Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1945, Page 9

Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1945, Page 9
LESBÓK MOKGUNBLAÐSINS 129 Um sjera Björn í Sauðlauksdal — Eftir S. K. Steindórs — Líða nú nokkur ár þar tii uæsta rit hjcra bjorns, kemur ut, cn þaO var luð lræga búnaðamt tians „Atli“ prentaður í iirappsey 1180. Ug þótti svo ágætur, að konungur ljct prenta hann á smn kostnað, og- úthiuta 800 eintökum ókcypis, bú- andi mönnum til nytsemdar. Kveðst sjera Björn hai'a seut danska land- búnaðarfjelaginu lítinn hiuta rits- ins, til athugunar. ilvatti Abild- gaard iorseti í'jelagsins, mjög til að ritið yrði prentað. Fjekk sjera Björn, líkiega hluti'allslega einhvcr hæstu ritlaun, sem goldin hal'a ver- ið á Islandi. fram á þennan dag, cða 2 ríkisdali á örk, var það mikið fjc í þá daga. Varð „Atii“ svo vin- sæll að Hrappseyjarprentsmiðjan gaf hann út á sinn kostnað 1783, eða aðeins 3 árum eftir að fyrsta útgáfa kom. Var hann nú seldur og kostaði innbundinn 15 fiska. í þriðja sinn var „Atli“ gefinn út í Kaupmannahöfn 1834 voru „Búa- Jög“ þá einnig prentuð með. Sáu þcir um þessa útgáfu: tíjera Þor- geir Guðmundsson í Glólundi (Glostrup) vinur Jóuasar Hallgríms sonar og Kristján síðar amtmaður Kristjánsson. Enginn vafi er á því, að „Atli“ hafði geysi víðtæk áhrif, langt fram á 19. öld, til aukins framtaks og bætts siðgæðis landsmanna. Enda er þetta ágætisrit, þrungið af snjallri speki. í innganginum að „Atla“ segir meðal alinars svo: „Allir sem þekkja landið, vita, að kvikfjárrækt og fiskiveiðár eru nytsömustu bjarg ræðisvegir íslendinga...... Fiskur aflast og eyðist fljótt, gerir marga Síðasta grein auðuga, færir peuinga inn í landið og fæðir margan sjóbóndann betur en landbú hans; hann er ómissandi kaupeyrir nieðan jörðin er ekki ræktuð'*. tíæm. Eyjólfsson, telur „Atla“ besta búnaðarrit, sem ritað hefir verið á íslenska tungu. (Ritgerð hans, birtist 1895, svo vel getur ver- ið að sú ályktun fái ekki lengur staðist ? Er hjer var kornið sögu, verður allmikil breyting á högum sjera Björns. „Kallið cr að sönnu örðugt“ eins og Eggert Ólafsson orðar það. Svo er aldur tók að færast yfir sjera Björn, vildi hann ta hægara brauð. JMeðfram, cða líklega öllu heldur, einkum, til þess að fá betra næði til ritstarfa. Ifann hafði sjálfur unnið' ósleytilega og hvergi hlíft sjer, fram á fimtugs-aldurinn, en tók nú mjög að lýjast, og hætli líkamlegri vinnu, en gaf sig meira að ritstörf- unum. Eða eins og hann kemst sjálfur að orði: „Því á meðan mjcr vanst handafli til nokkurrar starf- semi, neytta jeg lians með mínum tíu fingrum, en síðan þeirri atorku ér lokið, neyti jeg þriggja fingra aðeins til pennans“. En fyrstu árin í Sauðlauksdal, meðan svo mörgu var að sinna við búsýslan urðu ritsörfin að sitja áí hakanUm. — tívo árið 1779 sótti sjera Björn tií konungs, um vonar- brjef fyrir Setbergi við Grundar- fjörð, er sjera Yigíus Erlendsson, sem þá var liáaldraður maður, ijeti af embætti. Fjekk sjera Björn, hiit bestu meðmæli frá Finni biskupi Jónssyni. tíem telur sjcra Björu, einhvern virðulegasta klerk í tíkál- holtsbiskupsdæmi. Lærðan og vand- aðan í aliri hcgðun, elskaðan og virtan. Árið 1781 andaðist sjera Vigius ^á tíetbergi, og er sjera Björn haíði fejigið veitingu fyrir staðnum, flutt ist hann sjóleiðis yfir Breiðafjörð- inn, til Grundarfjarðar um fardaga- ieytið 1783. Yar haun þá 5S ára, eu Kannveig kona hans 48 ára gömul. Má nærri geta, að margs hefir verið að sakna og margs að minnast, frá tíauðlauksdal, er þaú hjónin íluttu þaðan eftir nær 30 ára veru. l’af sem þau höfðu eytt bestu árutn sínum, í góðvinahóp, við blessunar- rík störf. Fluttust þá að Setbergi með þeim hjónum, auk 4 fóstur- barna þeirra og annars skylduliðs, tveir vinnumenn og tvær vinnukon- ur. Vitnar það óneitanlega móti Haða Níelssyni, og bendir ekki til að vinnufólkið haíi verið sjerlega áfjáð, að losna úr vistinni hjá þeirn, hjónuni. Sjera Yigfús á Setbergi, sem hafði verið ágætur kennimaður, var ekki að sama skapi mikill búmaður. \'ar því alt í mestu niðurníðslu á tíetbergi, er sjera BjÖrn kom þang- að, svo sem verið hafði í Sauðlauks- dal. Yoru hús öll rnjög úr sjer geng- in, en fyrst var þó hafist handa að koma upp matjurtagörðum, og á næstu 3 árum ljet sjera Björn reisa að nýju flest hús á Setbergi, setja

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.