þeirrar
gífurlegu hækkunar sem hefur
orðiö á bifreiðum og reksturs-
kostnaði þeirra, ásamt öllu
öðru. ótalmargt mætti tilgreina
sem gert er og kostar þjóðina
milljarða, en engin lifsnauðsyn
er að framkvæma allt I einu eða
á skömmum tima.
En margt nauðsynlegt mætti
telja upp, sem látið er sitja á
hakanum, og varðar líf og
velferð þjóðarinnar, eins og t.d.
sjúkrahúsbyggingar, endur-
hæfingarstöðvar, heimili fyrir
vangefna, heimili fyrir aldraða,
sem hvergi annars staðar geta
höföi sinu að hallað, bæta
öryggisaðstöðu þeirra er búa
fjærri þéttbýli o.fl. o.fl. mætti
nefna.
Heimta og heimta
Rétt er það að meiri hluti
þjóðarinnar samanstendur af
einstaklingum sem krefjast
sifellt meir og meir, þeir heimta
þetta eða hitt áf stjórnvöldum
lands og bæja svo að þeir geti
lifað „mannsæmandi lifi”. En
til hvers eru stjórnvöld i landinu
ef þau eiga ekki að hafa
stjórn I hendi? Eru þau aðeins
til að framkvæma það sem mis-
vitur Pétur eða Páll heimtar,
hvað sem það kostar og hverjar
sem afleiðingarnar eru? Er
enginn, sem heimtar látlaust
meiri þægirídi og félagslegar
framfarir, svo hugmyndaríkur
að vita ekki, að hann sjálfur og
aðrir verða að borga það úr
eigin vasa? Fyrir utan alla
þessa þjónustu hins opinbera er
krafizt hærri og hærri launa svo
aö ekki þurfi að neita sér um
neitt I einkalifinu, sem fyrr er
minnzt á.
Er ekki kominn timi til að
spyrna við fótum, minnka
einkaneyzluna, lækka kröfurnar
á hendur rikis og bæja, draga úr
ónauðsynlegum framkvæmdum
hins opinbera, til varanlegri
hagsbóta fyrir land og þjóð. I
þeim anda ættu áætlanir og
fyrirheit hvers fyrir sig og
þjóðarinnar i heild að vera nú
um áramót, svo að árið 1975 færi
okkur meiri hagsæld og stöðug-
leika en liðið ár.
Dagrún Kristjánsdóttir.
REUTER
AP/NTB
UTLOND
Kafarar
fundu 2
Kafarar hafa nú fundið
tvo bíla af fjórum, sem
fóru fram af Tasman-
brúnni i Hobart í Tasmaníu
í fyrrakvöld.
Hafa þá fundizt sjö lik, en menn
óttast, að um 20 manns hafi látið
lifiö, þegar brúin hrundi, eftir að
skip sigldi á tvo stólpa hennar og
felldi hana yfir sig.
Lik fimm manna af sjö, sem
saknað er af skipinu, fundust
strax. I öðrum bilnum, sem kaf-
arar fundu, voru lik af konu og
manni.
Hins vegar sáu þeir ekki vel inn
I hinn bllinn, en þó nógu vel til
þess að gera sér grein fyrir, að
hann var fullur af fólki (gizkað á
sex).
Tveir bilar eru ófundnir. BIl-
arnir fóru allir fram af brotinni
brúnni, þegar ökumennirnir gáðu
ekki að sér i myrkrinu og náðu
ekki að stöðva i tæka tiö.
Þjóðvarðliðið
kallað út
Ríkisstjóri Wisconsin
kvaddi í gærkvöldi til þjóð-
varðliðiðtil að aðstoða lög-
regluna gegn Indíána-
flokki, sem búið hefur um
sig í yfirgefnu klaustri
skammt norður af bænum
Madison.
Lögreglan umkringdi klaustrið
fyrir helgi og lokaöi fyrir allt raf-
magn til klausturbyggingarinnar
og aðflutninga á matvælum. Um
50 Indiánar, þar á meðal konur og
börn, eru I klaustrinu.
Um helgina var skipzt á skot-
um, en síðan sett griö, meðan
samingaviðræður voru teknar
upp milli Indiána og yfirvalda.
Slitnaði upp úr þeim snemma I
gær, eftir að sprenging varð i
byggingu, sem Amerlska Indi-
ánahreyfingin notaði áður fyrir
skrifstofur. Eyðilagðist húsiö i
eldi, en yfirvöld vita ekki, hvaö
olli sprengingunni.
Indiánarnir telja sig eiga rétt til
klaustursins samkvæmt klásúlu i
samningum, sem geröir voru
milli stjórnvalda hvitra og
höfðingja rauðskinna á 19. öld.
Þar segir, að yfirgefi hvitir menn
einhvern tima land, sem Indiánar
létu þeim eftir, þá fái Indiánar
yfirráð þess aftur.
i