Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1944, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
419
«
jnörg — ef til vil öll — skáld eru
í raun rjeftri. Eins var hann í raun
og sannleika íhaldssamur. En um
18 ára aldur hafði hann ort Éftir-
mæli Kölska og sagt kirkju-kristni
stríð á hendur og ljest ]iess albú-
inn að velta að velli hverri „tign
veraldar". Þá þegar var manngild-
ið hugsjón hans og átrúnaður,
manngildið frjálst og óbundið af
öðrum lögum en þeim, er það set-
ur sjer sjálft, mannlífið óspillt, og
heilög náttúran. Mjer virðist þetta
dágóð niðurstaða hjá manni um
tvítugt, sem fæddur er á því herr-
ans ári 1869, og ágæt byrjun fyrir
skáld, sem ekkert hafði við að
styðjast annað en ódrepandi gáfu
sína. Skáldið af guðs náð einni
saman — skáldið í trássi við allt.
III. Þorradægur.
í TRÁSSI við allt og alla, auk
hcldur sjálfan sig. Fyrir fimmtíu
árum eða sextíu þó voru að vísu
til skáld á íslandi, ágæt skáld, ch.
þessi skáld voru samt fyrst og
fremst menntamenn — prestar,
kennarar. Engiun manni gat til
hugar komið að vera fyrst og
frernst skáld. Guðmundur á Sandi
var hjcr engin undantekning. —•
Draumar eru ekki hugsanir, því
síður áforra. Ilitt kom honum í
hug að gerast smiður, þótt undar-
iogt megi virðast, því að jeg ætla,
að þcssi hagsmiður bragar væri
alla ævi lítt til slíks fallinn. En
hattn var heilsuveill á unglings-
árum og hugði hann, að sjer myndi
ekki stætt við crvið bústörf. Má
vera, að hann hafi talið sjor hand-
iðn slíka betur við hæfi, þótt eigi
kæmi til þess. Skólalærdómur kom
síst til greina og olli því efnaskort-
ur, þótt huganum væri undir niðri
starsýnt á þá ófæru. —
Lífið er sóunargjarnt og sjest
ekki fyrir, þykist hafa efni á því
Guðrún Oddsdóttir
að láta góðar gáfur, frábæra krafta
fara forgörðum, cða þáð er grá-
glettið, eins og tröllin í ævintýr-
unum, lofar gulli og grænum skóg-
um — fyrir sýna forsendingu. Hver
vill treysta hamingju sinni að svo
tæpu tafli, eiga þar allan hlut
að, sem óvíst er um tökin á hvoru-
tveggja, tögluni og högldum? Þeg-
ar faðir minn var á unglingsáldri,
dreymdi hann um að vera skáld,
rita skáldsögur. Þetta var fyrir og
um 1880. Eigi muu hann hafa flíkað
þeirri fásinnu við nokkurn mann,
enda jafnan í dulasta lagi um sína
innstu hagi. Þó olli þessi þrá hans
því, að hann rjeðist til náms í
Möðruvallaskóla 1883, í fánýtri von
um, að hagir sínir um þessi efni
kynni þá cf til vill að greiðast
eitthvað. Hann var 9 árum eklri
en Guðmundur á Sandi, en þeir
voru systkina-synir, Jeg ætla,- að
hann hafi haft allmikla gáfu til
ritstarfa, þótt eigi verði nú til
fulls markað af fáeinum prcntuðum
þáttum hans og óprentuðum drög-
um. En líísbaráttan tók hann ó-
mjúkum tökum á þeim árum, er
mikill *þorri landsfólksins varð að
geifla á gjafakorni, keyptu fyrir
erlcnt samskotafje eða hallærislán.
Guðmundur Friðjónsson
Þau þorradægur voru ekki til þess
fallin að vekja ungum mönnum þor
og trú á framtíðina og sjálfan sig.
Hitt var heldur, að svo að kalla
allt legðist á eitt um að kefja nið-
ur, telja úr.
Ileljarkuldi ísáranna miklu lagð-
ist fast á Guðnnmd frá Sandi, <tn
það bjargaði lionum að nokkru,
að hann var þá cnn ungur og ekki
til fulls bundinn klakahöggi lífs-
baráttunnar. Áhrif þessara ára
dyljast samt ekki í ýmsu því, cr
hann orti og ritaði síðar. En loks
tók að rofa til á ný, jafuframt því
scm honum óx þroski. Nú, þegar
kraftar hans og gáfur tóku aö
segja til sín af meira og meira styrk,
skorti hann mest leiðsögn og upp-
örvun. Sjálfur hcfir hann bcnt á
manninn, sem á þessum tímamótum
hvatti hann best og styrkti kjark
hans og trú á sjálfan sig. Sá maður
vár Jón í Múla, einn glæsilegasti
maður síns tíma, málsnjall og gáf-
aður, bjartsýnn atorkumaður, mik-
ill af sjálfum sjcr og trausti þcirra,
sem kynntust honum. Til lians leit-
aði Guðmundur, vildi heyra dóm
hans um kvæði sín:
— Reyndur maður í beyglum bænda
bragfýst kæfði æskudaga;