Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1944, Blaðsíða 5

tilskipuii konungs. Þetta er upphaf
greinarinnar:
„Nú hafa Islendingar fengið Al-
þing aftur“, segja menn. Rjett er
það. Þcir eiga að þinga um það í
Reykjavík, svo að enginn heyri,
19 jarðeigendur lir landinu og 1
húseigandi úr Reykjavík og 6 kon-
ungkjörnir menn og Bardcnfleth
kammerráð, sem ekki kann íslensku
og Melsteð kammerráð sem kann
dönsku. (Páll Melsteð amtmaður
hafði borið fram afturhaldssamar
tillögur*í alþingismálinu, og mun
Ilr. P. hafa þótt' hann dansklundað-
ur um of), hver ráð leggja eigi
stjórnarráðunm í Kaupmannahöfn
um landstjórn úti á Islandi, og vjer
íslendingar eigum að kalla þingið
Alþing“.
Ennþá naprari og hárbeittari er
þó hnútasvipa Jónasar, er hann
sveiflar yfir höfðum þcirra manna,
sem klippt höfðu og vængstýft von-
ii' hans. Svo hafði hann áður kveð-
ið:
Ríða skulu rekkar,
ráðum land byggja,
fólkdjarfir fyrðar
til fundar sækja,
snarorðir snillingar
að stefnu sitja,
þjóðkjörin prúðmcnni
þingsteinum á.
Nú tekur hann sjer í munn hið
forna andvarp:
Drottinn gaf og drottinn tók. .
Og hann yrkir kvæðið „Skræl-
ingjagrátur“. Þar er þetta upphaf:
Naha, naha!
Báglega tókst með Alþing enn,
naha, naha, naha!
Það eru tómir dauðir menn;
naha, naha, nah!
Dregur að kosmnguni.
ÞÓTT ýmsum góðum mönnum
þætti miður hafa til tekist um stof-
LESBÓK MORQTJNBLAÐSINS
ujarni Þorsteinsson.
un alþingis og skipulag, en björt-
ustu vonir stóðu til, höfðu íslcnd-
ingar fulla ástæðu til að fagna því,
sem unnist hafði. Viðurkenning
vár fengin á sjerstöðu landsins, og
það var ekki lengur drcgið í dilk
dönsku amtmanna. Þá mátti og
vænta alls góðs af störfum þjóð-
fulltrúanna, ef vel tækist til uiti
valið. Jóni Sigurðssyni var það
ajlra manna Ijósast, h.vcrsu mikið
var undir þyí komið, að starfsliæf-
ir menn, víðsýnir og stefnufaStir,
yrðu kjörnir til þingsetu, svo að
góð yrði hin fyrsta ganga Alþingis,
„Jcg vona að þú agiterir, bróðir
minn ! Það scm þú getur“, skrifar
hann Páli Melstcd yngra, „því nú
ríður á fyi’sta þinginu. Stjórnín er
í spenningu.um það, og allt respekt
okkar um. no.kkur ár er byggt á.
því“.
Sú hafði verið ætlun konungs og .
stjórnar, að Alþingi kæmi saman
sumarið 1844. Því var öllum sýslu-
mönnum s.ent brjef, dagsett 24.
mars 1843, þar sem þeir voru skip-
aðir kjörstjórar pg svo fyrir mælt,
að kosningar færu fram hið allra
fyrsta. Stjórnarskriístoíurnar í
Kaupmannahöfn og amtmenn á Is-
landi voru svo lengi að velkja mál
485
þetta á milli sín, að fyrirmælurn
konungs varð ekki framfylgt. Var
þá sú ákvörðun tekin, að kosningar
færu fram vorið 1844, cn þing
skyldi fyrst kvatt til fujidar 1. júlí
1845. Þótti Islendingum mjög fyrir
að þessi dráttur skyldi verða, cn
fengu ekki við spörnað.
Eins og fyrr yar getið, höfðu
verið sctt ströng og ófrjáJsleg á-
kvæði unr kosningarjett og kjör-
gcngi. Jón Sigurðsson hafði þegar
getið sjer slíkan orðstír fyrir stjórn
málaritgerðir sínar, að flestir töldu
hann sjálfsagðan til þingsetu, þótt
enn væri hann ungur að aldri, litlu
meira en þrítugur. En þar var sá
liængur á, að Jón hafði lögum sam-
kvæmt hvorki kosningarjett nje
kjörgengi. Fasteign átti hann enga.
Ilann var fátækur, próflaus sagn-
fræðingur, og bækur voru hinn eini
veraldlegi auður hans. Þarna kom
faðir Jóns, Sigurðpr prófastiu* á
llrafnscyri til bjargar og gaf syni
sínum cða ánafnaði hluta af jörð-
inni Arnardal í Skutulsfirði. Nú
gat Jón látið setja sig á kjörskrá
vestra, enda gerði hann það. Kemst
hann svo að orði í brjefi 15. júní
1843:
„Jcg hefi, okkar á milli að segja,
hitið setja mig á kjÖrskrám-
ar í VcsturamtinU, til að verða
kandidat í IsafjarðarsýSlu (þar á
jeg jörð, skal jeg segja!) —■ Nú
kemur upp á ísfirðinga, hvað þeir
segja, en þeir verða liklega svo,
hyggnir að vara sig á mjer og velja
mig ekki. Jeg verð þá naturligvif}
snögglega reiður og þykist þeim of
góður“.
í öðru brjefi, rituðu nokkru síð-
ar, standa þessar línúr:
•Ef ísfirðingar kjósa mig, þigg
jeg það að \ísu, þó ekki verði
kannske neinn íögnuður að, og
allra síst fyrir mig. Mjer fannst
skylda mín að bjóða mig fram, og