Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.1942, Page 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
91
eða þar um bil og eina kú. Hann
leitaði aldrei atvinnu utan heim-
ilis og var svo „stór upp á sig“
að hann svalt heldur en leita til
sveitar sinnar. Kýrin stóð geld
2—4 vikur undan burð, eins og
gerist og gengur. Þá var fjöl-
skyldan þurbrjósta. Annars var
lifað á mjólkurdropanum og
brauðbita úr rúgmjöli, sem ,et-
inn var af eldinum, úr heima
möluðu rúgkorni. Þessi bóndi
fór um hlað föður míns, þegar
hann fór í kaupstað. Og þangað
‘fór hann all-oft (ók þangað heyi
hönd þessa manns. Hún var hlý
fyrir brennivín). Jeg tók oft 1
og þykk. Og hann var rjóður í
kinnum (þó að vínólga væri
ekki í blóðinu). Börn þessa
manns náðu meðal þroska. En
þigar hugsað er til þeirrar bú-
sveltu, sem þarna var í kotinu,
verður torskilið, hvernig fólkið
gat lifað og litið allvel út. Sú
gáta verður ráðin með einu
móti:
Númjólkursopinn og brauð-
bitinn — úr ósviknu mjöli —
gátu nokkurnveginn fullnægt
þörf líffæranna og varið þau
vanheilsu.
Þessi kotbóndi — kallaður
letingi og sjervitrungur — mun
hafa haft hugboð um ágæti ný-
mjólkur og rúgmjels-brauðs.
Hann var mjög greindur maður
og opnaðist uppspretta vits-
muna hans „þegar hann hafði
mátulegt í kollinum“, orðhepp-
inn þá og getspakur, annars fá-
látur og innibyrgður, drumbur
á heimili — sterkur maður og
hjelt fullum kröftum, þó að
hann æti minna en lítið langa
hríð. Jeg sá eitt sinn fulltíða
mann vel sterkan og glíminn
fljúga á bóndann og vóru báðir
nokkuð ölvaðir, þá var bóndinn
1-oskinn. Hann hóf á loft árásar-
manninn og rak hann niður fall
mikið. Hann kom fyrir sig hönd-
unum, en braut í sjer aðri pípu
framhandleggs, þegar niður
kom.
Að svo mæltu tjái jeg Jónasi
lækni Kristjánssyni þökk fyrir
baráttu hans í þessu þjóðþrifa-
máli.
★
Bœtikostur. Það er fagurt orð
og merkilegt, eldra en bætiefni,
en getur þýtt þann mat, sem lum
ar á bætiefnum. Jónas læknir
Kristjánsson ber bætikost fyrir
brjósti þjóðinni til handa.
Knútur Hamsún, skáldmær-
ingur mun hafa haft í huga
bætikost handa Norðmönnum,
þegar hann samdi skáldsögu
sína um ,Seglfossbý‘ — miklu
athyglisverðari sögu, en flestar
þær skáldsögur, sem hafa verið
þýddar á íslensku. Sagan segir
frá Norðmanni, ,sem kemur heim
vestan um haf, byggir korn-
mylnu við Segulfoss til mölunar
hveiti korni, og er henni ætlað
að byrgja Noreg að brauðefni.
— Þangað streymir fólk frá sjó
og sveitum til að ná í atvinnuna.
Fiskibáta fjarar uppi, jarðir
leggjast í auðn. Þetta gæti ver-
ið íslenskt „ævintýr“. En þó að
forsprakki þessarar framkvæmd
ar kæmi með loðna lófa að vest-
an, veltur mylnan um koll áður
en mörg ár líða. Hruni hennar
Valda: kaupskrúfur, verkföll og
hangandi vinnuhendur. For-
sprakkinn stofnaði blað til upp-
lýsingar fólki sínu — verkalýðn-
um — það snerist móti honum
og ól á þeirri kenningu, að sá
ríki maður hefði nógu breitt bak
til að bera allar kröfur. Loksins
gafst hann upp og fór sína leið.
Orð Bólu-Hjálmars geta verið
grafskrift þessa manns:
„Rékkur mætur rýmdi burt,
rústin grætur eftir“.
★
Nú víkur máli mínu hingað.
Rögnvaldur Pjetursson, sá
vitri, veglegi og velviljaði mað-
ur þjóð vorri, gerði sjer ferð
hingað vestan um haf, á einu
sumri, 1 þeim vændum að koma
til leiðar stórfeldum viðskiptum
milli Canada og íslands. Rögn-
valdur bar fyrir brjósti m. a. að
koma hingað hveitikorninu. Það
skyldi malað hjer handa allri
þjóðinni og jafnvel handa Norð-
urlöndum. Þetta bar á góma
milli okkar Rögnvalds, svo að
jeg veit með vissu, að þetta er
eigi gripið úr lausu lofti.
Rögnvaldur hafði í huga versl
unarhag beggja þjóðanna. Og
á hinn bóginn vissi hann um
næringargæði hveitikornsins. Og
vildi að þjóðin yrði þeirra að-
njótandi.
Rögnvaldur mun hafa lagt í
sölurnar fyrir þetta áhugamál
sitt mikinn ferðakostnað og dýr-
mætan tíma.
Tvennum sögum fer um það,
hvers konar óvættur hafi varn-
að þessari þjóðþrifa hugmynd
— gjaldeyrisvöntun eða einhver
mótspyrna bak við tjöldin,
nokkurskonar skotta, sem mátti
sín mikils í skugganum.
Nú eru hafin verslunarvið-
skifti milli Garðarseyjar og Vest
urheims. Vorir duglegu kaup-
sýslumenn ættu nú að muna eft-
ir hveitikorninu og mylnu til að
mala það hjerlendis — kaup-
sýslumenn, Sambandið og land-
stjórnin. Sú þrenning ætti að
vera megnug þeirrar fram-
kvæmdar, þá mundi verða á
borðum Islendinga bætikostur.
7—2—’42.
Guðmundur Friðjónsson.
Smælki.
Húseigandi við tilvonandi leigj-
anda: Við erum ákaflega rólegt
fólk og okkur er illa við hávaða.
Eigið þjer börn,
— Nei.
— Píanó, útvarp eða grammó-
fón,
— Nei.
— Leikið þjer á nokkurt hljóð-
færi, Eigið þjer hund, kött eða
páfagauk,
— Nei, en það ískrar ögn í sjálf
blekungnum mínum, er jeg skrifa
með honum.
★
Kona nokkur í Salt Lake City
var að bisa við að koma stóru
útvarpstæki gegnum dyrnar á
íbúð sinni. Alt í einu kom húu
auga á karlmann á ganginum og
bað hann að aðstoða sig. Konau
skýrði manninum frá, að hún
væri að koma útvarpstækinu und
an, vegna þess að hún byggist
við að þá og þegar myndi lög-
taksmaður koma til að gera lög-
tak í tækinu fyrir ógreiddum
skatti. Þá kom í ljós, að maður-
inn, sem hún hafði beðið um að-
stoð, var enginn annar en lög-
taksmaðurinn.