Vísir - 08.10.1975, Síða 9

VtSIR. Miðvikudagur 8. október 1975.
9
— Neikvœður tekjuskattur rœður ekki
bót á misréttinu milli launþega og
þeirra sem ákveða sjálfir skatt-
lagningu sína
vinnurekstur hafa með höndum,
hvort heldur þeir hafa aðra í
þjónustu sinni eða ekki, hafa
þannig aðstöðu til þess að koma
tekjum sinum undan skatti. Þó
er þessi aðstaða mismunandi
eftií þvi hvers konar atvinnu-
rekstur er um að ræða.
1 stórfyrirtækjum, sem vegna
eigin þarfa verða að hafa ná-
kvæmt bókhald má gera ráð
fyrir að tekjur séu yfirleitt rétt
framtaldar, bæði laun og ágóði.
Að visu er það „fræðilegur
möguleiki” að slik fyrirtæki
skili skattayfirvöldum fölsuðum
reikningum en það er þó alltaf
óhagræði, ef fyrirtæki eða ein-
staklingar sem ætla að brjóta
lög þurfa að hafa fleiri eða færri
starfsmenn sina i vitorði, þvi
slest getur uppá vinskapinn
siðar eins og mörg dæmi munu
um, bæði hér á landi og viðar.
Gera má þvi ráð fyrir að slikt
séu undantekningar.
Hvað snertir atvinnurekendur
eins og bændur, útvegsmenn og
innflytjendur, þá geta skattayf-
irvöld eftir ýmsum leiðum feng-
ið upplýsingar um brúttótekjur
þeirra (skýrslur um inn- og út-
flutning, afla, slátrun o.s.frv.).
Þar sem skattar eru þó lagðir á
nettó- en ekki brúttótekjur,
verður sllkt eftirlit þó alltaf
ónákvæmt.
Þá eru ótaldir þeir fjölmennu
hópar, sem annast margvislég
þjónustustörf i smárekstri, þar
sem fáir eða engir vinna nema
eigandinn og fjölskylda hans,
svo sem handverksmenn, smá-
kaupmenn, leigubifreiðastjórar
er keyra eigin bil, tannlæknar,
málflytjendur, þeir sem stunda
einkakennslu o.fl., o.fl. Margir
þessara aðila munu að visu bók-
haldsskyldir en það hefir litið að
segja i þessu sambandi þvi að
þeir geta sjálfir ráðið þvi, hvað i
bækurnar er fært. Hér er allt
virkt skattaeftirlit i rauninni
óframkvæmanlegt.
Það er fjarri mér að halda þvi
fram að fólk i þessum stéttum
sé óheiðarlegri skattborgarar
en aðrir. Engin ástæða er lil að
ætla að svo sé og vafalaust eru
til einstaklingar i öllum þessum
stéttum, sem telja samvisku-
samlega fram. Það má lika i þvi
sambandi spyrja hvað mikið
teldist fram af tekjum
launþega, ef atvinnurekendur
teldu þær ekki fram.
Aðalatriðið er, að fjölmennar
stéttir i þjóðfélaginu hafa til
þess aðstöðu að ákveða sjálfar,
hvað þær leggja fram til al-
menningsþarfa og hefir mér vit-
anlega ekki verið bent á neinar
leiðir til þess að koma i veg fyrir
slikt. Bandarikjamenn hafa að
visu hælt sér af þvi, að þar i
landi sé ekki hægt að koma tekj-
um undan skatti sem neinu
nemi og eiga þar með við
njósnakerfi um neyslu fólks,
sem þar hefir verið komið á fót.
Ég hygg þó að þar sé þó um
hreystiyrði að ræða, og ef þetta
njósnakerfi ber þann árangur
sem til er ætlast, þá má benda á
það, að auðveldara er að fram-
kvæma það i milljónaborgum en
hér, þar sem hver þekkir annan.
Aðurnefndur samanburður
við Noreg bendir til þess, að
skattaeftirlit hér á landi sé sist
óvirkara en þar, sem smárekst-
ur er útbreiddari hér á landi en
þar, þannig að ætla mætti að
stærri hluti þjóðartekna væri
dreginn undan skatti hér á landi
en þar, en svo er þó ekki sam-
kvæmt áðursögðu.
Beinast gegn laun-
þegunum sjálfum
Viðbrögð skattayfirvalda við
hinum siendurteknu áskorunum
launþegasamtakanna um bætt
skattaeftirlit, hafa þvi jafnan
verið þau að herða eftirlitið með
launþegunum sjálfum, þar sem
þau gera sér ljósan vanmátt
sinn til þess að framkvæma eft-
irlit með þeim, sem raunveru-
lega hafi aðstöðu til þess að
koma tekjum sinum undan
skatti.
Minna þessi viðskip.tj skatta-
yfirvalda og launþegasamtaka
mig stundum á eftirfarandi
sögu er mér var sögð fyrir
mörgum árum. Danskur lög-
fræðingur, góður kunningi
minn, hélt fyrirlestur, er ég
hlýddi á, um reynslu sina er
hann dvaldi við lögfræðilegar
rannsóknir f Grænlandi. Vék
hann þar að þvi, að hann hefði
eitt sinn snúið sér til formanns
ungmennafélagsins á staðnum
og vakið máls á því hvort það
væri ekki verkefni fyrir ung-
mennafélagið að reyna að
sporna við of nánum samskipt-
um grænlenskra stúlkna við út-
lendinga, sjómenn og aðra, en
lögfræðingnum þóttu þau sam
skipti meiri en góðu hófi gegndi.
Formaðurinn tók málaleitan-
inni vel en framkvæmdin varð
ekki önnur en sú, að lögfræðing-
urinn varð þess siðan var, hvar
sem hann kom á mannamót að
ungmennafélagi var á hælum
honum. Sjómennirnir erlendu
munu hins vegar hafa fengið að
vera óáreittir, enda gátu af-
skipti af þeim kostað glóðar-
auga eða annað verra.
Á sama hátt er hinu herta
skattaeftirliti samkvæmt kröfu
launþegasamtakanna beint
gegn launþegunum sjálfum það
er það eina, sem talið er fram-
kvæmanlegt. Með þessu skapast
mikið þjóðfélagslegt ranglæti
gagnvart launafólki sem furðu
'gegnir að samtök launþega hafa
hingað til litt látið til sin taka.
Launamaður, sem láist að telja
fram 1-2% af tekjum sinum á á
hættu að vera dæmdur i þungar
skattsektir á sama tima og allir
ættu að vita, að ekkert er hægt
við þvi að gera að fjölmargir
skattgreiðendur telja e.t.v.
aðeins fram þriðjung tekna
sinna.
Þurfa launþegar
að telja fram?
_,Það er þvi engan veginn út i
hött að launþegar yrðu undan-
þegnir framtalsskyldu. Með þvi
myndi sparast mikil og i sjálfu
sér óþörf skriffinnska, þvi að
skattayfirvöld fá upplýsingar
um þessar tekjur frá atvinnu-
rekendum og það eru þær upp-
lýsingar, sem álagning skatt-
anna er byggð á, ekki framtöl
launþeganna. Danska alþýðu-
sambandið bendir þó um leið á
það, að jafnframt þessu yrði að
einfalda reglur um leyfilegan
frádrátt áður en skattur er á
lagður.
Það er lika athyglisvert atriði
i danskri skattalöggjöf, að
heimilaður hefir verið sérstakur
launþegafrádráttur er nemur
10% af skattskyldum tekjum
allra launþega. Til grundvallar
þessu liggur viðurkenning á þvi,
að tekjur launþega hljóti alltaf
að teljast betur fram en tekjur
annarra og annað sé ekki fram-
kvæmanlegt, þvi ella væri ekki
ástæða til þess að leyfa slikan
frádrátt. Þetta jafnar metin
milli launþega og annarra svo
langt sem það nær, en auðvitað
engan veginn að fullu.
Staðgreiðslukerfi
og neikvœður
tekjuskattur
Mikið hefur undanfarin ár
verið hér á landi rætt um ofan-
nefndar tvenns konar aðgerbir
til endurbóta á skattheimtu og
skattaálagningu, og mun hvort-
tveggja nú vera til alvarlegrar
athugunar hjá stjórnvöldum.
Hvort tveggja hefir vissulega
sina kosti, sem ekki skulu rædd-
ir hér. Rétt er hins vegar að
benda á það að hvorug þessara
aðgerða ræður neina bót á þeim
grundvallarmeinsendum
skattalöggjafarinnar og fram-
kvæmd hennar, sem hér hefir
verið rætt um nema siður sé.
Staðgreiðsla skatta er rikis-
sjóöi og öðrum opinberum
skattheimtuaðilum vissulega i
hag á verðbólgutimum eins og
nú eru. En þar sem staðgreiðsl-
an er illframkvæmgnleg gagn-
vart öðrum en launþegum,
verður sá hagnaður fyrst og
fremst á kostnað launþega og
þyngir enn skattbyrði þeirra
miðað við aðra þegna þjóð-
félagsins.
Neikvæði tekjuskatturinn sem
ætlast er til að feli i sér sam-
einingu skattheimtu og bóta-
kerfis almannatrygginga, getur
sparað talsverðan kostnað og
væri tvimælalaust til bóta ef þvi
grundvallarskilyrði væri
fullnægt að skattframtölin gæfu
rétta mynd af
tekjuskiptingunni. En sam-
kvæmt ofansögðu er þvi skilyrði
ekki fullnægt og verður aldrei
fullnægt. Neikvæði tekjuskatt-
urinn leysir þvi engan þann
vanda, sem hér hefir verið rætt
um heldur öllu fremur þvert á
móti. Tekjuskattur há-
tekjumanna, sem sjálfir geta
ákveðið, hvað þeir telja fram,
gat þó samkvæmt gamla
kerfinu aldrei farið niður fyrir 0
en samkvæmt þvi nýja — sem
þegar hefir myndast visir að hér
á landi — virðist ekkert geta
verið þvi til fyrirstöðu að þeir
geti sótt i rikissjóðinn svo og svo
háar fjárhæðir sem þeir sam-
kvæmt framtali ber sem neit-
kvæður tekjuskattur. Hér
virðist þvi sem verið sé að
byggja stórhýsi á sandi.
Niðurstöður
Af ofangreindu virðist mega
draga eftirfarandi ályktanir:
1. Tekjuskattar, hvort heldur
til rikis eða bæjar- og sveitar-
félaga verða i framkvæmd
sérskattar á tekjur þeirra, er
vinna i þjónustu annarra, þar eð
aðrir geta nokkurn veginn
ákveðið sjálfir skattlagningu
sina. Það er þvi ekki á rökum
reist að tekjuskattarnir séu tæki
til þess að jafna
tekjuskiptinguna i þjóðfélaginu.
Það á aðeins við um innbyrðis
tekjuskiptingu milli launþega
en engan veginn, þegar litiö er
á þjóðfélagið i heild.
2. Það er á misskilningi byggt,
að eftirlit með skattframtöluni
sé slælegra hér á landi en i ná-
grannalöndunum. Saman-
burður á grundvelli þeirra
upplýsinga, sem fáanlegar eru,
bendir til hins gagnstæða. Mis-
ræmið i skattbyrði launþega og
annarra á rót sina að rekja til
þess að af tæknilegum ástæðum
verður aðeins haft fullnægjandi
eftirlit með framtölum þeirra,
er vinna i þjónustu annarra. A
það jafnt við hér á landi sem
annars staðar.
3, - Umbætur þær, sem nú er
verið að vinna að i skattamálum
hér á landi, með þyi að taka upp
staðgreiðslukerfi og neikvæðan
tekjuskatt geta átt rétt á sér út
af fyrir sig, en ráða ekki bót á
þeim vanda, sem hér hefir verið
ræddur. nema siður sé. Sá vandi
verður ekki leystur nema með
gagngerðri breytingu á skatta-
löggjöfinni i heild.
4. Ekki má leggja þann
skilning i það sem hér hefir
verið sagt, að ég leggi til að
tekjuskattar verði afnumdir
þegar i stað að fullu. Svo róttæk
breyting á skattalöggjöfinni
yrði varla framkvæmanleg
nema á lengri tima. Vel má
hugsa sér að halda tekjuskattin-
um sem lið i skattkerfinu þótt
ljóst sé að i framkvæmd er hann
sérskattur á launþega. En þá
ber að horfast i augu við það og
ræða málin á þeim grundvelli og
leitast við að byggja skatt-
skerfið i heild þannig upp að
ekki sé sá óeðlilegi munur sem
nú er á skattbyrði launþega og
annarra borgara þjóðfélagsins.
js, R 1 Nafnnúmer
O
q 3 Þar af gr. I lifeyrissj.
s
Vinnuláun, þ.m.t. orlofs-
fé, sparimerki, greiöslur
launþ. í lífeyrissjóö o.fl.
4 Þar af gr. m/sparim. 5 Þar af uppm. eöa fiskv.
^ Greiðslur til verktaka og verkstæða fyrir efni 6
Z og vinnu, fyrir vélavinnu og akstur (annan en
5 vörubilaakstur)
Atv. gr. Atv. m.

Þessi lína úlfyllist
af skattslofu
V/atvinnul,- \ Sveitar/éla,
‘rygg'nga
7 Fullt nafn _
8 Lögheimili 1. des. 1974
9 Nafnnúmer og nafn eiginmanns eða framfæranda