Tíminn - 04.09.1966, Qupperneq 8

8
TÍMINN
SUNNUDAGUR 4. septembcr 196G
Sjötug í dag:
Pálína Jóhannesdottir
húsfreyja Húsavík
Pálina Jóhannesdóttir, húsfreyja
atí Vallholtsvegi 5 í Húsavík, er
sjötug í dag. Hún er fædd að
Laugaseli í Reykjadal í Suður-Þing
eyjarsýslu 4. sept. 1896, og voru
foreldrar hennar Jóhannes Sig-
urðsson, bóndi þar, og kona hans
Sesselja Andrésdóttir. Að þeim
hjónum stóðu fjölmennar og al-
kunnar þingeyskar ættir. Jóhann-
es var sonarsonur Sveins Guð-
mundssonar á Hallbjarnarstöðum
á Tjörnesi, en frá honum er kom-
in mikil ætt og við hann kennd,
mjög fjölmenn í norðursýslunni.
Voru þeir Jóhannes og Kristján
Jónsson, Fjallaskáld, systkinasyn-
ir. Móðir Jóhannesar var Guð-
björg Daníelsdóttir systir Krisjáns
eldra á Illugastöðum í Fnjóska-
dal, og er svonefnd Illugastaða-
ætt rakin frá honum.
Fáðir Sesselju, móður Pálinu,
var Andrés Ólafsson, bondi og
smiður í Fagranesi í Aðaldal, af
Sílalækjaætt, en kona hans og móð
ir Sesselju var Sesselja Jónsdótt-
ir, ljósmóðir frá Sýrnesi í Aðal-
dal, og er sú ætt kennd við þann
bæ. Þau hjón, Andrés og Sesselja
í Fagranesi áttu mörg börn, en
fimm þeirra fóru til Ameríku, og
er mikill ættbogi af þeim kominn
þar.
Jóhannes og Sesselja, foreldrar
Palínu, bjuggu við mikla fátækt
í Laugaseli, sem er á heiðinni
fram af Reykjadal, landgott kot
en snjóþungt. Mun þar oft hafa
verið' þröngt í búi, sem raunar
víðar á þeini árum, og ekki um
að ræða stuðning til aðstöðujöfn-
unar af hendi þjoðfélagsins eins
og nú er orðinn. Pálína var yngst
barna þeirra Jóhannesar og Sess-
elju, er upp komust en systkin
hennar voru Hjálmfríður hús-
freyja í Húsavík, Kristján Júlíus,
síðast bóndi í Hriflu, Kristjana,
húsfreyja í Álftagerði í Mývatns-
sveit, Andrés er lézt um tvítugt, og
Sigfús, er lengst bjó í Húsavík.
Þessi systkin eru nú öll látin nema
Pálína.
Pálína Jóhannesdóttir ólst upp
við kröpp kjör, enda lézt faðir
hennar þegar hún var smábarn,.
og móðir hennar varð að hætta
búskap, og var á ýmsum stöðum
eftir það með sum börnin hjá sér,
eða þau fóru til vandalausra. Pál-
ina giftist árið 1919 Karli Kristj-
ánssyni, siðar alþingismanni, og
bjuggu þau síðan á föðurleifð
Karls, Eyvík á Tjörnesi í sextán
ár, en þá fluttust þau til Húsa-
víkur og hafa átt þar heima síð-
an. Þau eignuðust sex börn en
misstu tvö þeirra, annað nýfædd-
an dreng, hitt 14 ára dóttur,
Björgu að nafni, hina efnilegustu
stúlku. Hin fjögur eru Kristján
bókmenntafræðingur í Reykjavík,
kvæntur Elísabetu Jónasdóttur,
Áki verkamaður í Húsavík, ókvænt
ur, Gunnsteinn, verzlunarmaður í
Reykjavík, kvæntur Erlu Eggerts-
dóttur, og Svava húsfreyja í Húsa-
vík, gift Hinrik Þórarinssyni, vél-
stjóra.
Pálína er glæsileg og frið kona,
ljúf í fasi, góðum gáfum búin og
mikilhæf á marga lund. Á ungl-
ingsárum gáfust henni lítil tæki-
færi til lestrar ög mennta, því að
vinnan kallaði að hverja stund allt
frá barnsaldri. En hún var fróð
leiksfús og afar minnug, mjög
ijóðelsk og lestrarfús og kunni
frá unga aldri margt vísna og
Ijóða og tileinkaði sér margan
fróðleik um menn og málefni. Og
síðar á ævi, þegar börnin voru
upp vaxin og um hægðist, kom
enn betur í ljós, hve ást hennar
á skáldskap og lestrarlöngun var
mikil, og hefur hún á síðustu ár-
um unað frjálsum stundum bezt
við lestur Ijóða og annarra góð-
bóka og jafnvel lært margt önd-
vegisljóða eftir islenzk höfuðskáld.
Mun slík ástundum frémur fágæt
með öldruðu fólki, sem komið er
af léttasta námskeiði, en þannig
hefur hún reynt að bæta sér upp
og njóta þess á efri árum, sem
æskan neitaði henni um, og það
sýnir einnig vel, hver æð henni
brann í brjósti. Og ljóðlínur eru
henni æði oft tiltækur spegill í
daglegu tali. Hún er einnig hag-
orð og hefur gaman af að telgja
vísu en fer leynt með.
Eitt hið skemmtilegasta í fari
Pálínu er hnyttin gamansemi, eða
fáguð og hófstillt launkímni, og
mun sú gáfa runnin frá föður
hennar, enda rík í þeirri ætt. Pál-
ína er einnig mjög vel verki far-
in og listfeng í handíðum og hef-
ur reynzt umhyggjusöm og hag-
sýn húsmóðir. Hún er ákaflega
heillynd og traust í skapgerð, lund
heit en hófsöm og stillt. Hún er
skemmtilega máli farin í viðræðu
og hefur gaman af orðaleikjum
en heldur hlut sínum í orðaskipt-
um með hægð og festu. Ég held,
að hún hafi reynzt manni sínum
traust stoð og hollráður vinur á
lífsleiðinni og staðið fyrir gest-
kvæmu heimili þeirra af miklum
sóma. Ég veit af eigin reynslu,
að hún var börnum sínum góð og
mikil hlíf, því að ég var stundum
eins og eitt þeirra. Örlögin hög-
uðu því svo til, að mér hvarf ung-
um móðurvængur og tvær föður-
systur mínar, Pálína og Kristjana
í Álftagerði, veittu mér í barn-
æsku meira skjól en flestir aðrir,
og fleiri systkinum mínum.
Jakobína, móðir Karls en tengda
móðir Pálínu, var mjög sérstæð,
gáfuð og hugþekk kona og af þeim
málmi, sem lífsreynslan fágar en
hruflar ekki. Hún dvaldist lengi
á heimili með syni sínum og
tengdadóttur, og mér er það í
barnsminni frá dvöl minni þar og
kynnum fyrr og síðar, hve sambúð
Pálínu og hennar var góð og vin-
áttuhlý. Ég hef ekki kynnzt betra
dæmi af því tagi. Samræður þeirra
um lífið jafnt i alvöru sem glað-
værð voru engu öðru líkar og urðu
drengstaula, sem hlustaði álengd-
■—I«
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR
HELGIDÓMAR
Hver gæti hugsað sér, að
jafn hversdagslega og einföld
viðvörun og:
„Gangið ekki á grasinu“ yrði
heilagt boðorð, sem heil þjóð
þyrfti að meta og læra.
Syo er þó orðið um okkur
fslendinga. Við höfum svo lengi
verið blindir fyrir fegurð.
Öldum saman höfum við geng-
ið um í þessu landi, sem er
eitt hið tignarlegasta og fegur-
sta í heimi án þess að sjá
eða finna dýrð hafs og fjalia,
birtu og blóma.
Enn þá göngum við um
gróðurbelti og blómabrekkur
án þess að virða að nokkru
helgi þeirra og frið. Þó ætt-
um við að meta gróður að
sínu leyti eins og Saharabúi
metur vatn. Því að vissulega
er meginhluti okkar ágæta
og ægifagra lands eyðimörk,
eJdki auðn hitans, heldur kuld-
1 ans, hirjóstranna.
Og nú er svo komið, að haust
ið minnir á að sá helgidómur,
sem fólk metur meira en kirkj
ur að minnsta kosti í orði hann
lokast um leið og sveitahótelin,
en það er faðmur fjalla og
hvamma. En þangað flýja svo
margir að sumrinu úr ys og
hraða borgarmenningar. Og
margir geta þess um leið að
ólíkt meira sé þangað að sækja
-en í kirkjur okkar presta,
og þá helgidóma, sem byggð-
ir hafa verið við vegu kyn-
•slóðanna og ætlaðir til guðs-
dýrkunar. Og vissulega má
viðurkenna, að mörg eru þau
musteri Guðs í þessu landi,
sem ekki eru af mannahönd-
nm gjörð.
En eigi þau að sjást og verða
metin á þann hátt, sem skyldi
þá má ekki umgangast þau með
lítilsvirðingu, og svívirða
þau meS ómenningu, ata þau
út með skrílslátum, hégóma
og gera þau að ruslatunn-
um eða forarvilpum.
Sé það gert, þá trúi ég að
minnsta kosti vart geypi þeirra
manna og kvenna, sem þykj
ast flýja kirkjurnar en finna
frið og kraft hins eilífa í feg
urð og unaði náttúrunnar.
En svo mun nú komið, að
fóikið, sem vanmetur kirkj-
urnar, gengur einmitt þannig
um í helgidómi eða helgi-
dómum gróandi fegurðar lands
ins, og lífsins, að setja verð
ur lögreglu á vörð um fegurstu
og helgustu staði fjalla
og sveita, svo að ekki liggi
við örtröð gróðurs og eyð-
ingu lands, jafnvel í eldi
út frá tóbaksglóð og reyk-
stybbu, sem gerð er til að
varria gróðurilmi helgidóms
ins að njóta sín.
Þannig er þá gengið um
kirkjurnar, sem ekki eru af
mannhöndum gjörðar. Og
sannast þar það sem ein
hver spekingur hefur sagt:
Sá finnur hvergi helgidóm,
sem ekki á musteri í sinni eig
in sál.
En það er víðar verndar þörf
en á Þingvöllum, Heiðmörk
. Þórsmörk og Laugarvatni. Og
víðar þarf að stöðva uppblástur
helgidómanna í hugsun og
tilfinningalífi, ættum við að
segja hjörtum fólksins.
Séu þér þá mörkuð vé-
bönd 'virðingar um helgi lífs
og gróðurs bæði í náttúrunni
og félagslífi, sambúð og um-
gengni, þá fá allir helgidómar
að vera í friði og njóta sín.
Ef ekki þá verða jafnvel fleiri
helgidómar rændir, hvort sem
það er Krýsuvíkurkirkja,
í fásinni eyðibýlanna eða
menntaskóli í miðborg Reykja-
víkur.
Við þurfum að byggja og
rækta helgidóma og vefa
vébönd í sálum fólksins sjálfs.
Það eru ekki bara aumingjarn
ir, sem stálu klukkunni í Krýsu
vík eða sögulega skildin
um í Menntaskólanum, sem eru
sekir. Rætur þessarár sak
ar eru miklu dýpra niður i
jarðvegi íslenzks þjóðlífs. Sök-
in er okkar allra. Þeir, sem
stela svona hlutum, sem eru
nær einskis virði í pening-
um en mikils virði sem helgi
dómar, þeir eru fyrst og fremst
tákn um þann skort á mann-
sæmandi uppeldi, sem ríkt
hefur hér hina síðustu ára
tugi þrátt fyrir lengingu
námstímans og allar milljón-
irnar í ríkmannalega og ný-
'tízkuskólabyggingar eftir sál-
fræðilegum formúlum reistar.
Sök þessara vesalinga má
snúa á hendur öllum uppal-
endum, hvort sem það heita
foreldrar, kennarar, prestar
eða sálfræðingar. Hún er þeirra
skömm, okkar mínus á próf-
blaði í lífsins skóla, hvort sem
okkur líkar það betur eða verr.
Og þeir eða þær, sem stela
kirkjuklukkunni, ræna gamla
helgidóma og ata út fagra
heilaga sögustaði, og drauma-
bletti öræfakyrrðar eru aðeins
einn þátturinn í þeirri óvirð-
ingu og útötun helgidóma, sem
kemur fram á öðru sviði í alls
konar andlegri útötun og óvirð
ingu. Tökum t.d. allar eftir-
hermurnar og skrípalætin þar
sem fólk gerir sér það
Framhaid á bls. 14
MINNING
Egill Sandholt
fyrrverandi pósfritari
f. 21. nóv. 1891 — d. 27. ág. 1966.
Laugardaginn 27. ág. andaðist
á Landakotsspítala Egill Vilads
’ Sandholt fyrrum póstritari 74 ára
gamall Útför hans fer fram frá
Dómkirkjunni á morgun (mánu-
dag) kl. hálf tvö.
Egill Sandholt var fæddur í
Fremri-Arnardal í Eyrarhreppi 21.
nóv. 1891. Faðir hans Hallgríniur
Rósinkransson utanbúðarm. á ísa-
firði var af Arnardalsætt. En
móðir Egils var Sigríður Soffia
Sandholt, dóttir Egils skósmiðs á
ar, hvað eftir annað opinberun
um mannlífið.
Nú er Pálína frænka mín orðiti
sjötug, og mér finnst kynlega vtð
bregða, því að ég )#■/ eiginlega
aldrei munað eftir þvi, hvort hún
var gömul eða ung. Ég finn, að
ég á henni meira að þakka en
vert er að orðlengja, en það mundi
ég kalla góða ósk til handa hverj-
um pasturlitlum og skjólvana
drenghnokka að eiga slíka frænku
að.
Þeir munu fleiri en ég, sem
senda henni hugheilar kveðjur a
þessum tímamótum.
Andrés Kristjánsson.
Isafirði og Guðrúnar Jónsdóttur
prests Benediktssonar. Um sr.
Jón segja Æviskrár, að hann hafi
verið „snilldarmaður í prestsverk-
um og um mannkosti". Þeir sr.
Jón og Jón forseti Sigurðsson
voru systkinasynir.
Egill Sandhol gekk ungur í
þjónustu íslenzkra póstmála og
vann þeim allan sinn langa starfs-
dag. Skömmu eftir fermingu gerð-
ist hann aðstoðarmaður við póst-
húsið á ísafirði þar sem hann
vann árin 1906—20, að hann flutt-
ist til Reykjavíkur er hann var
skipaður póstafgreiðslumaður 1.
ág. það ár. Síðar var hann skipa-
aður póstfulltrúi, en fékk veitingu
fyrir embætti póstritara 1. jan.
1930, sem hann gegndi til ársloka
1960. Á þeim árum urðu ýmsar
breytingar á skipan póstmálanna
og stundum skipt um nafn á störf-
um innan stofnunarinnar. En það
hafði ekki áhrif á Egil. Hann
stundaði starf sitt, hvaða nafni sem
það var nefnt. af sömu álúð og
kostgæfni ár eftir ár. áratug eftir
áratug Hann var mikill starfsmað-
ur. skyldurækinn og afkastamikill
og gekk að vinnu sinni með því
hugarfari trúmennskunnar sem
gefur hverju starfi ómetanlegt
J
gildi eins og það er ómetanlegt
fyrir hverja stofnun að eiga slík-
um starfsmönnum á að skipa. —
Egill Sandholt var dulur maður
og fámáll, en hlýr í viðmóti, naut
sin vel í góðra vina hópi og öll-
um leið vel í návist hans. Hann
Framhald á bls. 14.