Lesbók Morgunblaðsins - 29.01.1928, Side 4

28
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
komið á sviði œttgengisfrœðiimar
er J>að, sem kallast beinir ættleggir.
Hefir Wilhelm Johannsen prófess-
or í Kiiiifn uppgötvað J)á.
í frumsellum þeim, sem líkam-
inn bvggist af, egg- og sæðissell-
unni, liggur falinn anginn til eig-
injeika þeirra, er síðar einlcenna
hinn fullvaxna einstakling. Ekki
er enn fullljóst á hvern hátt það
er, en hitt er talið víst, að það sje
bundið við þá hluta sellunnar er
logteinar (kromosom) nefnast. Nú
vita menn, að í æxlunarsellunum
eru ætíð hálfu færri bogteinar, en
í öðrum þeim sellum, sem líkam-
inn er bygður af, þ. e. a s. í hverri
tegund er ákveðinn fjöldi bogteina
í sellu liverri, sje taía sú t. d. 16,
er tala bogteinanna í æxlvmarsell-
unum aðeins 8. Við æxlunina sam-
einast bogteinar á ný og í sellu
þeirri er myndast eftir æxlunina
er fullkominn fjöldi bogteina.
Lengi vel var skoðiui manna
sú, að erfðaeiginleikar allra ein-
staklinga væru eins. En síðari tíma
rannsóknir hafa leitt í ljós, að í
þeim efnum er næstum svo margt
sinnið sem skinnið. Eðliseinkunn
(Anlægspræget) er það, sem ákveð-
ur eikinleika afkvæmisins. Ef
erfðaeiginleikar foreldranna eru
misjafnir, kemur fram ósamkynja
(Heterozygot) eftir æxlunina. —•
Einstaklingurinn, sem fram kem-
ur, verður einskonar bastarður og
frábrugðinn foreldrunum í ýmsu
tilliti. Sjeu aftur á móti eðliseink-
unnir beggja foreldranna hinar
sömu, verður afkvæmið með eigin-
leika foreldranna, þar sem það er
bygt upp af einskynja (homozy-
got) sellum. En eins og fyr er get-
ið eru eðliseinkunnir tveggja ein-
staklinga sjaldan eins, má þar
meðal annars benda á hára og
augnalit; því er það miklum vand-
kvæðum bundið að fá afkvæmi
tveggja einstaklinga er sje eins
kynja. Hinsvegar er nokkurnveg-
inn víst, að eðliseinkunnir, bæði
egg- og sæðissellunnar sjeu eins
hjá verum þeim, þar sem sami
einstaklingur framleiðir hvort-
tveggja, s. s. er hjá mörgum lægri
dýrum og einkum hjá plöntum.
Að vísu er ekki ætíð víst, að sjálf-
frjóvgun geti framfarið, þótt sami
einstaklingur framleiði bæði karl-
l(Tgár o'g kvSnlegar gfxlunarSelIur,
en þar sem slíkt er mögulegt, hef-
ir tekist að fá hina svonefndu
beinu ættleggi. Þar er altaf gætt,
að plöntur þær er rannsalcaðar eru
frævi sig sjálfar.
Mönnum gæti dottið í hug, að
allir einstaklingar beina ættleggs-
ins væru eins eða næstum eins að
útliti, en því er ekki þannig farið.
A því eru ýmsar sveiflur og hefir
einungis með nákvæmum rann-
sóknum tekist að fá vfirlit þar yf-
ir. En rannsóknirnar hafa sýnt, að
þarna eru einnig til reglur. Plönt-
ur þær er notaðar liafa verið við
rannsókn beinna ættleggja eru
mest baunir. Um stærð þeirra hef-
ir það sýnt sig, að sje þeim skift
í flokka eftir lengd, með % m.m.
lengdarmun, verða langflestar í
miðstærðarflokknum. Yfir- og und
iibrigði finnast, en J>eim fækltar
stöðugt, því lengra sem kemur
frá meðalstærðinni. Þess mætti og
vænta, að stóru baunirnar gæfu
af sjer stórar baunir við framhald-
andi ræktim ,og ]>ær litlu litlar,
en reynslan hefir sýnt liið gagn-
stæða. Hvort sem stórar- eða litlar
baunir hafa verið notaðar til út-
sæðis innan beina ættleggsins hef-
ir meðalstærð uppskerunnar verið
sú sama, þ. e. a. s. ef lífskjörin
hafa verið hin sömu. Af þessu dró
Johannsen þá ályktun, að persónu-
legir eiginleikar væru ekki ætt-
gengir. Hið eina sem ættgengt er
eru eðliseinkunnirnar. Hinu má
aldrei gleyma, að kjörin liafa mik-
il áhrif á þroska og útlit hvers
einstaklings, en eiginleikar sem
]>annig eru skapaðir af umhverf-
inu (Fremtoningspræget) útlits-
einkunnir eru ekki ættgengir.
Johannsen heldur fraift þeirri
skoðun, að beinir ættleggir breyt-
ist ekki á meðan þeir eiga við
sömu kjör að búa, og þótt einn
eða fleiri ættliðir kunni vegna
breytst umhverfis, að líta öðru
vísi út, þá sjeu það ekki ættgeng-
ir eiginleikar. Hinsvegar neitar
hann eklri, að stöklibreytni geti
komið fram af einhverjum óskilj-
anlegum ástæðum.
Hjer hefi jeg leitast við að gefa
yfirlit yfir helstu stefnur og kenn-
bigar, sem fram hafa komið um
hið merkilegasta fyrirbrigði nátt-
úmnnár, þróun ög ætt'gengi. Það
er ekki einungis merkilegt fyrir
vlsindamenn og náttúrudýrkend-
ur, heldur snertir það alla. Þýðing
ættgengisrannsókna fyrir landbún-
að er ómetanleg. Þessi vísindi
hejrra Jrví undir það bókvit, er í
askana verður látið.
Eins og gefur að skilja hefi jeg
aðeins stiklað á helstu steinunum,
ef verða mætti til þess að einhver
vildi kynna sjer hluti þessa nánar.
Efnið er langtum of margþætt,
til þess að unt sje að gera nokkra
fullnægjandi grein fyrir því í
stuttri ritgerð.
En nú kynni lesandinn að spyrja:
Hverju á helst að trúa, af því,
sem hjer er sagt? Hver skoðun er
alment ríkjandi núf Við því er
ekki hægt að gefa neitt endanlegt
svar. Enn eru fjölda margir vís-
indamenn Darwinistar, eða Zamar-
kistar, enda þótt aðrir telji margt
í kenningum þeirra rangt. Því fær
enginn liffræðingur neitað að þi’ó-
un á sjer stað.
Ef í stuttu máli á að gefa yfir-
lit yfir þá skoðun, er meiri hluti
líffræðinga mitímans aðhyllist, er
það á þessa leið:
1. Eiginleikar, er einstaklingurinn
fær á lífsskeiði sínu og þýðing
gætu liaft fyrir nýmyndun teg-
unda, eru tæplega ættgengir.
2. Að því leyti sem úrvals kenn-
ing Darwins snertir, breytileik
einstaklinganna, er hún senni-
lega röng.
3. Stökkbreytni á sjer stað, og
nýjar tegundir myndast á þann
hátt, en þær breytingar, sem
J>annig lcoma fram, eru tiltölu-
lega litlar.
4. Við víxlfrjóvgun geta komið
fram ættgengir eiginleikar, og
því sennilegt að nýjar tegundir
myndist þannig.
5. Við hjálp Mendelslögmáls er
oft fyrir fram unt að reikna út
ættgengisfarið hjá bastörðum.
Enn er eigi fundið fullnægjandi
svar við spurningunni: Hvernig
myndast nýjar tegundir? En
fjöldi vísindamanna starfa ótrauð-
ir að því verki að leysa gátuna
miklu, uppruna og þróun lífsins
á jörð vorri.
St. Steindórsson,
frá Hlöðum.
—-—----------------