Vísir - 27.10.1975, Qupperneq 8

8
VÍSIR. Mánudagur 27. október 1975.
við þennan mann á þeim aldri,
sem flestir eru farnir að huga til
hvildar eftir erilsaman lifsferii.
Hann er um sextugt. t lengri
tima hafði hann rekið búskap,
en hugur hans stóð til stærri
verka i þeim efnum en þegar
voru orðin. bá keypti hann
Korpúlfsstaði og fleiri jarðir.
Gerði mela, móa og mýrar að
grænum túnum i stærri stil en
nokkur annar maður og varð
stærsti bóndi á tslandi. Hann
trúði á moldina og mennina.
Moldin brást honum ekki, en
mennirnir brutu niður það, sem
hann byggði upp. Stórbygging-
arnar á Korpúlfstöðum blasa
við þeim, sem fara um Vestur-
landsveginn, sem minnisvarði
um hinn mikla athafnamann, en
einnig minna þær á óþurftar-
verk, sem unnið var á alþingi is-
lendinga.
Valtýr Stefánsson ritstjóri,
ritaði ævisögu Thor Jensens i
tveimur bindum. Það eru merk-
ar bækur um stórbrotinn lifsfer-
il.
Þar sem athafnamaðurinn er
er ekki kyrrstaða. Það er sama
á hvaða sviði það er. Hann
byggir upp og hann skipuleggur.
Umsvifin aukast og atvinnulifið
fær nýja næringu, þess gætir á
öllum sviðum i kringum hann.
Þess eru sem betur fer nokkur
dæmi á landinu, að umsvif at-
hafnamannsins hafa byggt upp
heil byggðarlög.
Við getum litið til Bolungar-
vikur þar sem Einar Guðfinns-
son hefir starfað og nærtækt er
dæmið um Harald Böðvarsson á
Akranesi. t Reykjavik eru einn-
ig nokkrir menn, sem ber hæst á
sviði útgerðar og athafna. Næg-
ir þar að geta i stafrófsröð,
þeirra Einars Sigurðssonar,
Ingvars Vilhjálmssonar og
Tryggva Ófeigssonar og eru þó
margir ónefndir. 1 sveitum
landsins hafa athafnamenn
einnig komið við sögu og gert
garðana fræga. Sama má segja
um iðnað og verslun. Allt er
þetta byggt upp af tiltölulega fá-
um mönnum, sem allir eiga eitt
sameiginlegt. Þeir eru sprottnir
upp úr jarðvegi hins vinnandi
manns og leggja af stað út i lífið
með lófana bera, en forsjónin
gaf þeim i vöggugjöf kraftinn og
dugnaðinn, sem varð þeim
sjálfum og öðrum til blessunar.
Þeir urðu afreksmenn.
Ég gat þess i upphafi þessa
máls, að oft hafi nætt um at-
hafnamanninn naprir vindar og
það er kannski eðlilegt. „Högg-
unum er þeim hættast við sem
hæst ber á”.
bessir menn, sem koma alls-
lausir og fara eins og þeir komu,
hafa verið kallaðir ihaldsseggir
og auðvald og áróðurinn gegn
þeim hefir að sjálfsögðu borið
árangur. Nær hefði þó verið að
virkja atorku þeirra til al-
mannaþarfa i stað þess að setja
fyrir þá fótinn, eins og stundum
hefir orðið.
Eitt atriði vekur athygli
manns öðru fremur. Það er
hvað Háskólinn hefir skilað
undra fáum athafnamönnum i
atvinnulif þjóðfélagsins, þótt
margir ágætir menn hafi þaðan
komið. Hitt er aftur á móti eftir-
tektarvert, að háskólamenntað-
ir menn eru sist eftirbátar i
kröfugerðum á hendur þjóðfé-
laginu, en sökum vits og mennt-
unar hlýtur þeim að vera ljóst,
hversu alvarlega horfir i okkar
málum nú, og margra augu
hefðu frekar mænt til þeirra til
uppbyggingar en niðurrifs.
Aron Guðbrandsson.
ATHAFNAMENN
öll þjóðfélög telja sér feng i
þvi að eiga sem flesta dugnað-
armenn og skiptir þar ekki máli
hvaða stjórnmálakerfi þau lúta.
Það væri þá helst að við islend-
ingar værum þar nokkur undan-
tekning frá reglunni eins og að
visu i fleiri greinum, að minnsta
kosti hefir oft leikið kaldur gust-
ur um athafnamenn okkar og
fáir, sem hafa tekið svari
þeirra. I þessari grein ætla ég
að ræða dálitið um þá.
Við erum stödd i Kaupmanna-
höfn og á vörðunni við veginn
stendur ártalið 1878, það er 28.
dagur aprilmánaðar. Við stönd-
um á gangstétt einnar götunnar
og virðum fyrir okkum umferð-
ina. Allt i einu veitum við at-
hygli tveimur drengjum á ferm-
ingaraldri, þeir bera á milli sin
nýtt, eikarmálað koffort. Þeir
setja það niður annað kastið og
hvila sig litla stund. Annar
þeirra virðist hafa mikinn á-
huga á þvi að halda áfram göng-
unni. Báðir eru þeir nýfermdir
og báðir koma þeir frá sama
heimavistarskólanum, sem var
kostaður af þvi opinbera fyrir
fátæka drengi, sem misst höfðu
annað eða bæði foreldri sin.
Allir fengu þeir i fermingargjöf
frá skólanum eikarmálað kof-
fort af sömu gerð og það sem
þessir tveir báru á milli sln.
Annar þessara drengja reyndi
að ná gagnfræðastiginu við
fullnaðarprófið fyrir ferming-
una, en féll á þýskunni. Ekki
varð skólaganga hans lengri i
lifinu en skólinn kom drengjun-
um fyrir til allskonar náms-
dvalar viða um landið. Einn af
drengjunum var ráðinn til 5 ára
námsdvalar við verslun á Is-
landi, kauplaust. Það var annar
af drengjunum, sem við höfum
fylgst með. Nú var hann á leið
til skips með aleiguna í koffort-
inu sinu. Hann mætti væntan-
legum húsbónda sinum á leið-
inni, og hann spurði drenginn
hvort hann mætti ekki gefa hon-
um eitthvað með sér til ferðar-
innar. Jú takk, sagði drengur-
inn, Harmoniku.
Næsta dag 29. april voru undin
upp segl á skonnortunni Júnó og
stefni hennar snúið til norðurs.
Þar um borð var vinur okkar
með koffortið sitt og harmonik-
una. Ferðin tók 37 daga og þeg-
ar að landinu var komið voru
allir firðir og flóar fullir af is.
Skipið tók höfn á Borðeyri. Ungi
maðurinn.sem við höfum fylgt'i
ferðinni hét Thor Jensen.
Engum, sem séð hefði Thor
Jensen á þessum árum hefði
dottið i hug, að hér væri á ferð-
inni efniviðurinn i mesta at-
hafnamann, sem átthefir heima
á þessu landi. Stundum var hon-
um köld vistin á þessum fimm
launalausu árum á Borðeyri.
Veturinn 1881 var einn af þeim
köldustu á öldinni. Frostið
komst i 40 gráður á Celcisus i
Hrútafirðinum og einn morgun
var mældur gaddurinn i vistar-
veru Thor Jensens og var hann
19 gráður.
Þegar námsárunum var lokið
byrjaði hann sem sjálfstæður
atvinnurekandi. Hann varð
bóndi, kaupmaður o.fl. og nú
hittum við hann aftur haustið
1899. bá er hann gjaldþrota,
fluttur til Hafnarfjarðar með
konu og 7 börn i ómegð. Störfin,
sem hann vann við gáfu honum
13 sterlingspund á mánuði. Kon-
an hans tók nokkra skólapilta i
fæði til að létta róðurinn. Sjálfur
fór hann á pramma út á f jörðinn
með Rikharði syni sinum sem
var 12 ára til þess að veiða skar-
kola i matinn. Þess á milli
hnýtti hann fiskinet og smiðaði
fiskikassa.
Amerikuför skaut upp i huga
hans og ferðakoffortið hafði
hann þegar smiðað. Vinur fjöl-
skyldunnar kom i heimsókn.
Hann leit yfir barnahópinn og
sagði: „Þetta er of fallegur hóp-
ur til þess að fara með hann til
Ameriku”. Konan hans vildi
ekki fara til Ameriku og hug-
myndin var lögð á hilluna. Hann
átti tvo reiðhesta. Hann varð að
selja þá báða til Englands.
Hann teymdi þá báða niður
bryggjuna og um borð i upp-
skipunarbát. Svo labbaði hann
heim til sin suður i Hafnarfjörð.
Næst veðsetti hann bækur og
húsmuni til þess að afla fjár til
matarkaupa til vetrarins.
Enn liðu árin. Við nemum
staðar við haustið 1918. Drepsótt
hafði lagst yfir byggðina. At-
vinna lagðist niður og fátækum
lá við hungri. Fjöldi manns dó
og hörmungarnar voru ólýsan-
legar. bá hittum við aftur sam-
ferðamann okkar, Thor Jensen.
Hann er önnum kafinn við að
stofnsetja eldhús i Reykjavik til
matgjafa snauðu og lasburða
fólki. Allir voru velkomnir, sem
vildu og þurftu á næringarrikri
máltiðað halda. Þá var Reykja-
vik örlitið brot af þvi, sem hún
er nú, en til máltiðanna komu
daglega 450 börn og 40—50 full-
orðnir og frá 250 til 400 léttar
máltiðir voru sendar út i bæinn
daglega til sjúkra og lasburða.
Þrjá togara lét hann fiska fyrir
bæjarbúa, en áhafnir tveggja
veiktust. Allan fiskinn gaf hann
bæjarbúum.
Enn liður timinn og nú hittum
Thor Jensen.
Hið islenska
nóttúrufrœðifélag
Fyrsti fræðslufundur vetrarins verður
haldinn mánudaginn 27. október kl. 20.30 í
stofu 104, Árnagarði. Þá heldur dr. Þor-
leifur Einarsson, prófessor, erindi: Ald-
ursákvarðanir i hópun jökla og sjávar-
stöðubreytingum i isaldarlok.
sófaseftó
hittir beint í mark
TODDÝ sófasettiö er sniðió
fyrir ung^ tólkiö
o ,
Verö aöeins kr.° 109.000.-
Góöir greiðsluskilmálar.
í* 0 o
Sendum hvert á’land sem er.