Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1941, Side 7
LKSBÓK MORGUNBLAÐSINS
303
íiarðindin í Hunavatnssýslu
1886-1887
Vetrarvertíðina 1886 reri jeg
frá Deild á Álftanesi. Það
var dag nokkurn, er við sátum
undir línu vestur á Sviði, að tíð-
rœtt var um harðindi, er þá
gengu, m a. höfðum við þá ný-
frjett, að Sigurður bóndi í Star-
dal hefði skorið fjörutíu gemlinga
vegna hoyleysis. Segir þá einu
skipverji, heldur vitgrannur: „Það
má segja að það hafa verið harð
indi um þessi aldamót“. Hlógum
við dátt að
Þá voru páskar fyrsta sunnu-
dag í sumri, og fórum við til
Reykjavíkurkirkju en meðfram
til að ná í áfengi. Fyrripart dags-
ins var skafheiðríkt loft og sól-
skin, en um kl. 4, er við fórum
suður Skildinganesmela, sáum við
regnský yfir grindaskörðum. Skip
okkar stóð í Þormóðsstaðavör, en
svo bar rigninguna brátt yfir og
úrkoman var svo mikil, að þó við
rjerum sem mest við máttum yf-
ir fjörðinn, þá vorum við eins og
dregnir úr sjó, er við komum í
lendingu á Deild. Á túninu stóðu
stórar tjarnir; voru þau þó orðin
vel þur áður, enda jörð farin að
grænka. Um kl. sjö fló af loftinu
og gerði suðaustan hlývindi og
bjartviðvi um kvöldið.
Er jeg kom norður um vorið
frjetti jeg, að þar hefði fyrsta
sunnudag í sumri verið norðan
slyddu kafald fram til kl. sex síð-
degis, eu þá snerist til landsunn-
an þíðviðris og bjartviðris. Jeg
segi frá þessu hjer vegna þess, að
það var gamalla manna mál, að
veðurfar sumarsins væri oft líkt
því, sem væri fyrsta sunnudag í
sumri. Mjer hefir löngum virst
þetta rjett, og svo reyndist í þetta
sinn. Þetta sumar var einmuna
heyskapartíð á Suðurlandi, þar til
16—17 vikur af sumri, en þá gerði
þar slíkar úrhellisrigningar, að
skriður fjellu úr Esjunni niður á
Kjalarne;., en í Ölfusi og Flóa var
svo mikill vatnagangur, að hey-
skapur hætti að mestu og kaupa
fólk varð að fara suður. En á
Norðurlandi voru bleytuslyddur
og kaföld af norðri fram um sex-
tán vikur af sumri. Var oft gras
fyllir af snjó, svo ekki var slá-
andi og náðist enginn baggi fyr
en eftir höfuðdag, töður voru
hraktar og ljelegar. En um höf
uðdag gerði öndvegistíð, með
landsunnanátt og sólskini, og
hjelst sú veðrátta fram á sólstöð
ur. Uthey verkuðust ágætlega og
varð aðal heyskapur um haustið.
Haustvertíð reri jeg frá Sel-
tanga við Miðfjörð hjá Jóhannesi
frá Utibleiksstöðum. Fiskuðum við
lítið, enda var það mörg ár eftir
að hvalir.a rak á Ánastöðum, að
fiskur gekk ekki í Miðfjörð.
Veturinn 1886—’87 var heldur
harðari tn í meðallagi. Gerði eftir
nýárið útsynnings veðráttu og
umhleyping, skiftust á snjókomur
og slagviðri. Fjárbeit nýttist því
illa og var gjafasamt, töður voru
hraktar, en úthey sæmileg. Var,
risjuveðrátta þar til seint á góu.
Einmánuðui* var bærilegur, en
votviðrasamur; var þá fje alment
slept. Um sumarmál gerði kast, en
stóð stutt, og var góð tíð til kross-
messu.
Á krossmessudag, 14. maí, var
norðan stórrigning allan daginn
þar til um kl. níu um kvöldið, en
þá hljóp í snjóbyl. sem stóð stans-
laust til 23. maí Frost var lítið,
rjett að skóf við, en fannkoma
mikil. Ófærð var svo mikil' að t. d.
var Lárus Blöndal sýslumaður
heilan dag að kolast frá Brekku
fram áð Hnausum.
Fjenaður var kominn víða um
fjöll og fenti fjöldi fjár, en fjöldi
bænda orðinn heylaus, rjett að
hægt var að halda lífinu í kúm
og þeim skepnum, sem í húsum
voru, og í skepnurnar fór allur
’pornmatur, sem til var.
Sauðfje, hross og jafnvel kýr
fjell þá í hrönnum, svo að sumir
áttu næstum engar skepnur eftir.
Ekkja, stm þá bjó á Efra-Vatns-
horni, setti á um haustið 120 fjár,
2 kýr og 6 hross, en eftir hretið
átti hún eftir eina skjótta hryssu,
sem í leysingunum á eftir fór í
Gauksmýrariækinn. Haustið eftir
kom þó fram veturgömul gimbur
með marki ekkjunnar. Hefir
gimbrin væntanlega skriðið úr
fönn.
Hallgrímur, sem síðar bjó í
Hvammi, eu þá á Þingeyrum,
misti á annað hundrað fjár úti í
Þingeyrasandi. Hallgrímur á
Hnjúki misti um hundrað. Hjá
Samúel á Helgavatni fóru um
hundrað Og hjá Magnúsi í Hnaus-
um fóru 50 ær, 50 sauðir, 130
gemlingar og þrettán hross. Magn-
ús átti þó nóg hey, og það til stór-
fyrninga. Sama var með þá Hall-
grímana og Samúel. En þessir
menn náðu ekki til fjárins fyrir
hríð og ófærð, en hross króknuðu
og drápust úr lungnabólgu. Á
mörgum bæjum í austursýslunni
í og miðsýslunni drapst frá 30 til
50 fjár á bæ, og einnig mörg
hross. Bændur í vestursýslunni
mistu flestir margt fje, nema þeir
sem bjuggu úti ^ Vatnsnesi. Marg-
ir áttu ekki eftir nema í kúgildin
og sumir tæplega það. Þorsteinn
Hjálmarsson, sem þá bjó í Hvarfi,
misti sjö hross, en Páll í Dælir
sex, öll úr lungnabólgu hjá báð-
um. Hrossin voru hýst á nóttum,
en þoldu ekki hrakviðrin.
Sumarið var heldur rýrt og
fjöldi fólks flakkaði um, mest
eldra fólk. En einnig ungt fólk
20—25 ára, pví fáir voru aflögu-
færir og gátu því ekki tekið vinnu
fólk. Orðlagðir dugnaðarmenn,
eins og Benedikt Björnsson, báðu
um að fá að vinna fyrir mat.
Benedikt í Miðhópi, en Friðrik
bróðir hans á Lækjamóti.
Þetta vor sýndi Jón Skúlason
á Söndum hvílíkt stórmenni hann
var. Hann tók aldrei fleiri menn
*