Vísir - 03.12.1975, Blaðsíða 9

VISIR Miðvikudagur 3. desember 1975.
9
gjöfina f verk, og opinberir tals-
menn eru tregir á að veita upp-
lýsingar um, hve margar
fóstureyðingarhafa feriðfram-
kvæmdar á þessu ári.
Samkvæmt skrám
Semmelwis-hælisins i Vin, hefur
ekki ein einasta kona, af þeim
2,400 hundruð, sem þar hafa
látið framkvæma fóstur-
eyðingu, dáið af völdum að-
gerðarinnar, frá þvi lögin tóku
gildi.
Aður hafði dánartalan verið
25% á hverju ári.
70 þúsund óleyfilegar
fóstureyðingar
Rikisstjóm sósialista hefur
lagt á það áherslu, að löggjöfin
hafi verið nauðsynleg af
félagslegum og læknisfræðileg-
um ástæðum. Sifellt fleiri hefðu
virt að vettugi hinar þungu
refsingar, sem lagðar voru við
óleyfilegum fóstureyðingum.
Talsmaður dómsmála-
ráðuneytisins sagði, að um
70.000 óleyfilegar fóstur-
eyöingar hefðu verið fram-
kvæmdar árhvert, þar til lögin
tóku gildi, og rösklega 200
konur verið færðar fyrir dóm,
flestar af fátæku fólki.
Sum sjúkrahús neita
En þrátt fyrir hin nýju lög,
eru það mörg sjúkrahús, eins og
I Salzburg, Týról og Voralberg
sem em ekki reiðubúin til að
framkvæma slika aðgerð.
Sjúkrahús og læknar eru ekki
skyldug til að framkvæmda
fóstureyðingu, og forstjóri heil-
brigðiseftirlitsins i Stýria-
héraði sagði: „Við erum engir
morðingjar. Það kemur ekki til
mála að að við eyðum þunga
konu, af einhverjum félagsleg-
um eða personulegum á-
stæðum.”
Ihéruðum, þarsem sjúkrahús
em ekki fyrir hendi, taka
læknar milli tiu og fimmtán
þúsund schillinga fyrir hverja
aðgerö (80-90 þús. Isl. kr)
Einnig greinir lækna á
siðferðislega. Fimmtiu og þrir
læknar hafa undirritað plágg,
þar sem lýst er yfir andstöðu
við „Verndun lifs” á þeim for-
sendum að ef fóstureyðingar
væru aftur lýstar glæpsamleg-
ar, myndu konur er þjást af
samviskubiti vegna óleyfilegra
aögerða, hika við að leita sér
læknishjálpar af ótta viö refs-
ingu.
dTMenningarmál
„BORGES ER SUMSE
MIKILL BÓKABÉUS"
Suðrið
Jorge Luis Borges
Þýð.: Guðbergur Bergsson
AB, 160 s.
Argentinski rit-
höfundurinn J. L.
Borges varð snögglega
frægur i Evrópu við lok
áratugsins og mun
Jean Paul Satre hafa
átt sinn þátt i þvi. Árið
1961 fékk hann ásamt
Samuel Beckett alþjóð-
leg útgefendaverðlaun
kennd við eyjuna For-
mentara.
Það var mjög sérkennilegt að
vera vitni að þessari uppgötvun,
snögglega viknar áhugi á manni
sem búinn var að skrifa I þrjátlu
ár, það er eitthvað þýtt, sumt
gamalt, annað nýtt og ekki sér-
lega auðvelt að átta sig á
manninum. Eftir þvi sem best
verður séð skrifar hann sér-
kennilegar smásögur, yrkir ljóð
og skrifar ritgerðir um
bókmenntir, hefur verið lands-
bókavörður Argentinu og
prófessor i enskum og amerisk-
um bókmenntum. Svo virðist
sem hann skrifi ekki skáldsögur
og ekki leikrit. Borges er semsé
mikill bókabéus sem liklega sér
lifinu lifað af ástriðu og litað á-
tökum við annað fólk úr f jarska.
Hvort sem það er rétt eða ekki,
verður greinilegt af lestri sagna
hans að hann hefur áhuga fyrir
hvörfunum i lifi manna og
nánasta aðdraganda þeirra, þ.e.
þvi skeiði i lifi manna, sem
gefur þvi nýja stefnu, oftast
hratt ferli sem lýkur með
dauða. Þessi áhugi á lokaskeiði
lifshlaupsins er sameiginlegur
Borges og mörgum stórum leik-
ritahöfundum, en Borges lýsir
atburðunum gjarnan frá sjónar-
hóli eins manns, annað fólk eru
mismunandi skýrar aukaper-
sónur og þegar þannig er að
farið er smásagan heppilegt
form. Samt hafa sögur hans
verið notaðar sem uppistöður i
leikin verk og hef ég að minnsta
kosti séð eina kvikmynd, gerða
eftir smásögu eftir hann.
Borges er sem áður segir vel-
menntaður og lesinn i góðum
bókmenntum ýmsra þjóða, þar
á meðal i islenskum fornbók-
menntum, en umþær'hefurhann
skrifað litla bók, þar sem
viðfangsefnið er séð i viðu sam-
hengi og væri gaman að fá hana
þýdda á Islensku - listræn vinnu
brögð sliks manns eru alltaf for-
vitnileg og þar sem Borges er
trúr skyldu góðs höfundaí
að vera skemmtilegur verður
enginn leiður af að lesa hann,
sögurnar taka hugann fanginn,
veita afþreyingu og þar á ofan
listræna nautn — hvað vilja
menn meira?
Þýðing Guðbergs Bergssonar
er yfirleitt góð en á stöku stað
með þýðingarbrag. Hann birtir
bókatitla og ártöl með sögunum
og mun það flest áreiðanlega
eiga við endurútgáfur og úrvöl.
Nú eigum við á tslandi spænsk-
menntað fólk I bókmenntum —
af hverju var ekki leitað til þess
til að gera faglega grein fyrir
Borges og timasetja textana um
leið bókfræðilega rétt?
Bókin litur að öðru leyti vel út,
skemmtileg mynd á hlifðarkápu
nema hvað á kili er gervileg og
ljót gylling.
TVÆR BÆKUR LJOÐA
Bókmenntir
Þorvarður
Helgason
skrifar
tslenzkt ljóðasafn II.
AB, 459 s.
Hraðfryst ljóð
Birgir S. S. Simonarson
eigin útgáfa 48 s.
Mig langar hér til að
minnast á tvær ofan-
greindar bækur sem
eru sannarlega afskap-
lega andstæðar en eiga
þó ákveðna hluti sam-
eiginlega. Islenska
ljóðasafnið skilst mér
að sé gefið út af bóka-
klúbbi, en bókaklúbbs-
bækur eru ekki seldar á
opnum markaði og þar
sem ég þekki til er-
lendiS er ekki skrifað
um bækur slikra
klúbba.
Bók Birgis S. Simonarsonar
er að likindum fyrsta bók ungs
■höfundar, offsettfjölrituð og
gefin út á eigin kostnað og ligg-
ur áreiðanlega ekki frammi á
öllum hinum opna bókamarkaði
en reynt að selja hana vinum og
kunningjum —semsé nær þvi að
vera klúbbbók en eitthvað ann-
að.
Ég er enginn sérfræðingur i
Islenskum sautjándu- og
átjándualdar skáldskap, en
hann er innihald þessa annars
bindis saínsins og hef þvi litla
aðstöðu til aö gagnrýna valið.
Bókin er úrval eða sýnisbók og
eru þá hvað forvitnilegust þau
skáldin sem maður á erfiðan að-
gang að annars og virðast þeim
vera gerð góð skil.
Einn er sá þáttur sem alveg er
niöurfelldur úr safni þessu og
eru það þýðingarnar — en ein-
mitt þýðingar frá þessum tima
þættu mörgum forvitnilegar.
Liklega er þar efni i annað safn
eða úrval. Maður saknar þess
sérstaklega að fá ekki að sjá
neitt af þýðingum Jóns Þorláks-
sonar.
Formáli að bókinni er stuttur
en þar er á það minnst sem
margir hafa nú á orði að skáld
samtimans iðki mjög nafla-
á sálarkveisur sinar — og mun
orð að sönnu.
Ljóðasafnið er fallega útgefin
bök, vel skreytt blómmynstrum
og pappir litfagur. Sé það borið
saman við eldra safn — Island
þúsund ár — sem min kynslóö
undi sér vel við og þótti mikill
fengur i á sinum tima, er þetta
hin stásslegasta bók, að minum
smekk of skrautleg til að falla
vel að samtimanum, ókostur
sem hin hafði ekki.
Og þá yfirgefum við gull-
mynstraða fortiðina og snúum
okkur að ungskáldinu sem skap-
ar sér sjálfur tækifæri — Hrað-
frystu ljóðunum hans Birgis
Svans Simonarsonar. Er þessi
titill vök sem umsegjendur eiga
að detta ofan i? Af hverju
geymdi maðurinn ekki ljóðin
hraðfryst i þar til gerðum um-
búðum i svo sem tiu ár?
Skvamp!
Sálarpinan verður vist að
vera einhver — en það má yrkja
um hana á ýmsan hátt. Birgi
Svan virðist þykja helviti hart
aðþurfaað vinna og þó langtum
verst að vera i fiski og ku marg-
bölvað auðvaldið eiga sök á þvi
slorpúli. Einmitt, það átti llka
sök á atvinnuleysinu fyrir ekki
svo mörgum árum og þá var ort
grimmt um þá bölvun.
„Lifið i vinnandi hendur
steypum erkienglunum
brjótum rökstóla auð-
valdsins
breytum vinnustað i
byltingarskóla”
A fólk að nærast á byltingar-
viskunni einni saman? Ætli
sumir yrðu ekki fljótt svangir og
neyddust til að taka tilhendinni.
Það bregður oft fyrir snarpri
linu i þessum textum en listræn
vinnubrögð eru fálmkennd:
„hækkandi tilkostnaður við
utgerðina
L í 0 kveinandi kvartandi
rosaiegu tapi og riksstjórn
bölvandi
þá er i hálmstráið gripandi
verkamaðurinn gengisfelldur
hver skilur rök tilverunnar
eða bókhald?”
Liklega eru háðkvæðin eins og
t.d. Takið hinni co — oplegu
kveðju einna best heppnuð — þó
get ég þvi miður ekki dæmt um
það allt þar sem eintakið sem ég
fékk I hendur er gallað.
Birgir Simonarson á áreiðan-
lega eftir að þroskast og skilja
að allir þurfa að vinna og ef hon-
um tekst einnig að brýna þau
listrænu verkfæri sem hann hef-
ur þegar i höndunum — skulum
við vona að hann hafi um eitt-
hvað að yrkja.
cýVIenningarmál