Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1945, Qupperneq 7
LESDÖK MORO UNBLAÐSINS
127
VENUS -
^ó&ir áótarinnar
IRÚAR JARÐARINNAR vcrða
stundnm varir við, að á himinhvolf
Jnu sjost stjarna — skærari og:
Stærri on allar aðrar. Sjerstaklega
vorður vart við hana á morgnana
og kvöldin, og jafnvol við dagsljós.
3'otta or VENUS.
Vonus hefir frá ómunatíð vakið
á sjor mikla athygli manna. Oliætt
piun að fullyrða, að það var ein af
fyrstu stjarnfræðilegu uppgötvun-.
um um, að þossi kvöld- og morgun-
stjarna væri oin og hin sama —
þegar morgunstjarnan sást rjett
tfyrii* sólaruppkomu, sást engin
kvöldstjarna og öfugt. Venus varð
'oinskonar tákn fegurðar og blíðu
þg því ekki nema mjög eðlilegt að
þún fengi nafn ástargyðjunnar.
Nú, þegar menn horfa á Venus,
dettur þeim sjaldan ástargyðjan í
liug, en stjörnuspámenn vilja hafa
það fyrir satt, að þeir sem fæðist
undir Venus sjeu heppnir í ástum.
En hvað sem því líður, stöndum við
enn og störum á hana fullir undr-
unar og aðdáunar.
Þegar Galilei horfði á Venus í
þeptembermánuði í gegnum hinn
(frumstæða stjörnukíki sinn, sá,
hann sjer til mikillar undrunar, að.
Ktjarnan leit ekki út eins og hiáng-
laga skífa, heldur líktist hún tun.gl-.
inu, eins og það lítur út nokkrumi
dögum eftir fyrsta kvartil. Þá vissi
Ihann, að Venus var ekki sjálflýs-
pndi, hún var ekki fastastjarna,
heldur fjekk hún ljós sitt frá sól-
|nni. Aðeins sú hliðin, sem snjeri,
að sólu lýsti og þessvegna leit hún
•úf eins og tunglið. Hann orðaði
Uppgötvun sína með þessari skáld-
legu setningu: Cynthiae figuras
tiemulatur mater amorum — móð-
fr ástnrinnar er oins að lögttn og,
tungliö. — Cynthia er eitt af nöfn-
unum á tunglinu og „móðir ástar-
Jnnar“ er auðvitað Venus. Galilei
jhafði rjett fyrir sjer. Það geta all-
ir, sem horfa á stjörnuna í stjörnu-
kíki. sannreynt.
EN HVERNIG stendur á hinu
breytilega útlitif Venus er hnöttur,
sem gengur í kringum sólina eins
þg jörðin. Þvermál Venusar er 12
Jiús km., eða hokkru minna en jarð-
arinnar og þyngdin er 9/10 a^
þunga jarðarinnar. Venus er nær
bólu en jörðin. Fjarlægð hennar
ifrá sólinni er aðeins 72/100 af fjar-
lægð jarðarihnar. Það er að segja,
þegar jörðin er 150 milj. km. frá
þessum mikla orkugjafa, þá er
Venus „aðeins“ í 108 milj km. fjar-
lægð.
í Venus-árinu — það er tíminn,
semj Venus er að fara í kringum
hólina — eru 225 dagar. — Þegar
Venus er lengst til vinstri frá sól-
ínni skín hvin hjer sem kvöldstjarna,
en þegar hún er lengst til hægri
sjest hún hjer rjett um sólarupprás.
Þegar Venus er búin að skína hjer
sem morgunstjarna, verður hún „dag',
stjarna“ og geislar hennar hverfa
!okkur sjónum. Ef við gætum stað-
ið út í himingeimnum myndum við
sjá, hvernig hún hlevpur á milli
sólarinnar og jarðarinnar. Svo
þegar hún nálgast sólina aftur, sjest
á kvöldhimninum og síðan hleypur
hún „á bak við“ hana. Af þessu
,má ráða, að fjarlægðin frá Venusi
til jarðarinnnar er mjög breytileg.
þegar hún er á milli sólar og jarð-
ar, er fjarðlægðin „aðeins“ 42,000-
000 km., en þegar sólin er á milli
VENUS — eins og hún lítur út í
stjömukíki.
jarðarinnar og Venusar, er f jarlægu
in milli þessara tveggja reikistjarna,
yfir sex sinnum meiri, eða 258,000-
p00 km.
Venus fer í sömu átt í hringferð
sinni kringum sólina og jörðin. Að
meðaltali líða 584 dagar þess á,
piilli að þær komast aftur í sömu
afstöðu í himingeimnum. Á sam^
tímabili skiptir stjarnan um kvartil.
Þegar hún er lengst til vinstri frá
hólinni, lítur hfin út eins og tunglið í
fyrsta kvartili, en lengst til hægri
líkist hvin tunglmp í síðasta kvartili.
Þegar Venus er á bak við sólina
og við sjáum hana ekki, snýr hvin
’allri þeirri hlið sinni, sem er lýst
upp, að okkur o’g þá er hún „full“,
en þegar hún er á milli jarðarinnar
íog sólarinnar, snýr hún dimmu
jhlið sinni að okkur, og við sjáum
þana alls ekki. Og þó — en afar
sjaldan — sjáum við hana þá. Það
er þegar hún gengur yfir sjál fa,
Sólskífuna. Þá lítur hún vit eins og
lítill kringlóttur díll, sem gengur
yfir sólina á nokkrum tímum. En
slíkt er ekki daglegur viðburður.
Það kom síðast fyrir 6. desember
1882, og næst skeður það 8. júní
2004. Meira skal ekki farið út í þá
sálrna.
Þar sem fjarlaegð Venusar frá
jörðinni er svo breytileg, virtisfc
hún ekki altaf jafnstór hjeðan sjeð.