Tíminn - 13.11.1966, Qupperneq 5

5
SUNNUDAGUR 13. nóvember 1966
TÍMLINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARIFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur ' Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastraeti '/ Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
síml 18300 Áskriftargjald kr. 105.00 á mán. innanlands. — 1
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Eysteinn Jónsson
Þegar Eysteinn Jónsson formaður Framsóknarflokks-
ins, er sextugur, hljóta menn að minnast þess, að hann
er maður, sem á alveg einstakan stjórnmálaferil að baki.
Hann var kjörinn á þing aðeins 26 ára að aldri, og átti
þá þegar að baki veigamikið forustustarf í Framsóknar-
flokknum næstu árin á undan. Hann hefur setið 40 þing
og verið alls 19 ár ráðherra, varð yngsti ráðherra, sem
íslendingar hafa haft.
Eysteinn var kjörinn ritari Framsóknarflokksins þegar
1934, og þegar Hermann Jónasson haðst undan endur-
kjöri sem formaður 1962, skipaði flokkurinn sér fast
um Eystein Jónsson sem eftirmann hans. Hann hef-
ur og átt sæti í blaðstjórn Tímans þrjá áratugi, og er nú
formaður blaðstjórnar. Formaður þingflokks Framsókn-
arflokksins hefur hann og verið á þriðja áratug.
í stuttri afmælisgrein um Eystein Jónsson hér í blað-
inu í dag, lætur Hermann Jónasson, fyrrverandi for-
maður Framsóknarflokksins meðal annars svo um mælt:
bUm svo þekktan mann hefur þjóðin fyrir löngu gert
sér alveg ákveðnar hugmyndir, sem verður naumast
raskað. Það veit til dæmis svo að segja hvert mansbarn
í lahdinu, og þarf ekki að segja það neinum, að Eysteinn
Jónsson er gæddur frábærum gáfum, er víðfróður og
ræðumaður með ágætum.
En þessir hæfileikar Eysteins Jónssonar mundu hafa
dugað honum skammt til að vinna þau afrek, sem hann
hefur unnið ef ekki hefði komið til sterk og fágæt skap-
gerð. Góðar gáfur og þekking er sem beitt og blikandi
sverð, en skapgerð mannsins er sú hönd, sem á sverðinu
beldur-
Við Eysteinn Jónsson höfum unnið saman um það bil
þriðjung aldar, og ætti ég því að þekkja hann nokkuð.
Eysteinn Jónsson er drengskaparmaður, hygginn, hóf-
samur og um fram allt hefur hann ósigrandi viljaþrek.
Þetta er sú skapgerð, þetta er sú hönd, sem hefur
stýrt glæsilegum vopnum Eysteins Jónssonar til sóknar
og vamar 1 fjölmörgum stórmálum og umbótamálum. Það
er þessi skapgerð, sem skipað hefur honum fastan sess
meðal fremstu manna þjóðarinnar”.
Undir þessi athyglisverðu orð Hermanns Jónassonar
mun framsóknarfólk um allt land taka af heilum hug um
leið og það sendir núverandi formanni sínum kveðjur
sínar og þakkir á þessum tímamótum í ævi hans í von
um að forustu hans og baráttuafls njóti sem lengst við
í þágu sameiginlegra hugsjóna.
Framleiðniaukningin
Gylfi Þ. Gíslason, viðskiptamálaráðherra, hefur haldið
þeirri skoðun að þjóðinni, að bændur séu mesti dragbít-
ur á hagvexti á íslandi, og Bjarni Benediktsson, forsæt-
isráðherra, tekur undir þetta í hverri ræðu nú orðið,
með því að segja, að einn af helztu ókostunum við það
að halda uppi sjálfstæðu þjóðfélagi á íslandi, sé það,
hve dýrt sé að reka hér landbúnað. Þessi rógur um ís
lenzka bændur og íslenzkan landbúnað er rækilega
hrakinn í ársskýrslu Búnaðarbanka íslands, sem nýkomin
er út. Þar segir, að skv. rannsóknum á framleiðniaukn-
i-ngu í landbúnaði á s.l. 35 árum, hafi framleiðnin fimm-
faldazt á þessu tímabili — eða sem svarar, að afköst á
mann hafi aukizt um 4.5%—5% á ári að meðaltali. Þær
eru æði margar starfsgreinarnar, sem ekki komast í hálf-
kvisti við landbúnaðinn í þessum efnum — og finnst
mönnum þá ekki tími til kominn að þessum rógi linni-
NEIL SHEEHAN:
STRÍÐIÐ í VIETNAM I.
Bandaríkjamenn stríöa viö sömu
erfiðleikana og Frakkar áður
Bandamenn þeirra í Vietnam er afturhaldssöm og spillt yfirstétt
B AND ARÍKJ AMENN, sem
til Vietnam koma, eru fullir
áhuga og hafa góð áform í
huga, af því að þeir eru Banda
ríkjamenn. Þegar þeir hverfa
heim eftir framlengda dvöl,
hefur áhugi þeirra orðið blygð
unarleysi allra lífshátta í Viet
nam að bráð, og áformin góðu
hafa týnzt^ einhvers staðar i
leðjunni. Ég er engin undan
tekning frá þessari reglu.
Ég sté fyrst fæti á flugvöil-
iinn í Saiigon á hlýju apríl-
kvöldi árið 1962 milli vonar
og ótta um, hvort tollayfirvöld
in tækju gilt blaðamannavega
bréfið, sem ég hafði fengið
hjá konsúl SuðurVietnam í
Hong Kong. Þá trúði ég í ein
lægni á það, sem þjóð mín var
að gera í Vietnam. Hún lagði
fram hernaðar- og einahags
aðstoð, nokkur þúsund flug-
menn og hernaðarráðgjafa til
þess að reyna að hjálpa and
kommúnistum í Vietnam að
koma á fót óháðu, lífvænlegu
þjóðríki og sigrast á uppreisn
skæruliða kommúnista, sem
keppti að því að koma á harð
stjórn. Þetta virti-st mér gott
starf, sem inna þyrfti af hendi
ef aðrar þjóðir í suð-austiur As
íu ættu að öðlast nokkurt frelsi
til þess að kveða sjálfar á um
framtíð sína. Ég var oft and-
snúinn framkvæmd hinnar
bandarfsku stefnu fyrstu tvö
árin, sem ég dvaldist í Viet-
nam, en ég var samþykkur meg
intilganginum.
Mér er mississtæð eftirvænt
ing mín, er g st upp í þyrlu
í morgunsvalanum og við flug-
um á burt yfir hrísgrjónaakr-
ana, í fylgd með flugsveit frá
SuðurVietnam, til þess að
kljást við skæruliða Viet cong.
Þá stóðu vonir til, að andkomin
únistar í Vietnam gætu sigr
að í stríðinu. Ég var stoltur
af unga bandarfska flugmann
inum, sem sat við stjórntækin,
og ég var feginn að fá tæki-
færi til að vera viðstaddur þeita
ævintýri og skýra frá því. Nú er
um við að berjast, hugsaði ég,
og einhvern tima vinnum -við
sigur og þá verður þetta betr.i
ríki en áður.
VONBRIGÐIN urðu mörg,
fyrstu tvö árin, sem ég dvaldi
í landinu, en ég var þó enn
„haukur“ — eins og nú er
sagt — þegar ég hvarf heim
frá Vietnam árið 1964. Ég fór
svo til Saigon öðru sinni árið
1965, til árs dvalar- Nú er ég
kominn heim aftur og margt
hefur breytzt. Þegar ég fór frá
Vietnam hið fyrra sinn, störf
uðu þar 17 þús. Bandaríkja-
menn nú eru beir 317 þúsund,
en ég er ekki „haukur" lengur
þó að ég sé ekki orðinn ,,dúfa.“
Ef ég hefði verið forvitri og
séð fyrir afleiðingarnar sem
nú eru komnar fram af tiltölu
lega smáfelldum afskiptum
Bandaríkjamanna af málefn-
um þesa lands, efa ég að ég
hefði fundið til áhuga árin tvö
sem ég dvaldi þarna í fyrra
sinnið. Nú er mér ljóst, að
ég var skammsýnn, þegar ég
hélt, að andkommúnistar gætu
borið sigurorð af uppreisn kom
múnista og komið á fót sóma
samlegu, framsæknu þjóðfé-
lagi. Þetta álit kann að stafa
af því, að veruleiki stríðsins
og þjóðfélagsins í Vietnam hef
ur þröngvað sér inn í vitund
mína á nýliðnu ári.
í kveðjuveizlu, sem haldin
var áður en ég fór frá Sajgon,
hið síðara sinn barst talið að
þeim vanda, sem ræddur er
meira en allt annað, en aldrei
finnst lausn á, eða hvernig eigi
að fara að því að vinna bændur
á sitt band. Gestgjafinn var
innlendur hershöfðingi, sem
hættur var störfum vegna firru
stjómmálanna í Saigon, en
ekki af því, að hann hefði ósk
að þess sjálfur. Okkur til
skemmtunar sagði hann frá
atburði, sem gerðist um mitt
ár 1953, en þá var hann yfir-
maður fransk-vietnamsks hers
í hraðinu Buichu í þeim lands
hluta, sem nú nefnist Norður-
Vietnam.
ÞETTA ár tóku skæruliðar,
Vietminh (en svo nefndist
Vietcong áður) í auknum mæli
að liæta um yfii-rá'ðin yfir landi.
Sveitir kommúnista gerðu hrís
grjónaakra landeigdnda upp-
tæka og skiptu þeim milli
bænda. Bao Dai keisari, sem
var á bandi Frakka, gaf út til-
skipun um, að leiga eftir land
skyldi framvegis vera 15%af
uppskerunni, í stað 40—50%
eins og venja haíði verið.
Með þessu var hann að reyna
að keppa við Vietminh og afia
hinni veiku stjórn sinni og
Frökkum nokkurra vinsældu.
Flestir íbúar Buichu voru
kaþólskir. Tveir stærstu lanci
eigendurnir þar voru kaþoiski
biskupjnn og faðir innanrík-
isráðherrans í stjórn Bao Ilais.
Gestgjafinn sagði, að sér hefði
vérið ljóst, að hann yrði að
fá samþykki biskupsins ef hon
um ætti að takast að fram
kvæma tilskipunina.
„Ómögulegt,“ sagði biskup-
inn. „Hvernig á ég að fara að
því að brauðfæða 3000 presra,
nunnur, kennara og verka-
menn af 15 hundraðshlutum af
uppskemnni?
„Ég er yðar göfgi algerlega
sammála um að það yrði erf-
átt,“ isagði gestgjafinn. Jin
ef til vill er heppilegra að færa
fórnir núna meðan tími er
til. Takiist okkur ekkí að ávinna
okkur samúð íbúanna getur svo
farið, að þér missið meira en
hrísgrjónin. Þér kynnuð að
missa biskupstignina, land yð
ar og verða ef til vi'll höfð-
inu styttri."
„Ómögulegt," endurtók bisk
upinn. ,Ég skrifa innanríkis
ráðherranum um málið.“
Vinur minn gejtgjafinn _var
settur frá þremur mánuðum síð
ar að frumkvæði innanríkis-
ráðherrans. Hann hafði reynt
að framkvæma tilskipunina
þrátt fyrir andstöðu biskups-
ins. Næsta sumar var hreyfing
Vietminh orðin svo öflug í
Buichu að Frakkar ákváðu
að gefa héraðið upp á bát-
inn. Biskupinn flýði til Hanoi
ásamt prestum sínum nunnum
og kennurum, og þaðan áfram
til Suður-Vietnam, þegar Genf
arsáttmálinn staðfesti skömmu
síðar ósigur Frakka við Dien-
bienphu og Vietnam var skipt
um 17. breiddarbauginn.
Á þeim þrettán árum, sem
lið(in eru síðan þetta gerðist,
hafa Bandaríkin setzt í sæti
Frakka í Vietnam, en and
staðan meðal Vietnama sjálfra
hefur litlum breytingum tekið.
ÁÐUR en Vietnam var gert
að nýlendu voru völdin í land
inu í höndum Mandarína úr
fjölskyldum kaupmanna og
landeigenda. Þegar Frakkar
gerðu landið að nýlendu sinni
á 19. öld, gerðist mikið af
þesari innlendu yfirstétt í
raun og veru opinbert starfs-
lið nýlendustjórnarinnar, eða
meðalgöngumenn landa sinna,
og útlendingana. í fyrri Indó-
kínastyrjöldinni stóðu þessir
Vietnamar með Frökkum, þar
sem þeir vissu, að Frakkar
myndu varðveita hina fornu
þjóðfélagsskipan|er þeir áttuallt
sitt undir. Nú standa þessir
sömú Vietnamar með Banda-
ríkjamönnum og af sömu
ástæðu.
Nguyen Cao Ky flugmarskálk
ur, núverandi forsætisráð
herra í Suður-Vietnam, var
franskur flugmaður. Áðstoðar-
forsætisráðherrann, Nuyen
Huu Co herforingi, og aðrir
herforingjar í hernaðarstjórn
inni í Saigon voru herforingj
ar eða liðsforingjar í nýlendu
her Frakka. Ást þeirra á
frösnkum mat, glæsilegum ein
kennisbúningum, veizlum og
móttökuhátíðum er að vísu
dauf en rtt endurspeglun á
samkvæmislífi nýlendutím
anna. Þesir Vietnamar hafa
erft hið versta úr tveimur
menningum heimtufrekiu mand
arínanna og hörku frönsku
hershöfðingjanna og stjórn-
endanna í nýlenduum.
KY forsætisráðherra og fyrri
eftirmenn Bao Dai hafa einnig
auglýst lækkun á leigu og um
bætur á yfirráðum lands að
tilmælum bandarískra ráð
gjafa sem fýsti mjög að
koma á framförum í þjóðfélag
inu. Öllum slíkum ákvæð
um hefur verið spillt vegna
þess ,að í ríkisstjórinni sátu
og sitja menn, sem annað hvort
eru af ættum fyrrverandi mand
arína eða í bandalagi við þær,
en þær eiga landið og hafa
ekki í hyggju að afsala sér eign
arréttinum. Meðal þessa fólks
er-u að vísu . nokkrir ættjarð
arvinir og heiðariegir einstak
ingar en flestir þeirra, sem
með völdin fara í Saigon, hafa
ekkert lært og engu gleymt
Þeir reyna að halda í þau sér
réttindi, sem þeir enn hafa og
ná aftur því, sem þeir hafa
misst.
Kommúnistar eru einu full
trúar byltingar og þjóðfélags
legra breytinga í Vietnam
— til góðs eða ills eftir stjórn
málaskoðunum þess, sem af
Framhald á bls. 11.