Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1944, Page 6

LESBÓK MORÖUNBLAÐSTNS
48fi
kœra íiiifi ekki, ]>ó sumir kvnnu að
net'na ]>að dramb, eða eigingirni, en
kennske ísfirðingar verði forsjálli
en jeg, og uni jeg ]>ví einnig. Það
þykir mjer alllíklegt, að margt
takist ófimlega í fyrstu, en svo fer
hvenær sem bvrjað er, og við meg-
um ekki óttast það. Okkur fer
víst annars ekki ver en öðrum,
nema ef svo væri að við værum
hræddir við mynd sjálfra vor, er
jeg þó vona að ekki verði“.
Ekki reyndist síi tilgáta rjett, að
Isfirðingar höfnuðu Jóni Sigurðs-
syni. hvorki við hinar fyrstu kosn-
ingar nje síðar. Stóð hann þó lítt
í kosningasnatti fyrir sjálfan sig
um dagana, og sat aldrei kjörfund
í kjördæmi sínu.
Gengið til kosninga.
VORIÐ 1844 fóru fram alþingis-
kosningar í öllum kjördæmum, hin-
ar fyrstu, sem háðar voru á Islandi.
Kjördæmin voru tuttugu, Reykja-
víkurbær og nítján sýslur. Eins og
áður er getið. voru sýslumenn lög-
skipaðir kjörstjórar. Kjörfundur
skvldi aðeins vera ' einn í hverri
sýslu, og áttu amtmenn að finna
þeim stað, eftir að hafa ráðfært sig
við sýslumenn. Þó var leyfilegt að
skipta Skaftafellssýslu í tvær kjör-
deildir, vegna þess hve víðáttumik-
il hún var og erfið yfirferðar. Víð-
ast hvar var hvllst til að hafa -kjör-
fundi sem næst miðri sýslu.
Þegar komið var á kjörstað og
fundartími rann upp, settist sýslu-
maður í forsæti og stjórnaði at-
liiifn þeirri, sem fram skyldi fara.
•
Ilóf hann rnáls á því, að lýsa kjör-
þing sett um leið og hann las upp
konungsbrjef það, sem fvrirskipaði
kosningar um land allt. Við þessar
fyrstu kosningar og lengi síðan
vorU ekki lögð fram nein skrifleg
framboð, heldur mátti kjósa til
þingfulltrúa hvern þann mann, senij
á kjörskrá var í sama amti. Tlitt

Þórður Sveinbjörnsson.
er þó efalaust. að inenn höt'ðu rætt
um þaö heima í kjördæminu, hverj-
ir hæfastir mættu teljast til þing-
setu, enda mun kosningaáróður
jafngamall kosningum. Þeir menn,
sem sjerstaklegu hugðu til ]>ing-
setu, gátu tilkynnt sýslumanni að,
þeir gæfu kost á sjer, eða lýst sjáJf-
ir framboði á kjörfundi. Gerðii
þetta allmargir þegar við hinar
fyrstu kosningar, og hjelst sá hátt-
ur óbreyttur að mestu til 1874, að
strangari ákvæði voru sett um fram
boð. Jafnframt því, sem þingmanna
efni lýstu framboðúm, hjeldu þáu
oft ræðu og skýrðu þjóðmálastefnu
sína.
Þegar framboðum hafði verið
lýst og umræðum var lokið, gengu
menn til kosninga. Fjórir menri)
höfðu verið kvaddir í kjörstjórn á-
samt sýslumanni, og voru það jöfn-
um höndum klerkar og gildir bænd-
ur. Settust þeir nú að bórði í fund-
arsalnum og höfðu kjörskrána fyrir
framan sig. Síðan gengu kjósendur
fram fyrir k.jörstjóra, hver af öðr-
um, og nefndu hátt og skýrt nafn
þess manns, sem þeir vildu kveðja
til þingsetu. Einn kjörstjórnar-
manna merkti í kjörskrána við nafn
þess, senr atkvæði greiddi, en ann-
ar færði inn í sjerstaka bók hvern-
ig kosningin hafði fallið. Gerði
hann það með þeim hætti, að rita
-----------------------------------
fyrst nafn kjósanda en síðan þing-
mannsefnis ]>ess, sem kosið var.
Þessar kjörbækur eru enn til úr
flestum kjördæmum, og má því sjá
hvaða frambjóðendur liver maður
kaus við hinar fvrstu alþingiskosn-
ingar hjer á landi.
Þegar kosningu var lokið, taldl
kjörstjórn saman atkvæðin, færði
úrslit inn í gjörðabók og undirrit-
aði hana. Síðan voru amtmanni til-
kynnt úrslit.
Kjörfundurinn á ísafirði.
TIL AÐ gefa nokkra freþari hug-
mynd um hinar fyrstu alþingis-
kosningar og tilhögun þeirra, verð-
ur brugðið lijer upp mynd af kjör-
fundi á ísafirði, sem haldinn var 13.
apríl 1844.* Má ætla, að ýmsum þyki
ekki óskemtilegt að heyra frá því
sagt, er Jón Sigurðsson var kjör-
inn alþingismaðitr í fyrsta sinn.
Kjörfundurinn í Isafjarðarsýslu
hafði verið boðaður með sex vikna
fyrirvara, eins og lögskipað var, og
skyldi kjörþing sett á Isafirði 18.
apríl. Um 80 menn voru á kjörskrá.-
Fleiri fundust ekki í allri sýslunni,
sem uppfylltu hin ströngu skilyrði
um kosningarjettinn. Á fundinum
mættu 52 kjósendur, og verður það
að kallast ágæt kjörsó"kn, þegar tek
ið er tillit til allrar aðstöðu. Kjör-
dæmið var mjög stórt og erfitt yf-
^irferðar, ekki síst snemma vors, áð-
ur en snjóa hafði leyst til fulls. Úr
sumum þingsóknum komu allir
kosningabærir menn, einkum iir
nærsveitum Isafjarðar. Þegar vest-
ar dró gerðist kjörsóknin dræmari.
Fáir komu úr Auðkúluhreppi, fæð-
ingarsveit Jóns Sigurðssonar. Vant-
aði auk annarra, sjera Sigurð á
Ilrafnseyri, föður Jóns.
Sýslumaður ísfirðinga var um
þessar mundir Þorkell Gunnlaugs-
son. Hann var frá Ríp í Hegranesi,
sonur sjera Gunnlaugs Magnússon-
Sjá ennfremur Blöndu VIT, 4.