Lesbók Morgunblaðsins - 09.12.1945, Síða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
013
1 Þýskalandi hitti jeg vísinda-
mann, sem fundið hafði aðferð til
að vinna mjög eggjahvítaríka fæðu
úr trjáviði. Þessi fæða líkist bök-
uðu hveitikorni að gerð, og er jafn
góð ágætis osti á bragðið. Villimað-
ur nútímans er þannig ekki í nein-
um vandræðum með mat, þótt að
kreppi. Enn fremur er hann að því
kominn að beisla þá reginorku,
sem getur snúið hverju einasta vjel-
arhjóli í heimi. Já, hann er orðinn
svo sn.jall, að hann hyggur sig vera
guð. Tækni hans og kunnátta, er
svo glæsileg orðin, að hann hyggur
sig nrx leystan undan öllum þeim
siðferðislögmálum, sem fyrri kyn-
slóðir töldu sig háðar. Hann er
sjálfur sinn eiginn æðsti dómstóll,
hann er skaparinn og eyðandinn;
hann er þruman og sterkviðið.
Þegar jeg skoðaði Daehau, hugs
aði jeg með mjer skjálfandi: „Ó,
hvílík guðs náð, að jeg og vjer öll
erum ekki komin hingað“.
Nútímamaðurinn hefir gert sín eig-
in sköpunarverk að ímynd guðs,
hefir orðið þræll vjeltækni sinnar.
S. S. fangaverðirnir voru bara hjól
tennur í vandlega smurðri vjel, sem
starfaði prýðilega.
Stjórnmálalíf okkar á tuttug-
ustu öld er að fá á sig þetta snið
vjeltækninnar. Oss er sagt, heima í
landi voru, að vjer eigum að greiða
atkvæði sem „verkamenn" eða sem
„vinnuveitendur", og gefa oss hlýð
in og undirgefin á vald skipulags-
ýjelinni, eins og vjer sjeum vjel-
Virkjar, handiðnamenn, skrif-
stofumenn, verslunarmenn o. s. frv.
og alls ekkert annað. Hverjum dett
Ur t. d. í hug, að nútímamaður eigi
að hlýða rödd samviskunnar? Iívað
er samviska? Getur nokkur sannað
tilvist hennar ? Hefir nokkur sjeð
sálina nokkru sinni? Geturðu mælt
og athugað sálina? Skoðað hana í
smásjá? Læknað sjúkdóma hennar
með súlfalyfjum eða penicillini?
Hefirðu nokkra vissu fyrir því að
hfin sje til? Þannig rökræðir villi-
maður nútímans. Hann segir að
Vísu að það sje unt að hafa nokk-
urskonar „handastjórn“ á sálar-
lífinu. „Vísindaleg sálarfræði“
mæli nákvæmlega áhrif óttans, kyn-
hvatanna, hungursins og annara
geðshræringa, ástríðna og hvata.
Það sje leikur einn að hrífa fjöld-
ann og móta fjelagslífið með því
að beita vissum vísindalegum að-
ferðum við sálarlíf fjöldans. Sálin
er þá ekki starfandi og verkandi
andi, heldur viðfangsefni aðeins,
stjórn á mönnum er tækni, eins og
þeir væru v.jelar. Og trúin er deyfi-
lyf og það á að nota hana eða hafna
þenni, eftir því sem vísindaleg
ítækni stjórnmálanna og tækifæris-
stefna valdhafanna krefst.
Fangabúðir nasistanna voru til-
raunastöðvar, þar sem slíkri „sál-
fræðilegri“ tækni var beitt. Sumir
verstu glæpirnir í þessum fanga-
búðum voru drýgðir af föngum
sem þar voru. Þeir höfðu verið
þyðilagðir andlega og siðferðilega,
með því að fá aðeins að draga fram
lífið banhungraðir og með því að
lifa í stöðugum ótta um að missa
sitt vesala líf eða vera pintaðir
með grimmúðlegustu aðferðum.
Með slíkum aðferðum, nákvæmlega
reiknuðum og sálfræðilega hnit-
miðuðum, voru þessir vesalingar
gerðir að böðlum píslarfjelaga
sinna. Með svipu óttans og hung-
nrsins yfir sjer urðu þeir samvisku
lausir og grimmir, og gerðu hvað
sem var, til þess að fá að halda
lífinu og fá eitthvað að éta.
Ýmsir lækna þeirra, er smituðu
fanga með mýraköldu og kýlapest
til þess að samprófa ýmsar fræði-
setningar, voru sjálfir fangar nas-
istanna; þeir sem skipulögðu þræl-
dóm með það fyrir augum að fá
sem mestan vinnukraft gegn sem
minstu framlagi næringarefna, voru
sjálfir fangar, og sömuleiðis starfs
mennirnir við gasklefana og
brensluofnana. Þeir framlengdu
sína líftóru með því að hjálpá til
Jþess að stytta píslarfjelögum sín-
um aldur. Sumir þeirra voru for-
hertir glæpamenn, sem látnir voru
innan um hina fangana, beinlínis í
þessum tilgangi. En því miður voru
einnig í þessum hópi ýmsir póli-
tískir fangar, menn, sem höfðu ver-
ið látnir í fangabúðir af því að;
þeir trúðu á, eða voru taldir trúa
á lýðræði, kommúnisma, sósíal-
isma, eða af því að þeir voru þjóð-
ræknir ættjarðarvinir, elskuðu Pól-
land, Frakkland, Belgíu eða IIol-
land.
<
Bandaríkjastjórn og herstjórn
Ðandaríkjanna hafa falið þar til
hæfum mönnum að rannsaka hegð-
un fanganna í Dachau, og athuga
jhvernig stjórnmálaskoðanir þeirra
stóðust þrekraunina og ákvörðuðu
breytni þeirra. Reyndist það svo,
að lýðræðissinnar, kommúnistar og
sósíalistar hjeldu saman hver út af
fyrir sig og vernduðu hver sína
flokksbræður? Og voru Pólverjar
Ihollir og trúir Pólverjum eða Frakk
ar Frökkum? Reyndist stjórnmála-
skoðun eða ættjarðarást nógu traust
ur grundvöllur rjettrar siðferðilegr
ar breytni?
Nei. Það var hræðilegasta lær-
dómsefnið í Dachau, að þetta reynd
ist ekki svo. Til voru kommúnistar,
sem reyndust helgum mönnum lík-
ir, eh líka kommúnistar, sem voru
skriðdýr S. S. mannanna. Til voru
Pólverjar, Frakkar og Þjóðverjar,
sem ljetu kaupa sig með aukabita
af kjöti til að veita eiturgasi á
aðra Pólverja, Frakka eða Þjóð-
ver.ja. Til voru sósíalistar, sem að-
hyllst höfðu kenninguna um stjett
areiningu og samhug verkalýðs-
ins, en tóku nú að sjer að reka á-
fram vinnusveitir hálf hungur-
morða manna, þangað til margir
þeirra hnigu dauðir.
Gagnvart þessari baráttu um líf-
Framh. á bls. 615