Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1936, Page 1

24. tölublað.
Sunnudaginn 14. júní 1936.
XI. árgangur.
áaiol4»rpnmUaiðj« fc.f.
5kálömjaðarkerin
5ón, Boðn
INA alkunnu sögu um upp-
haf skáldskaparins, er að
finna hjá Knorra Sturlusyni í
Eddu hans. f>ar segir svo:
„Goðin höfðu ósætt við það
folk er Vanir heita, en þeir lögðu
með sjer friðstefnu og settu grið á
þá lund, að þeir gengu hvorir
tveggja til eins kers og spýttu í
hráka sínum. En að skilnaði þá
tóku goðin og vildu eigi láta týn-
ast það griðamark, og sköpuðu þar
ur mann; sá heitir Kvásir. — —
Og hann fór víða um heim að
kenna mönnum fræði, og þá er
hann kom að heimboði til dverga
nokkurra, Fjalars og Galars, þá
kölluðu þeir hann með sjer á ein-
mæli og drápu hann, ljetu blóð
hans renna í tvö ker og einn ket-
il, og heitir sá Óðrerir, en kerin
heita Són og Boðn“.
Seinna er getið um ílát þessi
þrjii, þegar Óðinn kemur til Gunn-
laðar og Suttungs, sem skálda-
mjöðinn geymdi, og Óðinn drakk
fyrst alt úr Óðreri og síðan úr
Són og Boðn.
Axel Kock hefir getið þess til
að Boðn muni vera komið af að
boða (boðun). En Karsten hefir
tekið undir með þeim Grimm, Ivar
Aasen, Guðbrandi Vigfiissyni o.
fl., að nafnið sje samsvarandi
engilsaxneska orðinu byden, í mið-
þýsku boden(e) og finska töku-
orðinu pUtma o. s, frv. Eri ðli
og Oðrerir.
Eftir
Hjalmar Lindroth.
þessi orð þýða ílát eða ker, og þá
væri þar með íengin þýðing nor-
ræna nafnsins. En hjer kemur þá
fleira til athugunar. (Getur þá
ekki íslenska nafnorðið bjóð kom-
•ið til greina. Ritstj.).
Eru það ekki einkennilegar
samstæður þar sem annað kerið
heitir beinlínis „ker“, en hitt á
sitt eigið nafn? Jú, og þetta sýn-
ir að þessi tvö nöfn hafa ekki ver-
ið samstæð upphaflega.
Són virðist hafa verið eigin-
nafn. En menn mega ekki ætla að
það sje komið af Soðn (af að
sjóða), eins og Kock heldur fram,
en það var vegna þess að hann
helt að Boðn væri komið af að
boða. Þetta getur ekki verið rjett^.
eins og að framan greinir. En
auk þess getur Soðn ekki orðið að
Són, allra síst þegar þess er
gætt hvernig þeir Kormákur Ög-
mundarson og Eilífur Guðrúnar-
. son nota merkingu orðsins í
skáldskap. 1 ritgerð minni „Ar
Skáne de gamles Skandinavia?“
hefi jeg sýnt fram á að hljóð-
breyting af hljóðsambandinu stutt-
um hljóðstaf -f- ðn hefir ekki kom-
ið fram fyr en löngu seinna.
Són k heldur ekk; skylt við aíj.
sóa, eins og menn heldu einu sinni.
Nafnið er án efa skylt fornhá-
þýska orðinu suona, sem þýðir
„versöhnung, friedenssehluss“
(sættir, friðarsamningur). Þetta
helt Uhland líka. En hann leit svo
á að nafnið stafaði af því, að
Fjalar og Galar buðu Suttungi síð-
ar mjöðinn í föðurbætur. En sögn-
in um skáldamjöðinn bendir þó
til mikilsverðari sætta (forsoning)
en þeirra. Þegar Æsir og Vanir
settu grið með sjer spýttu þeir í
ker því til staðfestingar. Nafnið á
því keri er nú gleymt. En jeg ætla
að þarna eigi Són, forsoning upp-
tök sín. Og þessa skoðun styður
kenning Kórmáks; haptsænis
heiðr er hann talar um skáldskap-
inn (sbr. Lexikon poeticum). Og
mjer finst það alls eigi útilokað
að Són (eins og ,,-sæni“) hafi
upprunalega átt við sáttargerðina
sjálfa, en síðan flust yfir á kerið.
Jeg ætla ekki að fullyrða neitt
um það, hvað þjóðsögnin um Fjal-
ar og Galar hefir upprunalega átt
skylt við ker. En hitt hygg jeg, að
nafnið Són hafi seinna komist inn
í söguna. Og getur Boðn hafa átt
sinn þátt í því. Það getur hafa
staðið þannig á því, að kerið, sem
Són var geymd í, hafi verið kall-
að boðn, og síðan hafi skapast úr
þessu tvö ker, með sjálfstæðum
nöfnum.
Hvað sem nafnið Óðrerir hefir
þýtt, þá er enginn efi á því, að
Bugge hefir rjett fyrir sjer í því,
að það hefir npnrunalega v»rtð