Tíminn - 31.08.1966, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 31. ágúst 1966
TIMINN
5
Otgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastiórl: Kristján Benedrktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsángastj.: Steingrimur Gíslason. Ritstj.skrifstofur i Eddu-
búsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusimi 12323. Auglýsingasími 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Askriftargjald kr. 105.00 á mán. tnnanlands — !
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.l.
Kennaraskorturinn
Á morgun hefja barnaskólarnir vetrarstarfið. Þrír
yngstu árgangar skólaborgaranna setjast á skólabekkinn,
og hinir eldri borgarar barnaskólanna síðar í mánuðinum.
Það mun samdæmi fræðslumálastjórnar og forstöðu-
manna skólá, að kennaraskorturinn sé nii meiri en
nokkru sinni fyrr. Þær launabætur, sem kennarar
fengu fyrir fáum árum hafa engan veginn dugað
þess að laða Þá að kennarastólunum. í Reykjavík og
allra næsta nágrenni á ef til vill að heita, að tekizt hafi
að ráða kemnaraprófsmenn í lausar stöður, en utan þeirra
marka, vantar alls staðar kennara- Sums staðar var
svo ástatt fyrir nokkrum dögum, að alla kennara vant-
aði í skólana í allfjölmennum kauptúnum. Er
þá gripið til Þeirra ráða að ráða réttindalausa kennara
til starfa og tekst með þeim hætti að starfrækja skólana-
Margt þetta lausafólk er góðir kennarar og leysir mik-
inn vanda fyrir samfélagið, og ber vissulega að þakka
það. En augljóst er, að starf hvers skóla hlýtur að vera
í molum, þegar um sífelld kenjnaraskipti er að ræða, og
taka verður til kennslustarfa svo að segja hvern, sem
býðst. Skólahaldið er dýrt, og enginn vafi á því, að
þessi sífelldi kennaraskortur dregur mjög úr árangrin-
um- Er hér uim að ræða eitt hið geigvænlegasta vandamál
í fræðslumálum landsmanna. Augljóst má einnig vera,
að kennarastéttin er ekki nægilega vel launuð, en hitt
er líka vafamál, að unnt sé að bæta úr kennaraskortinum
með laúnabótum einum.
Þrengsli í skólahúsnæði, langur skólatími og tví- og
þrísetning í skólastofur, sem leiðir af sér ill og erfið
starfsskilyrði, á vafalaust drjúgan þátt í tregðu kennara-
menntaðs fólks til þess að sinna kennslustörfum-
Skólaskorturinn
Ofan á kennaraskortinn bætist sívaxandi skólaskortur,
sem liggur sem mara á fræðslustarfinu. Á síðustu sex
árum hafa skólabyggingar ekki verið í neinu samræmi
við vaxandi þörf. í fyrra voru framlög ríkisins til skóla-
bygginga skert um 20% eins og aðrar framkvæmdir.
Það var ekki bætt upp á þessu ári. Framlög ríkisins
hækka ekki í neinu hlutfalli við hækkun byggingarkostn-
aðar. Árin 1962—63 var byggingarkostnaður skólastofu
með tilheyrandi fylgihúsnæði í venjulegum skóla talinn
um ein milljón króna. Nú nálgast byggingarkostnaður
skólastofu tvær milljónir. Svo hraðfara er dýrtíðarþróun-
in. Barnmargir og vaxandi bæir á Suðvesturlandi verða
að axla æ þyngri byrðar í skólabyggingum og halda Þó
ekki í horfi.
Úti á landi er ástandið þó ef til vill enn verra. Mjög víða
vantar barnaskóla, og töluvert vantar á, að fræðslulögun-
um frá 1947, sem sjálf eru löngu orðin úrelt, sé fullnægt
Enginn nýr héraðsskóli hefur verið byggður í hálfan ann-
an áratug, og frá dyrum þeirra, sem fyrir eru, verða á
hverju hausti að hverfa tvöfalt eða þrefalt fleiri ung-
menni en þar fá skólavist í miklu fleiri tilfellum en
menn gera sér grein fyrir ræður þetta úrslitum um það,
hvort fólk leitar sér framhaldsmenntunar eða ekki, og
skaðinn er bæði persónulegur og Þjóðfélagslegur-
í sumum héruðum, t.d. í Norður-Þingeyjarsýslu, brjót-
ast heimamenn í því að reka héraðsskóla á eigin spýtur
við hinar örðugustu aðstæður en af ótrúlegum dugnaði
og myndarskap- En sé á heildina litið, er ástanadið í hér-
aðsskólamálum þannig, þar sem hundruðum ungmenna
er vísað frá skólavist árlega, að valdið getur þjóðinni ó-
bætanlegu tjóni í næstu framtíð.
GUNNAR ANDREASEN:
Efnahagsaðstoðin við vanþróuðu
þjóðirnar kemur ekki að notum
Tilgangur vestrænna þjóða me3 aSstoSinni er vafasamur og framkvæmd-
in vanhugsuS. Hvers konar miililiSir mata krókinn og verSbólga og spill-
ing magnast í vanþróuSu löndunum
RÆTT er um í Dan-
mörku að fara að dæmi Banda-
ríkjanna í haust og hætta allri
aðstoð við vanÞróuðu Þjóðirn-
ar. Þetta kann að Þykja kald-
hæðni, en er Þó í raun og veru
ekki annað en raunsæi. Átylla
Bandaríkjamanna var að hætt.
skyldi við Þau hernaðarævin-
týri, sem Indland, Pakistan,
Egyptaland, Indonesía o.s.frv.
hafa lagt út í til að beina at-
hyglinni frá efnahagsöngÞveit-
inu, sem hjá Þeim ríkir Hitt
réði Þó úrslitum um ákvörðun
Bandaríkjamanna, að Þeir játa,
að aðstoðin hefur aðeins gert
illt verra eins og hún hefur
verið í té látin til þessa, og
nú liggur þetta einnig ljóst
fyrir Dönum.
Ef augum er rennt yfir hnött
inn er unnt að koma auga á
einstaka staði, eins og Formósu
þar sem sérstakar aðstæður
hafa valdið framförum. En i
rúmum sjötiu vanþróuðum ríkj
um er um kyrrstöðu. að ræða
eða afturför. f sumum vanþró-
uðu löndum hefur orðið nokk-
ur aukning á iðnaðarframíeiðslú
sem svarar nokkurn veginn til
fólksfjölgunarinnar en varla
meira. Þetta hefur þó kostað
dýrtíð, sem kyrkt hefur efna-
hagslegt frumkvæði í landinu
og gert mestum hluta íbúanna
ævina enn óbærilegri en áður.
En endalausar vífilengjur, sem
vanþróuðu þjóðirnar hafa við-
haft í stað þess að leggja fram
tölur um hag sinn, hafa smátt
og, smátt opnað augu manna
út í frá, ásamt ýmsum öðr-
um óþægilegum staðreyndum.
Illt er ástandið orðið, en
það versnar þó óðfluga, þar
sem fyrstu mannmörgu árgang
ar fólksfjölgunarinnar eru
ekki aðeins farnir að þurfa
mat eins og fullorðið fólk,
heldur og að heimta atvinnu
í löndum, þar sem raunveru-
legt atvinnuleysi nær til ann
ars hvers manns að heita má.
Aukin ókýrrð af þessum sök-
um hefur vakið ugg hjá ríkis
stjórn Bandaríkjanna. Upphátt
er sagt, að þróunin, sem
komið hafi verið af stað hafi
staðnað.
KYRRSTAÐAN stafar af
því, að ekkert vanþróað ríki
er þess enn megnugt að koma
á laggimar stjórn, sem fylgt
getur fram uppbyggingarstefnu
se^p menn þar hafa auk þess
óljósar hugmyndir um. Ef Ind
verjar hefðu til dæmis varið að
eins nokkrum hluta þess fjár,
sem þeir hafa greitt fyrir flutn
ing á gjafakorni frá Banda-
ríkjunum, til framleiðslu til-
búins áburðar, væri matvæla-
framleiðslan í landinu nú meiri
en Iandsmenn þurfa á að halda
Bættar ráðleggingar ættu að
geta komið í veg fyrir, svona
dýr víxlspor. Hitt er þó enn
verra, að stjórnirnar í vanþró
uðu ríkjunum hafa ekki afl
til að breyta um stefnu sjálf

ar, þegar Ijóst er orðið, hvað
gera þarf.
Stjórnmálavaldið í van-
þróuðu ríkjunum hvílir að
heita má allt í höndum þeirra
fáu, sem eignir eiga og hafa
vald á landbúnaðinum vegna
eignarhalds á landinu og verzl
uninni með peningalánum.
Þeir taka sitt á þurru, eins og
er, en misstu spóninn úr
askinum og valdið ef öðrum
FYRRI GREIN
stéttum þjóðfélagsins ykj-
ust áhrif. Þess vegna standa
þeir gegn framförum.
Þetta er síður en svo arfur
frá nýlendutímanum. Þjóðlönd
in, sem ekki hafa verið nýlend-
ur, eru hér táknræn dæmi, eins
og Persía og Ethiópía. Þar er
kyrrstaðan enn meiri en í
þeim löndum, sem áður voru
nýlendur. Nýlendustjórnirn
ar brutu lénsvaldið á bak aftur
betur en flest annað og fram
fara verður fyrst vart í fyrr-
verandi nýlendum, einkum í
Asíu, þó að til séu undantekn
inga frá þvi.
ÞORRI manna á Vesturlönd-
um huggar sig við, að varla sé
von. að unnt hafi verið að
koma miklu til leiðar á undan
gengnum 15—20 árum. „Hugs
ið ykkur, hve þetta tók langan
tíma, fyrir okkur sjálf.“ En
Japanir hafa nálega þrefaldað
framleiðsla Kínverja hefur að
framleiðslu sína á 15 árum og
Nasser og Nkrumah aS ofan,
en Sukarni til hliðar J skýr vitn<
um valdamenn, sem notaS hafa
efnahagsaðstoð til þess að tolia á
valdastóli.
minnsta kosti fjórfaldazt síð
an 1959, þrátt fyrir allar hugs
anlegar hindranir annarra
þjóða. Japan og Kína af-
sanna þa almennu skoðun
manna á Vesturlöndum, að
efnahagslegar framfarir séu
forréttindi hvítra þjóða. Eng
in skynsemi liggur að baki því
að benda í þessu sambandi á,
að einræði ríki í Kína. Einræði
ríkir ekki í Japan, en aftur
á móti í að minnsta kosti 60
vanþróuðum löndum, og víð-
ast hvar til muna strangara en
kínverska einræðið. Samt hefur
þessum þjóðum ekki tekizt að
ná neinum jákvæðum árangri,
þrátt fyrir verulega aðfengna
aðstoð. Meginástæða þess, að
aðstoðin hefur nálega alveg
brugðizt, liggur einfaldlega
í því, að aldrei var ætlunin
að styðja viðtakandann til
framfara. Aðstóð vestrænna
þjóða hefur ávallt fyrst og
fremst verið í té látin af bein
um ótta við byltingu í hinum
nýfrjálsu ríkjum. Aðrar hliðar
ástæður hafa einnig haft sitt
að segja, svo sem að losa sig
við offrramleiðslu heima fyrir
eins og bandaríska kornið. Þá
má og nefna viðleitni til ,að hag
nýta vanþróuðu ríkin í
stjórnmálum, eins og þegar V-
Þjóðverjar hætta aðstoð við þau
vanþróuð ríki, sem viðurkenna
Austur-Þýzkaland. Að lokum
kemur svo vonin um að ná und
ir sig verzluninni við vanþró-
uðu löndin í framtíðinni. f lög
um Dana um erlenda aðstoð
er þetta heiðarlega viðurkennt.
Komi mannúðarsjónarmið yfir
Ieitt til greina í þessu sam-
bandi, er það naumast fyrri en
ærið neðarlega á orsakaskránni.
Vegna ótta við byltingu hef
ur vanþróaðri þjóð oft ver
ið veitt aðstoð til þess að
halda ákveðinni stjórn víS
völd, ef hún aðeins „hallast á
sveif með vestrænum þjóðum."
Nefna má Sukarna, Nkrumah,
og Nasser sem dæmi um drottn
ara, sem aðrir hefðu fyrir
Framhald á bls. 15.