Vísir - 16.06.1975, Blaðsíða 13

Vísir. Mánudagur 16. júni 1975
13
terindi, sem Vilmundur Gylfason
flutti i þættinum „Um daginn og
veginn” i utvarpinu mánud. 5.
maí „leysti hann utan af,” ef svo
mætti segja, þeim viökvæma
pakka, sem svo lengi hefur veriö
geymdur óupptekinn af islenzk-
um fjölmiölum. — Þessi „pakki”
inniheldur öll þau viökvæmustu
mál, sem hinir eilift strlöandi
stjórnmálaflokkar hérlendir hafa
þó veriö sammála um aögeyma
sameiginlega á hillu
gleymskunnar, undir hinu
opinbera innsigli þagmælsku og
þagnarskyldu.
þetta erindi, sem var
skilmerkilega samið og skörulega
flutt, mátti öörum þræði taka sem
uppgjör viöþann „dauöhreinsaða
fréttaflutning, sem fjölmiðlar hér
eru ofurseldir, vegna kverkataks
hins opinbera á nánast öllum fjöl-
miölum i landinu, ekki sizt
hljóðvarpi og sjónvarpi.
Oþarft mun að rekja hér liö
fyrir lið þá þætti sem Vilmundur
tók fyrir i erindi sinu, enda all-
flestum þegar kunnugir nú, ef
ekki frá beinni áheyrn þá af frétt
um fjölmiðla, sem fjallað hafa
um málið siðar, vegna þess mold-
viðris, sem erindið olli, þ.á.m. i
útvarpsráði og hjá einstaka
ráðherrum. — En til.stuðnings
máli sfnu tók flutningsmaður
dæmi um einstök tilvik, og sum
nýleg, sem sýna, hve tengsl milli
opinberra stofnana, þ.á.m.
Alþingis og hins almenna borgara
eru fráleit og óaðgengileg — og
önnur, sem sýna, hve stjómfrelsi
hérlendis hefur þróazt I átt til
eins konar „lögverndaðrar
spillingar,” að þvi er tekur til að-
stöðu æðstu embættismanna og
„hlunninda” þeirra.
Dæmin um hin lögvernduðu
„hlunnindi” ráðherra, i sam-
bandi við bifreiðakaup, og sem
jafnvel ná yfir timabil að af-
lokinni ráðherratið, sýna bezt,
hve stutt bil er á milli hugtaksins
„mútuþægni” sem þeim Nigeriu-
mönnum er eignað, og þess, er við
hér I daglegu tali kjósum að nefna
„hlunnindi”. — Þessi þáttur
erindis Vilmundar varð þó að
likindum mest valdandi, að
einstaka menn hafa þótzt þess
umkomnir að koma á framfæri
kvörtun til útvarpsráðs yfir þvi,
að þátturinn „Um daginn og
veginn”, væri notaður til að setja
fram órökstuddar dylgjur um
nafngreinda einstaklinga!
En jafnvel þótt nafni þess
ráðherra,ergetið var fþættinum,
hafi ómaklega verið bendlað við
mismunun vegna bilakaupa, i
sambandi við gjaldeyrisyfir-
færslu, þá standa óhögguð dæmin
um þá hina tvo einstaklinga, sem
einnig voru til nefndir, dæmi, sem
bæði voru staðfærð upp á áður
fram komnar upplýsingar i
fjölmiðlum, þ.e. dæmið um fjár-
reiður Rannsóknarráðs rikisins
svo og dæmið um upplýsinga-
tregðu skrifstofu Alþingis, og
svör þaðan, vegna umbeðinna
upplýsinga.
En að slepptum tilvitnunum i
erindi Vilmundar Gylfasonar,
skal nú vikið frekar að eftirleik
þessa erindis, sem virðist, þrátt
fyrir allt, hafa valdið talsverðu
umróti innan opinberra stofnana
ekki sizt hjá hljóðvarpinu, þar
sem útvarpsráð gerði hina venju-
legu „harma-ályktun” strax
daginn eftir.
„Óvandari er eftirleikurinn”,
segir gamalt orðtak, sem þýðir
það, að auðveldara er að gera
öðrum til miska eftir að maður
hefur sjálfur orðið fyrir einhverju
misjöfnu. Eftirleikurinn var
hafinn strax, og af mikilli „reisn”
eða hitt þó heldur. — Þrir aöilar,
auk útvarpsráðs, gáfu strax út
yfirlýsingar, einn ráðherra, eitt
stykki bifreiðaumboð og eitt
stykki rikisbanki. Yfirlýsing
rikisbankans var sú stytzta sem
gefin var og innihélt raunveru-
lega ekki neitt, nema staðfestingu
á umbeðnum upplýsingum um af-
greiðslu vegna einnar bifreiðar,
ekkert heildaryfirlit til
glöggvunar.
En eftirleikurinn varð lika sá,
að nokkrir fjölmiðlar hafa nú
tekið við sér, tekið til við að
veitast að hinu forspillta rikis-
kerfi fyrir aðhaldsleysi og sukk á
ýmsum sviðum og dregið fram i
dagsljósið mál, sem legið hafa i
þagnargildi fyrir tilstuðlan hins
opinbera embættismannakerfis.
Má þar nefna óeðlilega afgreiðslu
dómsmála, vegna smygls og
eitu rly f jasölu , óeðlilega
viðskiptahætti fyrirtækja á sviði
Geir R. Andersen:
MÚTUÞÆGNI í NÍGERÍU-
HLUNNINDI Á ÍSLANDI
■5m6MDV
NÝ ÞJÖNUSTA
Htjomplötur
Útvegum hvaða hljómplötur
•
og tónbönd sem fáanleg ,
eru í U.S.A.
á mjög stuttum tíma.
Enginn aukakostnaður.
psfeindsíseki
Glæsibæ. Simi 81915
Biöa einhverjir þessara nýju biia nýrra eigenda, eigenda, sem fá eftir-
gefinn toll til rfkisins, en geta svo selt þá frjálsri sölu og grætt drjúgum,
vegna einstakra „hiunninda” i embættismannakerfinu?
VEIÐIMENN!
Hjó okkur fóið
Póstsendum
um tond allt
þið allt í veiðiferðina SPÖRTVAL
" HLEMMTORGI - SIMI 14390
gjaldeyrismála og óheilbrigð
hlunnindi i tollfriðindum til handa
ráðherrum, sem farnir eru frá
embættum.
Og fleiri þættir eiga eftir að
koma fram i dagsljósið áður en
lýkur, þvi að vart verður þvi
trúað, að fréttamenn hérlendra
fjölmiðla láti sig það engu varða,
að réttur einstaklinga gagnvart
hrokafullu valdakerfi, sem
drottnar yfir bankakerfi — og
fjölmiðlum, verði fyrir borð
borinn og óbrúanleg gjá myndist
milli „þings og þjóðar”.
Ef dæma má af viðbrögðum
fjölmiðla hérlendis og skrifum
um spillta stjórnarhætti Nixons
fyrrv. Bandarikjaforseta og um
nauðsyn þess, að hann færi frá
völdum og samdóma áliti flestra
þeirra, er fjölluðu um þau mál
hérjendis (hversu mikið sem það
nú snerti tslendinga) hlýtur
sam'vizka sömu manna að vera
enn órólegri, þegar svipuð- að-
staða kemur upp i islenzku
stjórnkerfi, og furðulegt, að
fréttamenn fjölmiðla skuli ekki
hafa brugðizt jafnhratt og titt við
þeirri spillingu, sem nærtækari
er.
En „samtrygging” stjórnmála-
flokkanna er sterk vörn, og hér er
hún .i verki. Fjölmiðlar eru
múlbundnir á flokksklafa og
rikisstyrktir að auki, svo að ekki
er auðvelt um vik. Þegjandi sam-
komulag er milli stórnmálaflokka
um, hvaða mál skuli vera
ágreiningsmál og hver ekki, og
fjölmiðlar hér eru nánast hluti af
stjórnkerfinu, óháð fréttablöð
ekki til.
Ekki er það með sagt, að öll
dagblöð t.d. þurfi á rikisstyrk að
halda, eða séu sérlega hrifin af
þvi að þiggja sérstakt rikisfram-
lag og hefur a.m.k. eitt dagblað,
Vlsir, lýst þvi yfir, að það telji
þessa tegund fyrirgreiðslu óeðli-
lega. En „kerfið” lætur ekki að
sér hæða, það hefur gegnum
Alþingi sett á stofn ákveðinn
„kvóta” af rikisútgjöldum, sem
dagblöðum er nauðugur einn
kostur að þiggja. — Hinum kerfis-
bundnu „hlunnindum” var glögg-
lega lýst af einum þingmanna á
dögunum, en hann upplýsti, að
meöan hann sæti á Alþingi mót-
tæki hann hluta kennslulauna
sinna vegna starfs, sem hann
áður sinnti, til þess að halda
réttindum sinum til starfans
e.t.v. slðar, og lýsti hann sig and-
vigan þessari tilhögun I kerfinu.
Og sannleikurinn heldur áfram.
„Pakkar” með hinum viðkvæm-
ustu málum eru nú rifnir upp i
griö og erg, og opinberir
embættismenn lita með gleði til
þess dags, er sjónvarpið fer I sitt
lögskipaða sumarfri, þvi að þá
verður a.m.k. friður fyrir öllum
þessum „ágengu” fréttaspyrlum,
og opinber embættisþjónusta get-
ur gengið sinn hægagang að
venju.
Eitt af múlbundnustu
,,samtryggingar”-dagblöðum
landsins, Timinn, tekur auðvitað
mjög óstinnt upp allar
„uppljóstranir” um spillingu i
þjóðfélaginu og kalla slikt
samskiptum hinna almennu
borgara við ýmsa þætti i stjórn-
kerfi landsins, — allt án tillits til
þess, hvaða flokkar fara með
völd hverju sinni.
Þeir timar virðast nú ekki langt
undan, að lagt verði til atlögu við
laumuspil það, sem iðkað er hér á
landi, i skjóli opinberrar
embættisfærslu, og ekki látið
staðar numið, fyrr en fullkomið
samhengi hefur fengizt varðandi
aðgang fjölmiðla að embættis
embættis-ogstjórnarathöfnum til
frjálsrar fréttaöflunar til handa
þegnum landsins.
Ef menn vilja komast hjá þvi,
aö nafn þeirra sé bendlað við
vafasamar framkvæmdir, eöa
þeir opinberlega gangrýndir fyrir
slaka embættisfærslu, misnotkun
á almannafé eða hvaö það annað,
sem flokkast undir sjálfsagðar
fréttaupplýsingar, er aðeins eitt
ráð til. Það ráð er að taka ekki
þátti vafasömum viðskiptum eða
standa visvitandi að lögleysu og
laumuspili, sem oftar en ekki er
oröið opinbert leyndarmál,
einmitt i þann mund, er hinir
sömu menn hafa ætlað að kippa
að sér hendinni og reyna að
hylma yfir misferlið.
Það er þjóðarnauðsyn, hvað
sem öðru liður, að kveða niður
það orðspor, að „hlunnindum” á
Islandi megi jafna við
„mútuþægni” i Nigeriu.
„siðlausa blaðam ennsku”!
Timinn segir, að ekki sé nema
gott eitt um það að segja, þegar
blaðamenn og fréttaskýrendur
bendi á það, sem miður fer i þjóð-
félaginu, þvi að blaðamenn geti
fengið miklu áorkað, sé gagnrýni
þeirra nægilega rökstudd — og
nefnir enn dæmið um
frammistöðu blaðamanna, sem
flettu ofan af Nixon og „hjörð
hans”, eins og blaðið kemst að
oröi.
Aftur á móti telur dagblaðið
Timinn það hvimleitt, þegar
blaðamenn skjóta yfir markið
(hvað sem við er átt með þvIUog á
þar við Vilmund Gylfason, sem
dagblaðið telur vera að nota sjón-
varpið sem stökkpall i stjórn-
málin!
Auðvitað eru þessi skrif Timans
og annarra þeirra aðila sem
leggjast gegn upplýsingaskyldu
opinberra embætta og fyrirtækja
ekkert annað en aumkunarvert
yfirklór,og einungis til þess fallin
að örva heilbrigða fréttaþjónustu
til átaka við það óeðlilega ástand
sem skapazt hefur hérlendis i